17 Aralık 2008 Çarşamba

AHŞAP TEKNOLOJİSİ 2008

AHŞAP BİRLEŞTİRMELER

ÖĞRENME FAALİYETİ–1
AMAÇ
ARAŞTIRMA
4
Ø Tanıtım, reklâm, pazarlama işlerinde yeterli teknik bilgiye sahip olmayanların
bile kolaylıkla anlamasını sağlar.
Ø Cisimleri doğada gördüğümüz şekilde resmedilmesini sağlar.
Ø İmalât işlerinde kolaylık sağlar.
Şekil 1.1. Cismi 3 boyutlu görünüşü
5
6
1.2. Perspektif Çeşitleri
1.2.1. Paralel Perspektif
Şekil 1.2 Paralel perspektif çizimi
Paralel perspektif cismin gerçekte karşılıklı paralel duran kenarlarının (yüzeylerinin),
perspektif çizimlerinde de paralel olarak çizilmesidir. Paralel perspektif uygulamaları bir
mekan için değil genelde tek cisimler için kullanılır. Paralel perspektifte, resim düzleminde
en anlamlı ve cismin en fazla ayrıntılarının ifade edildiği görüntünün elde edilebilmesi için
en uygun açı değerleri kullanılır ve bu açı değerlerine göre perspektife isim verilir. Paralel
perspektif çizimlerinde ilk yapılması gereken işlem; çizim alanının oluşturulmasıdır. Çizim
alanı, çizilmek istenen perspektif çeşidine göre çizilmiş üç kılavuz çizgiden oluşur ve bundan
sonra çizilecek bütün çizgiler bu üç çizgi dikkate alınarak çizilir ve bu çizgilere mutlaka
paralel olur.
Paralel perspektif çeşitlerini başlıca iki ana başlık altında inceleyebiliriz.
Ø Aksonometrik perspektif
• İzometrik perspektif
• Dimetrik perspektif
• Trimetrik perspektif
Ø Eğik perspektif
• Kavaliyer perspektif
• Militer perspektif
7
1.2.1.1. Aksonemetrik Perspektif
Aksonometrik perspektif; altındaki üç perspektif çeşidinin ortak ismi olup, tek başına
bir çizim uygulaması değildir.
1.2.1.1.1. İzometrik Perspektif
İzometrik perspektif; Cismin üç temel ekseninin de İzdüşüm düzlemine göre eşit açı
dereceleri ile tutularak oluşturulan pozisyonuna göre çiziminin yapıldığı uygulamadır.
Cisim, üç yönde de eşit ölçüde eğik tutulduğundan, gerçekte üç kenarda %82 oranında küçük
görünür; ancak, çizim kolaylığı açısından her üç yönde de 1/1 ölçüler kullanılır. Oluşan
çizimdeki açılar 120 ve 60 derece olarak ortaya çıkacaktır.
Şekil 1.3. İzometrik perspektif çizimi
1.2.1.1.2. Dimetrik Perspektif
İzdüşüm düzlemine iki ekseni eşit açı dereceleri ile tutulur ve çizim alanı bir tarafa 7,
diğer tarafa 42 derecelik açı yapacak şekilde oluşturulur. Perspektifin daha anlaşılır olması
için, cismin ön görünüşü genellikle 7 derecelik alana, yan görünüşü ise 42 derecelik alana
gelecek şekilde yerleştirilmelidir. Kenarlar izdüşüm düzlemine paralel olmadığı için her iki
yüzeyin ölçüleri de belli oranda küçülür ancak bu küçülme 7 derecelik kenarda çok az 42
derecelik kenarda yarıdan biraz az olduğundan ortalama değerler olan 1/1 ve ½ oranları
çizimde esas alınır. (7 derecelik kenarda 1/1, 42 derecelik kenarda ½) Dimetrik perspektif
çizimlerinde çizim alanını oluşturan kılavuz çizgiler açı ölçer ile işaretlenip belirlendikten
sonra, bütün çizimler bu çizgilere paralel olarak ve gönyeler birbiri üzerinde kaydırılarak
yapılır. Uygulaması diğer yöntemlere göre daha zordur, ancak elde edilen perspektif
görüntüsü oldukça gerçekçi bir görüntüdür.
8
Şekil 1.4. Dimetrik perspektif çizimi
1.2.1.1.3. Trimetrik Perspektif
Trimetrik perspektifte cismin sağa, sola veya öne, ne kadar eğileceği, izdüşüm
düzlemine göre hangi açılarda duracağı, parçanın biçimine ve detaylarına göre tamamen
serbest bırakılmıştır. Diğerlerinden farklı tarafı ise diğer yöntemlerde dik (90 derece) duran
kılavuz çizgilerden biri bu yöntemde serbest olarak sağa veya sola doğru değişik açıda
durabilir. Açı değerlerinin farklı olması çizim ve uygulama açısından resmi zorlaştırdığından
ve seçilen açıların her zaman iyi bir görüntü oluşturmadığından tercih edilmeyen bir
yöntemdir. Kullanılacak açı değerlerine göre kenar ölçülerinin ne oranda küçüleceği de
dikkat edilmesi gereken hususlardan biridir.
Şekil 1.5. Trimetrik perspektif çizimi
9
1.2.1.2. Eğik Perspektif
Eğik perspektif; altındaki iki perspektif çeşidinin ortak ismi olup, tek başına bir çizim
uygulaması değildir.
1.2.1.2.1. Kavaliyer Perspektif
Cismin ön görünüşünü oluşturan yüzeydeki kenarlar birbirine dik olacak şekilde
yerleştirildikten sonra eğik izdüşümde olduğu gibi değişik açılarda paralel ışınlar
gönderilerek görüntüsü resim düzlemi üzerine düşürülür. Bu ışınlar çizim kolaylığı olması
açısından genellikle 30, 45 veya 60 derecelik açılarla gönderilir. Eğer 30 derecelik açı ile
çizilmişse kenar uzunluğu 1/1, 45 veya 60 derecelik açılardan biri ile çizilmişse ½ olarak
alınır.
Şekil 1.6. Kavaliyer perspektif çizimi
1.2.1.2.2. Militer Perspektif
Bu perspektif çizim yöntemine geçmişte askerî planların yapılmasında sıklıkla
kullanıldığından askerî perspektif anlamına gelen militer perspektif denilmektedir. Ön ve yan
yüzeyler arasındaki açı 90° olarak alınır. Bu nedenle eksenlerin yatayla yaptığı açı 45°-45°ya
da 30° - 60°dir. Bu yöntemde kavaliyer perspektifin tersine üstten görünüş gerçek
görünümünde çizilir. Üstten iç kısımların daha ayrıntılı görülmesinin istendiği şekillerde ve
planların perspektif resimlerinin çizimi için uygundur.
Şekil 1.7 Militer perspektif çizimi
10
Şekil 1.8. Militer perspektif çizimi
1.2.2. Konik Perspektif
Cismin gözün gördüğü şekli ile ifade edilmesidir. Cismin kenarları gerçekte paralel
olmasına rağmen, cisme bakıldığında kenarlar paralel değilmiş gibi ve derinliği oluşturan
kenar çizgileri ilerde bir noktada kesişecekmiş gibi görünür. Bir yolun ortasına geçip ileri
doğru baktığımızda, bulunduğumuz noktanın geniş ve ileri gidildikçe daraldığını hatta göz
hizasında nokta haline geldiğini görürüz. Ama aslında yolun daralmadığını ve hep aynı
genişlikte devam ettiğini de biliriz. Yine bir koridorun başından baktığımızda, sonuna doğru
giderek küçüldüğünü görebiliriz. (Görsel olarak) İşte gözümüzün gördüğü gibi ve gerçekçi
olarak çizilen bu perspektife konik perspektif denir. Konik perspektifte derinliği ifade eden
kenarların hiçbiri birbirine paralel değildir ve izafi olarak göz noktası adı verdiğimiz bir
noktada birleşir.
Bina veya iç mekânların çiziminde uygulanan bir yöntem olup iki çeşidi vardır.
Ø Merkezi perspektif
Ø Köşe perspektifi
Bu konu ahşap iş resmi ile ilgili diğer modüllerde de kapsamlı olarak verilmiştir.
Şekil 1.9. Konik perspektif çizim (merkezi) Şekil 1.10. Konik perspektif çizimi (köşe)
11
1.3. Perspektif Çizim Kuralları
Ø Cismin boyutlarına ve şekline uygun perspektif şekli seçilmelidir.
Ø Amaca uygun perspektif şekli tercih edilmelidir.
Ø Cismin boyutları ile formuna uygun bir çizim tekniği ve sırası izlenmelidir.
Ø Farklı parçaların birleşimi ile oluşmuş cisimlerin perspektiflinde parçalar
ayrı ayrı ve aşamalı çizilmelidir.
Şekil 1.11. Geometrik şekillerin perspektif çizimi
Ø Tek parçadan oluşan boşluklu cisimlerin perspektif çiziminde ise prizma yöntemi
adı verilen teknik uygulanır. Prizma yönteminde, cismin tüm boyutlarını
kapsayan büyüklükte bir prizmatik kutu çizilerek boşluklar çıkarılır.
Şekil 1.12. Geometrik şekillerin perspektif çizimi
Ø Herhangi bir temel izdüşüm düzlemine paralel olmayan yüzeyleri bulunan
cisimlerin perspektif çizimlerinde de kutu yönteminin uygulanması pratiklik
sağlar.
12
Şekil 1.13. Geometrik şekillerin perspektif çizimi
Ø Dairesel veya dairesel yüzeyleri olan cisimlerin perspektiflerinin çiziminde
prizma yöntemi ile birlikte dört merkezli elips çizme yönteminden yararlanılır.
Şekil 1.14 Geometrik şekillerin perspektif çizimi
1.4. Perspektif Çizimlerin Ölçülendirilmesi
Ölçülendirme modülünde anlatılan ölçülendirme kurallarına uygun ölçülendirme
yapılır.
13
Şekil 1.15 . Geometrik şekillerin perspektif çizimi
Şekil 1.16. Köşe birleştirme perspektif çizimi
14
UYGULAMA FAALİYETİ
Perspektif çizimi uygulaması yapınız.
İŞLEM BASAMAKLARI ÖNERİLER
Ø Cismin görünüşlerini inceleyerek
perspektifin çiziminde hangi yöntemin uygun ve
pratik olacağı belirlenir. Bu örnekte cisim iki ana
parçadan oluştuğundan perspektif çizimi iki
aşamalı olarak yapılır.
Ø T cetvelinizle kâğıdınızı masa veya
plançetanıza bant ile köşelerinden
bağlayınız.
Ø Önce ince çizgi ile çizim yapınız.
Ø Perpektifin özelliğini veren eksenler çizilir.
Örneğin, izometrik eksenler çizilir.
Ø Çiziminizin doğruluğuna eminseniz
daha sonra koyulaştırınız.
Ø Cismin alt ve üst parçası oluşturulur.
Ø Çizimlerinizin üzerinden T
cetvelinizi geçirirken, çizim kâğıdınızın
kirlenmesini önlemek için T cetvelinizi
esnetmeyi unutmayınız.
UYGULAMA FAALİYETİ
15
Ø Cismin genel hatları koyulaştırarak
yardımcı çizgileri temizlenir. Daha sonra
ölçülendirme yapılır.
Ø Anted kısmına gerekli bilgileri ve
ölçeği dik norm yazıyla yazarak
doldurunuz.
Ø Bantları düzgünce açarak çizim
kâğıdınızı dosyanıza kaldırınız.
16
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
Bu faaliyet kapsamında kazandığınız bilgileri, aşağıdaki soruları cevaplandırarak
değerlendiriniz.
Çoktan Seçmeli Sorular
1. Perspektif resimlerin teknik alanda sağladığı avantaj hangisidir?
A.) Cismi 3 boyutlu (genişlik, yükseklik, derinlik) olarak görmemizi sağlar.
B.) Cismin farklı yüzlerindeki ayrıntıları bir arada görmemizi sağlar.
C.) Tanıtım, reklâm, pazarlama işlerinde yeterli teknik bilgiye sahip olmayanların
bile kolaylıkla anlamasını sağlar.
D.) Hepsi
2. Aksonometrik perspektif kaça ayrılır?
A.) İzometrik, dimetrik ve trimetrik olmak üzere üçe ayrılır.
B.) İzometrik, dimetrik ve militer olmak üzere üçe ayrılır.
C.) İzometrik, dimetrik ve konik olmak üzere üçe ayrılır.
D.) Kavaliyer ve trimetrik olmak üzere ikiye ayrılır.
3. Eğik perspektif kaça ayrılır?
A.) İzometrik, dimetrik ve trimetrik olmak üzere üçe ayrılır.
B.) İzometrik, dimetrik ve militer olmak üzere üçe ayrılır.
C.) İzometrik, dimetrik ve konik olmak üzere üçe ayrılır.
D.) Kavaliyer ve militer olmak üzere ikiye ayrılır..
4. İzometrik perspektifin özelliğini veren eksen çizgileri kaçar derecedir?
A.) 25 – 45 derece
B.) 30 – 30 derece
C.) 20 – 20 derece
D.) 7 – 42 derece
5. Dimetrik perspektifin özelliğini veren eksen çizgileri kaçar derecedir?
A.) 30- 30 derece
B.) 15- 25 derece
C.) 7- 42 derece
D.) 20-50 derece
6. Kavalier perspektifin özelliğini veren eksen çizgisi kaç derece olarak
uygulanabilir?
A.) 30-42-55 derece
B.) 30-45-60 derece
C.) 30-42-55 derece.
D.) 20-32-45 derece.
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
17
7. Tek mobilya çizimlerinde genel olarak hangi perspektif çeşidi kullanılır?
A.) Paralel perspektifler
B.) Merkezi perspektif
C.) Köşe perspektif
D.) Konik perspektif
8. Herhangi bir temel izdüşüm düzlemine paralel olmayan yüzeyleri bulunan
cisimlerin perspektif çizimlerinde hangi yöntem kullanılır?
A.) Kareleme yöntemi
B.) Bölme yöntemi
C.) Kutu yöntemi
D.) Birleştirme yöntemi
9. Aşağıdakilerden hangisi doğrudur?
A.) Cismin boyutlarına ve şekline uygun perspektif şekli seçilmelidir.
B.) Amaca uygun perspektif şekli tercih edilmelidir.
C.) Cismin boyutları ile formuna uygun bir çizim tekniği ve sırası izlenmelidir.
D.) İsteğe göre perspektif şekli tercih edilmelidir.
10. Aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?
A.) Ön görünüş en iyi kavaliyer perspektifte görünür.
B.) Üst görünüş en iyi militer perspektifte görünür.
C.) Konik perspektifte cisimler gözün gördüğü gibi çizilmez.
D.) İzometrik perspektifte ön, yan ve üst görünüşler eşit oranda görünür.
18
UYGULAMALI TEST
Aşağıda görünüşleri ve ölçüleri verilen cisimlerin izometrik perspektiflerini çizerek
ölçülendiriniz.
Aşağıda görünüşleri ve ölçüleri verilen cisimlerin dimetrik ve kavaliyer
perspektiflerini çizerek ölçülendiriniz.
Perspektif çizimlerini yaparak aşağıdaki kriterlere göre kontrol ediniz.
UYGULAMALI TEST
19
AÇIKLAMA: Kendinizde gözlemlediğiniz davranışlar için “evet”, gözlemleyemediğiniz
davranışlar için “hayır” seçeneğini işaretleyiniz.
Değerlendirme Ölçütleri Evet Hayır
1 Cismin boyutlarına ve şekline uygun perspektif şekli
seçebildiniz mi?
2 Perpektifin özelliğini veren eksen çizgilerini uygun
açılarda çizebildiniz mi?
3 Çizimi yaparken ince yardımcı çizgiler kullandınız
mı?
4 Cismin boyutları ile formuna uygun bir çizim tekniği
ve sırası izleyebildiniz mi?
5
Farklı parçaların birleşimi ile oluşmuş cisimlerin
perspektiflinde parçaları ayrı ayrı ve aşamalı
çizebildiniz mi?
6
Herhangi bir temel izdüşüm düzlemine paralel
olmayan yüzeyleri bulunan cisimlerin perspektif
çizimlerinde kutu yönteminin uygulanmasını
yapabildiniz mi?
7 Perspektif dış kenarlarını koyulaştırabildiniz mi?
8 Yardımcı çizgileri temizlediniz mi?
9 Perspektifi ölçülendirdiniz mi?
DEĞERLENDİRME
Yapamadığınız işlemler için konunun ilgili yerine bakınız. Öğretmeninizden veya
önerilen kaynaklardan yararlanınız. Başarılı iseniz diğer bölüme geçiniz.
20
ÖĞRENME FAALİYETİ–2
Ø Resmi çizilmesi istenen ahşap birleştirmelerin standartlara uygun çizimini ve
perspektifini çizebileceksiniz.
Ø Ders öğretmeninden aldığınız ahşap birleştirme çizimleri inceleyiniz.
Ø İnternet sitelerinden ve kullanan iş resimleri üzerindeki ahşap birleştirmeleri
inceleyiniz.
Ø Ahşap birleştirmelerin nerelerde kullanıldıklarını araştırınız.
2. AHŞAP BİRLEŞTİRMELER
2.1. Ahşap Birleştirmelerin Tanımı ve Önemi
Ahşabın dayanımı ve sağlamlığı yapılan birleştirmelerin tekniğine uygunluğu ve
yerine göre kullanımı ile mümkündür. Birleştirmelerde dikkat edilmesi gereken hususları
şöyle sıralayabiliriz:
Ø Tutkal yüzeyi ne kadar çoksa birleştirmenin dayanımıda o kadar iyi olacaktır.
Ø Ahşabın makta kısmı tutkalı iyi tutmaz. Bu nedenle yüz ve cumba kısımlarının
yüzeyi fazla tutulmalıdır.
Ø Parça kalınlığına göre belli oranlarda birleştirme için pay bırakılmalıdır.
Ø Birleştirmelerde sıkılık faktörü önemlidir. Ne az olmalı, nede parçayı zorlayıp
çatlatmalıdır. Kısaca tatlı sıkı konumda olmalıdır.
Ø Birleşim yerleri gönyesinde ve alıştırılmış (Alıştırma testeresi kullanılabilir.)
olmalıdır.
Ø İç odun iç oduna, dış odun dış oduna denk gelmelidir ( Ahşabın çalışmasının
denk gelmesi amaçlanır.).
2.2. Ahşap Birleştirme Çeşitleri
2.2.1 En Birleştirmeler
Ahşap teknolojisinde geniş tablalar iki veya daha çok parçanın yanyana getirilip,
çeşitli yöntemlerle birleştirilerek yapıştırılması sonucunda elde edilirler. Bunun nedeni;
ahşabın çalışmasından dolayı oluşabilecek şekil değişikliğini en alt seviyede tutarak tablanın
düzgün doğrultuda kalmasını sağlamaktır.
ÖĞRENME FAALİYETİ–2
AMAÇ
ARAŞTIRMA
21
En birleştirmelerin kullanım yerleri olarak zemin, tavan ve lambriler ile geniş masif
tabla elde edilerek kullanılması gereken yerleri (okul sıraları gibi) sayabiliriz.
2.2.1.1. Düz En Birleştirme
İki parça düz olarak birleştirilmiş ve yapıştırılmıştır. Resimde parçanın kenarlarını belirten
ana çizgiler kalın, birleştirme yerleri ise ince sürekli çizgi ile çizilmelidir. Makta taraması 45°
'lik eğimle l mm - 3 mm aralıklı olur. Yüz ve cumba görünüş resminin karışmaması için
görünüşlerde içleri taranmadan boş bırakılır. Perspektif çizimlerinde ise doğal görüntü veren
yüz, cumba ve makta taraması yapılır.
Şekil 2.1. Düz En Birleştirme
2.2.1.2. Lambalı En Birleştirme
Düz birleştirmeye göre %50 daha tazla tutkallama yüzeyi oluşur. Ahşap binaların
tavan ve yer döşemelerinin yapılmasında kullanılır. Cumbalar düz olarak alıştırılır ve kalınlığın
1/2 'si genişlik ve derinlikte lamba açılarak birleştirilir.
Ön görünüşte iki parçanın birleşme çizgisi ince sürekli çizgiyle, lambanın derinliği de
kesik çizgilerle belirtilir. Üst görünüşte ise yalnızca lambanın genişliği kesik çizgi ile
gösterilir.
Şekil 2.2. Lambalı En Birleştirme
22
2.2.1.3. Kendinden Çıtalı Kinişli En Birleştirme
Kinişin kalınlığı, parça kalınlığının 1/3 ü, derinliği ise yaklaşık parça kalınlığının
yarısı olacak şekilde yapılır. Çizimde 0,5–1 mm tutkal boşluğu da dikkate alınmalıdır. İş
parçasında fazla fire nedeniyle küçük işletmeler tarafından fazla tercih edilmez. Tavan ve yer
döşemesi malzeme üreticileri tarafından tercih edilir.
Şekil 2.3. Kendinden Çıtalı Kinişli En Birleştirme
2.2.1.4. Yabancı Çıtalı Kinişli En Birleştirme
Yapımı basit olduğu için küçük işletmeler tarafından tercih edilen bir birleştirme
yöntemidir. Cumbaları alıştırılan tahtaların ortalarına kalınlığın 1/3 'ü genişlik ve 1/2 'si
derinlikte kiniş açılır. Kinişlerin ortalarına konulan aynı kalınlıkta ve kinişlerin toplam
derinliğinden l mm daha kısa dar çıtalarla birleştirme gerçekleştirilir. Çıtaların elyafının iş parçası
elyafına dik olması tercih edilir. Bu nedenle çıtaların yerine kontraplak da konulabilir.
Şekil 2.4. Yabancı Çıtalı Kinişli En Birleştirme
23
2.2.1.5. Kavelalı En Birleştirme
Kavela, parçalardaki deliklerin toplam uzunluğundan 2 mm kısa olmalıdır. Bu
durumun ve birleştirme yapılmadan önce delik çevrelerine açılan havşaların ön ve yan
görünüşte belirtilmesi gerekir. Kavelalar ve delikler parça içinde kaldıkları için kesik
çizgilerle çizilir. Kavela ekseni üst görünüşte merkezden geçen yatay ve düşey ince eksen çizgisi
ile daire çapını 2-3 mm geçecek şekilde çizilmelidir.
Şekil 2.5. Kavelalı En Birleştirme
2.2.1.6. Makinede Yapılan En Birleştirmeler
Masif parçaların makinede birleştirme yapılmasıyla geniş yüzeyli tablaların elde
edilmesinde kullanılır. Büyük ve seri üretim yapan işletmeler bu yöntemi tercih ederler.
Kalınlığı çıkan parçaların cumbaları düzeltilerek yanyana getirilir ve freze
makinalarında özel bıçaklarla kanallar açılır. Makinede tek ayar yapılıp parçalar bir düz, bir
ters olarak açılarak birleştirme bitirilir. V şeklinde işaretleme mutlaka yapılmalıdır.
Şekil 2. 6. Makinede Yapılan En Birleştirmeler
24
2.2.2. Köşe Birleştirme Çeşitleri
Köşe birleştirmeler denildiğinde genel anlamda birbiri ile 90 derece veya değişik
açılarda köşe oluşturan birleştirmeler akla gelir. Birleştirme yapılan parçaların konumlarına
göre bu birleştirmeler de üç şekilde gruplandırılır. Çerçeve köşe birleştirmeler, elyaf köşeye
dik birleştirmeler ve elyaf köşeye paralel birleştirmeler(Masif tabla birleştirmeler). Ancak
köşe birleştirmeler denildiğinde farklı bir husus belirtilmemişse çerçeve köşe birleştirmeler
anlaşılmalıdır.
2.2.2.1. Çerçeve Köşe Birleştirmeler
Bu birleştirmeler mobilya kapakları, kapı ve pencereler, ilan dolabı vb. yerlerde
kullanılan ve cumba (yan yüzeyler) ların birbiri ile genellikle 90 derece açı oluşturduğu
yapım tekniğidir. Birleştirme ile lamba, kiniş, kordon veya pah gibi bir kenar şekillendirmesi
de uygulanır. Çerçeve köşe birleştirmeler uygulanan yapım tekniğine göre sınıflandırılırlar.
2.2.2.1.1. Açık Zıvanalı Birleştirmeler
Zıvananın uzunluğu parça genişliği, kalınlığı ise parça kalınlığının 1/3 ü kadar yapılır.
İki parçadan ortası boşalana dişi zıvana, iki kenarı boşalana ise erkek zıvana adı verilir.
Lambalı zıvanada (2/3 lambalı) zıvana derinliği lamba kalınlığı kadar az açılır, erkek
zıvanalardan biri de lamba derinliği kadar küçük olur. Resim üzerinde birleştirmenin zıvana
olduğunu göstermek amacıyla zıvananın köşeleri ince çizgi ile köşegen olarak birleştirilir ve
bu işarete zıvana işareti adı verilir.
Şekil 2.7. Açık Zıvanalı Birleştirmeler
25
2.2.2.1.2. Hampaylı Zıvanalı Birleştirmeler
Hampaylı zıvanada parça genişliğinin 2/3 zıvana olarak parça genişliği kadar
açılırken, 1/3 ü 1 cm derinliğinde açılır. Zıvana kalınlığı parça kalınlığının 1/3 ü kadar olur.
Resim üzerinde zıvana işareti sadece 2/3 lük kısıma konulur, hampay olarak ifade edilen
kısıma konulmaz.
Şekil 2.8. Kinişli Hampaylı Zıvanalı Birleştirmeler
2.2.2.1.3. Gönye burun Zıvanalı Birleştirmeler
Zıvana birleştirme yapılacak parçalardan biri parça genişliği kadar derinlikte ortası
boşaltılarak dişi zıvana yapılır ve bir kenarı de 45 derece (gönye burun) olarak kesilir.
Diğeri ise bir tarafındaki kapak tamamen çıkarılırken diğer tarafındaki kapak 45
derece kesilmek sureti ile birleştirme yapılır.
Şekil 2.9. Gönye Burun Zıvanalı Birleştirmeler
26
2.2.2.1.4. Gönye burun Kavelalı Birleştirmeler
Parçalardan ikiside 45 derece olarak kesilir ve kesilen yüzeylerine dik olacak şekilde
iki adet kavela markası yapılır. Kavelanın kalınlığı enaz parça kalınlığının 1/3 ü, en fazla ise
yarısı kadar olur. Kavela delikleri dik olarak delinmeli ve tutkal boşluğu dikkate alınmalıdır.
Kavelaların başlarına da pah kırılması gerekir.
Şekil 2.10. Gönye burun Zıvanalı Birleştirmeler
27
2.2.2.2. Elyaf Köşeye Paralel Birleştirmeler
Kutu mobilya yapımında kullanılan bu birleştirme yönteminde birleşen iki parçanın
elyafları birbirine paraleldir. Genel olarak uygulama şekilleri;
1.Düz birleştirme
2.Kavelalı birleştirme
3.Lambalı kinişli birleştirme
4.Yabancı çıtalı gönye burun birleştirme
5.Kendinden çıtalı gönye burun birleştirme
6.Kırlangıçkuyruğu dişli düz ve gönye burun birleştirme.
Şekil 2.11. Elyaf Köşeye Paralel Birleştirmeler
28
2.2.2.3. Elyaf Köşeye Dikey Birleştirmeler
Kutu mobilya yapımında kullanılan bu birleştirme yönteminde birleşen iki parçanın
elyafları birbirine dik olarak gelmektedir. Genel olarak uygulama şekilleri;
Ø Lambalı kinişli birleştirme
Ø Kinişli paylı birleştirme
Ø Kinişli, yabancı çıtalı birleştirme
Ø Kinişli yabancı çıtalı gönyeburun birleştirme
Ø Kinişli, kendinden çıtalı gönyeburun birleştirme
Ø Kinişli,90 derece çıtalı gönyeburun birleştirme
Ø Düz kanal birleştirme
Ø Kırlangıçkuyruğu kanal birleştirme
Ø Lambalı kavelalı gönyeburun birleştirme
Ø Kavelalı gönyeburun birleştirme
Ø 90 derece kavelalı gönye burun birleştirme.
Şekil 2.12. Elyaf Köşeye Paralel Birleştirmeler
29
2.2.3. Ayak Kayıt Birleştirmeler
Mobilyacılıkta üretilen eşyaların çoğu ayaklı veya bazalıdır. Masa, sehpa, sandalye,
koltuk veya dolapların ayakları bulunur. Ayaklar ile kayıtların birbiri ile birleştirilmelerinde
dayanıklı ve uygun yapım tekniğinin kullanılması çok önemlidir. Mobilyanın uzun ömürlü
olması bu kuralların doğru ve tam olarak uygulanmasına bağlıdır.
Ayak kayıt birleştirmeler uygulanan yapım tekniğine göre sınıflandırılırlar.
2.2.3.1. Düz Zıvanalı Ayak Kayıt Birleştirmeler
Ayakların belirli kısımlarına kayıt kalınlığına göre dişi zıvanalar açılır. Zıvanaların
genişliği kayıt genişliği kadar, kalınlığı ise kayıt kalınlığının 1/3 ü kadar olur. Kayıtın kenarı
genellikle ayak kenarında 5 mm kadar içeride düşünülür. Dişi zıva açılırken de bu ölçüye
dikkat edilir.
2.2.3.2. Hampaylı Zıvanalı Ayak Kayıt Birleştirmeler
Ayakların üst kısımlarına zıvana uygulanacaksa genellikle düz değil hampaylı olarak
düşünülür. Hampaylı zıvana da kayıt genişliğinin 1/3’ü kadar kısım tam olarak değil 1 cm
derinlikte boşaltılır. Kayıtların 2/3’lük kısmı ise ayak içerisinde gönyeburun olarak birleşir.
Zıvana kalınlığı parça kalınlığının 1/3’ü kadardır.
Şekil 2.13. Hampaylı Zıvanalı Ayak Kayıt Birleştirmeler
30
2.2.3.3. Kavelalı Ayak Kayıt Birleştirmeler
Kayıtlara iki adet kavela deliği açılır, kavela deliklerinin çapı en fazla parça
kalınlığının ½ si, en az da 1/3 ü kadar olmalı ve kavelaların uçları 45 derece olarak
pahlandırılmalıdır. Ayak üzerine açılan delikler kayıtlardakilerine göre açılır ve takılarak
içeride birleştirilir.
Şekil 2.14. Kavelalı Ayak Kayıt Birleştirmeler
2.2.4. Boy Birleştirmeler
Genelllikle doğramacılıkta olmak üzere boyları standart kereste boylarından uzun olan
işlerde (merdiven korkulukları, çatı ve sundurma doğramaları vb.) kullanılan bir birleştirme
şeklidir. Başlıca uygulama yöntemleri;
Ø Lambalı boy birleştirme
Ø Zıvanalı boy birleştirme
Ø Yabancı zıvanalı boy birleştirme
Ø Parmak (Dişli) boy birleştirme
Ø Kırlangıçkuyruğu birleştirme.
31
Şekil 2.15. Boy Birleştirmeler
2.2.5. Dişli Birleştirmeler
Sandık, çekmece, kutu vb. masif olarak üretilen mobilya veya elemanlarının
yapımında kullanılır. Genel olarak elyaf köşeye dik birleştirmeler sınıfına girer. Oldukça
sağlam ve üstün bir birleştirme çeşididir. Özellikle hareketli, çok kullanılan ve geniş
yüzeylerde uygulanır.
Burada kullanılacak malzemenin cinsi ve niteliği, uygulamayı etkileyen en önemli
faktördür. Kullanım yerine göre seçilen ağacın cinsi, yeterli kurulukta olması, elyafının
düzgün olması, yapılması düşünülen işin niteliğine uygun yapım tekniğinin belirlenmesi
önemlidir. Dişli köşe birleştirmeler uygulanan yapım tekniğine göre sınıflandırılırlar.
32
2.2.5.1. Düz Dişli Köşe Birleştirme
Parça genişliği, parça kalınlığını geçmeyecek değerde tek sayıda eşit parçaya bölünür,
dişi olacak parçada çift sayılı dişler, erkek olacak parçada tek sayılı dişler boşaltılarak işlem
yapılır.
Şekil 2.16. Düz Dişli Köşe Birleştirme
2.2.5.2. Kırlangıçkuyruğu Açık Dişli Köşe Birleştirme
Parça genişliği 4’e bölünerek ¼ değeri bulunur. Bu değer dışa gelecek yüzeyde sol ve
sağ kenardan makta kısmına çizilir. Bu değerin birbuçuk katı kadar bir değer de içerden ve
iki taraftan işaretlenir. İçerde bu iki çizginin arasında kalan mesafe ölçülerek, tek sayıya
bölünür. Çıkan değer parça kalınlığını geçmeyecek ölçüde olmalıdır. Uç kısımdaki karşılıklı
iki nokta birleştirilir ve bu açı bir atlanarak gönye yardımıyla taşınır.
Şekil 2.17. Kırlangıçkuyruğu Açık Dişli Köşe Birleştirme
33
2.2.5.3. Kırlangıçkuyruğu Yarım Gizli Dişli Köşe Birleştirme
Parça genişliği 4 e bölünerek ¼ değeri bulunur. Parça kalınlığının ¾ ü maktaya parça
genişliğince paralel olarak çizilir. Bu değer (1/4 parça kalınlığı) dışa gelecek yüzeyde sol ve
sağ kenardan ¾ parça kalınlığını gösteren çizgi üzerinde çizilir. Bu değerin birbuçuk katı
kadar bir değer de içerden ve iki taraftan işaretlenir. İçerde bu iki çizginin arasında kalan
mesafe ölçülerek, tek sayıya bölünür. Çıkan değer parça kalınlığını geçmeyecek ölçüde
olmalıdır. Uç kısımdaki karşılıklı iki nokta birleştirilir ve bu açı bir atlanarak gönye
yardımıyla taşınır.
Şekil 2.18. Kırlangıçkuyruğu Yarım Gizli Dişli Köşe Birleştirme
34
2.2.5.4. Kırlangıçkuyruğu Tam Gizli Dişli Köşe Birleştirme
Dişlerin dışardan hiç görünmediği bir uygulamadır. Parçanın maktasına yarım gizli
dişli birleştirmede olduğu gibi çizim yapılır ancak önceden parçanın iki yanında 5 mm kadar
gizlilik payı düşünülür ve parçanın maktasından ¼ parça kalınlığı derinliğinde , ¾ parça
kalınlığı genişliğinde gizlilik payı olarak bırakılır. Geride kalan ¼ miktarındaki yüzey de 45
derece olarak çizilir.
Şekil 2.19. Kırlangıçkuyruğu Tam Gizli Dişli Köşe Birleştirme
35
2.2.5.5. Kırlangıçkuyruğu Tekne Geçmeler
Eğimli diş uygulamalarının yapıldığı bir yöntemdir. Farklı olarak önce erkek sonra
dişi parçası boşaltılan bir birleştirme şeklidir, özel bir çizim ve markalama tekniği kullanılır.
Şekil 2.20. Kırlangıçkuyruğu Tekne Geçmeler
36
UYGULAMA FAALİYETİ
Lambalı en birleştirme çizim uygulaması yapınız.
İŞLEM BASAMAKLARI ÖNERİLER
Ø Belirlediğniz birleştirmenin ön görünüşünün
( Birleştirmenin en iyi görüneceği bakış
doğrultusunda) kaplayacağı alanı ölçeğe uygun tespit
ediniz. Belirlediğiniz alanın yanında ve üstünde belli
bir boşluk bırakmayı unutmayınız.
Ø T cetvelinizle kâğıdınızı masa
veya plançetanıza bant ile
köşelerinden bağlayınız.
Ø Önce ince çizgi ile çizim
yapınız.
Ø Çiziminizin doğruluğuna
eminseniz daha sonra koyulaştırınız.
Ø Ön görünüşün altına ve tam hizasına üst
görünüşü ölçülendirme için yeterli alan bırakarak
çiziniz.
Ø Çizimlerinizin üzerinden T
cetvelinizi geçirirken, çizim
kâğıdınızın kirlenmesini önlemek
için T cetvelinizi esnetmeyi
unutmayınız.
UYGULAMA FAALİYETİ
37
Ø Ön görünüşün sağ yanına yan ve tam hizasına
görünüşü ölçülendirme için yeterli alan bırakarak
çiziniz.
Ø Kurşun kalemle çizim yaparken
kalemi döndürerek kullanınız.
Ø Ölçülendirme kurallarına uygun ölçülendirmeyi
yapınız.
Ø Ölçülendirme kurallarını
uygulayınız.
Ø İzometrik perspektifini ( daha anlaşılır kılmak
için açılmış olarak) çizerek desen ve taramasını
yapınız.
Ø Anted ksmına gerekli bilgileri
ve ölçeği dik norm yazıyla yazarak
doldurunuz.
Ø Bantları düzgünce açarak çizim
kâğıdınızı katlayarak dosyanıza
kaldırınız.
38
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
Bu faaliyet kapsamında kazandığınız bilgileri, aşağıdaki soruları cevaplandırarak
değerlendiriniz.
Çoktan Seçmeli Sorular
1. Aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?
A) Birleştirmelerin sağlamlığı tutkal yüzeyine bağlıdır.
B) Ahşabın tutkalı en iyi tuttuğu kısmı makta kısmıdır.
C) Birleştirmelerde parça kalınlığı önemlidir.
D) Ahşabın cumba ve yüz kısmı tutkalı iyi tutar.
2. Aşağıdakilerden hangisi Lambalı En Birleştirmeyi açıklamaktadır?
A) Cumbalar düz olarak alıştırılır ve kalınlığın 1/2 'si genişlik ve derinlikte lamba
açılarak birleştirilir.
B) İki parçaya kiniş açılır.
C) Parça kalınlığının 1/3’ü alınır.
D) Hepsi
3. Aşağıdakilerden hangisi Açık Zıvanalı Çerçeve Köşe Birleştirmeyi
açıklamaktadır?
A) Resim üzerinde zıvana işareti sadece 2/3 lük kısma konulur.
B) Dişler tek sayı olur.
C) Zıvananın uzunluğu parça genişliği, kalınlığı ise parça kalınlığının 1/3’ü
kadar yapılır.
D) Özel bir çizim tekniği vardır.
4. Aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?
A) Dişli birleştirmelerde Parça genişliği, parça kalınlığını geçmeyecek değerde tek
sayıda eşit parçaya bölünür.
B) Zıvananın uzunluğu parça genişliği, kalınlığı ise parça kalınlığının 1/3’ü
kadar yapılır.
C) Birleştirmelerin sağlamlığı tutkal yüzeyine bağlıdır.
D) Dişli birleştirmelerde dişi parçanın iki yanı boşaltılır.
5. Aşağıdakilerden hangisi Hampaylı Zıvanalı Çerçeve Köşe Birleştirmeyi
açıklamaktadır?
A) Zıvanada parça genişliğinin 2/3 zıvana olarak parça genişliği kadar açılırken,
1/3’ü 1 cm derinliğinde açılır.
B) Cumbalar düz olarak alıştırılır ve kalınlığın ½’si genişlik ve derinlikte lamba
açılarak birleştirilir.
C) Özel bir çizim tekniği vardır.
D) Dişler tek sayı olur.
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
39
6. Zıvanalı birleştirmelerde zıvana kalınlığı neye göre alınır?
A) Parça boyuna
B) Parça maktasına
C) Parça kalınlığının 1/3’üne
D) Gelişi güzel
7. Dişlerin dışarıdan görünmediği dişli birleştirmeye ne ad verilir?
A) Açık kırlangıçkuyruğu dişli köşe birleştirme
B) Tam gizli kırlangıçkuyruğu dişli köşe birleştirme
C) Yarım gizli kırlangıçkuyruğu dişli köşe birleştirme
D) Tekne geçme
8. Birleştirmelerin görünüşlerde makta kısmı nasıl taranır?
A) Makta taraması 45° 'lik eğimle l mm - 3 mm aralıklı olur.
B) Boş bırakılır.
C) Görünüşü bozmasın diye boş bırakılır.
D) Doğal tarama yapılır.
9. Aşağıdakilerden hangisi doğrudur?
A) Çizimlerde ön görünüş bazen taranır.
B) Ölçek herhangi bir yere yazılmaz.
C) Birleştirme çizimlerinde ölçek uygulanmaz.
D) Ayak kayıt birleştirmelerde kayıtlar ayağın içersinde 45 derece konumda birleşir.
10. 20 mm kalınlığında ve 215 mm genişliğindeki çekmece parçasına
kırlangıçkuyruğu diş li birleştirme yapılmak istenmektedir. Dişdibi ölçüsü ne
olmalıdır?
A) 28 mm
B) 18 mm
C) 25 mm
D) 15 mm
40
UYGULAMALI TEST
Aşağıda perspektifleri ve ölçüleri verilen, ahşap birleştirmelerin;
a- ½ ölçeğinde görünüşlerini çiziniz.
b- Ölçülendiriniz.
c- ½ ölçeğinde izometrik perspektifini çiziniz.
d Perspektifi ölçülendiriniz.
UYGULAMALI TEST
41
42
43
Çizimleri yaparak aşağıdaki kriterlere göre kendinizi kontrol ediniz.
AÇIKLAMA: Kendinizde gözlemlediğiniz davranışlar için “evet”,
gözlemleyemediğiniz davranışlar için “hayır” seçeneğini işaretleyiniz.
Değerlendirme Ölçütleri Evet Hayır
1 Birleştirmelerinlerin ölçekli çizimlerini dış hatlarına
göre kapsayacak şekilde hesaplaya bildiniz mi?
2 Ölçeklerin gerçek uzunluklarını bulabildiniz mi?
3 Çizimi yaparken ince yardımcı çizgiler kullandınız
mı?
4 Görünüşleri çizebildiniz mi?
5 Görünüşleri kurallara uygun ölçülendirdiniz mi?
6 Görünüşleri koyulaştırabildiniz mi?
7 Görünüşlerde görünmeyen yerleri birleştirme
özelliğine uygun kesik çizgiyle gösterebildiniz mi?
8 Kavelalı çizimlerde kavela çizim kurallarını
uygulayabildiniz mi?
9 Zıvanalı birleştirmelerde zıvana işaretini koyabildiniz
mi?
10 Dişli birleştirmelerde makta kısmına birleştirmenin
özelliğine uygun hesaplama yapabildiniz mi?
11 Perpektifin özelliğini veren eksen çizgilerini uygun
açılarda çizebildiniz mi?
12 Perspektif dış kenarlarını koyulaştırabildiniz mi?
13 Perspektifleri ölçülendirebildiniz mi?
DEĞERLENDİRME
Yapamadığınız işlemler için konunun ilgili yerine bakınız. Öğretmeninizden veya
önerilen kaynaklardan yararlanınız. Başarılı iseniz modül değerlendirmeye geçiniz.
44
MODÜL DEĞERLENDİRME
Modül ile kazandığınız yeterliği aşağıdaki kriterlere göre değerlendiriniz.
Değerlendirme Ölçütleri Evet Hayır
Perspektif İçin Kriterler
1 Perspektif resimlerin teknik alanda sağladığı avantajları
öğrendiniz mi?
2 Perspektif çeşitlerini öğrendiniz mi?
3 İzometrik perspektif çizimi yapabiliyor musunuz?
4 Merkezi perspektif çizimi yapabiliyor musunuz?
5 Perspektif çizimlerin ölçülendirmesini yapabiliyor
musunuz?
Ahşap Birleştirmeler İçin Kiriterler
6 Ahşap birleştirmelerin önemini kavradınız mı?
7 Ahşap en birleştirmelerin üç görünüşünü çizebiliyor
musunuz?
8 Ahşap köşe birleştirmelerin üç görünüşünü çizebiliyor
musunuz?
9 Ayak kayıt birleştirmelerin üç görünüşünü çizebiliyor
musunuz?
10 Ahşap boy birleştirmelerin üç görünüşünü çizebiliyor
musunuz?
11 Dişli köşe birleştirmelerin üç görünüşünü çizebiliyor
musunuz?
Düzenli Çalışma İle İlgili Kriterler
12 El aletlerini amacına uygun kullandınız mı?
13 Makinelerde çalışırken dikkat edilecek kurallara
uydunuz mu?
14 Çalışma sırasında kol ağzı düğmeli veya lastikli iş
önlüğü kullandınız mı?
15 Mesleğinizle ilgili etik kurallara uygun davrandınız mı?
16 Her çalışma sonunda çalıştığınız makineyi ve çevresini
temizlediniz mi?
Modül faaliyetleri ve araştırma çalışmaları sonunda kazandığınız bilgi ve becerilerin
ölçülmesi için öğretmeniniz size ölçme aracı uygulayacaktır.
Modül bitirme değerlendirmesi için öğretmeninizle iletişim kurunuz.
MODÜL DEĞERLENDİRME
45
CEVAP ANAHTARLARI
ÖĞRENME FAALİYETİ-1 CEVAP ANAHTARI
1 D
2 A
3 D
4 B
5 C
6 B
7 A
8 C
9 D
10 C
ÖĞRENME FAALİYETİ-2 CEVAP ANAHTARI
1 B
2 A
3 C
4 D
5 A
6 C
7 B
8 A
9 D
10 B
CEVAP ANAHTARLARI
46




AHŞAPTA ÖLÇEKLER VE ÖLÇÜMLENDİRME

Milli Eğitim Bakanlığı tarafından geliştirilen modüller;
• Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığının 02.06.2006 tarih ve 269 sayılı Kararı ile
onaylanan, Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarında kademeli olarak
yaygınlaştırılan 42 alan ve 192 dala ait çerçeve öğretim programlarında
amaçlanan mesleki yeterlikleri kazandırmaya yönelik geliştirilmiş öğretim
materyalleridir (Ders Notlarıdır).
• Modüller, bireylere mesleki yeterlik kazandırmak ve bireysel öğrenmeye
rehberlik etmek amacıyla öğrenme materyali olarak hazırlanmış, denenmek ve
geliştirilmek üzere Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarında
uygulanmaya başlanmıştır.
• Modüller teknolojik gelişmelere paralel olarak, amaçlanan yeterliği
kazandırmak koşulu ile eğitim öğretim sırasında geliştirilebilir ve yapılması
önerilen değişiklikler Bakanlıkta ilgili birime bildirilir.
• Örgün ve yaygın eğitim kurumları, işletmeler ve kendi kendine mesleki yeterlik
kazanmak isteyen bireyler modüllere internet üzerinden ulaşılabilirler.
• Basılmış modüller, eğitim kurumlarında öğrencilere ücretsiz olarak dağıtılır.
• Modüller hiçbir şekilde ticari amaçla kullanılamaz ve ücret karşılığında
satılamaz.
i
AÇIKLAMALAR............................................................................................................... ii
GİRİŞ .................................................................................................................................1
ÖĞRENME FAALİYETİ–1.................................................................................................3
1. ÖLÇEKLER ....................................................................................................................3
1.1. Ölçeğin Önemi ..........................................................................................................3
1.2. Ölçek Çeşitleri ..........................................................................................................3
1.2.1. Küçültme Ölçekleri ............................................................................................3
1.2.2. Gerçek Büyüklük ...............................................................................................4
1.2.3. Büyültme Ölçekleri ............................................................................................5
1.3. Ölçekle İlgili Dönüşüm Hesapları..............................................................................7
UYGULAMA FAALİYETİ.............................................................................................8
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME...................................................................................9
UYGULAMALI TEST..................................................................................................11
ÖĞRENME FAALİYETİ–2...............................................................................................14
2. ÖLÇÜLENDİRME........................................................................................................14
2.1. Ölçülendirmenin Önemi ..........................................................................................14
2.2. Ölçülendirme Çeşitleri ............................................................................................14
2.2.1. Çizgisel Ölçülendirme......................................................................................15
2.2.2. Kotlu Ölçülendirme..........................................................................................28
UYGULAMA FAALİYETİ...........................................................................................30
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME.................................................................................32
UYGULAMALI TEST..................................................................................................34
MODÜL DEĞERLENDİRME...........................................................................................36
CEVAP ANAHTARLARI .................................................................................................37
KAYNAKÇA....................................................................................................................38
İÇİNDEKİLER
ii
AÇIKLAMALAR
KOD 543M00046
ALAN Ahşap Teknolojisi
DAL/MESLEK Ahşap Teknolojisi Ortak Alan Dersi
MODÜLÜN ADI Ahşapta Ölçekler ve Ölçümlendirme
MODÜLÜN TANIMI
Ölçek ve ölçülendirme kurallarını kullanarak, iş remini
kurallara uygun ölçülendirme ve ölçeklendirme yapmayı
öğrenme materyalidir.
SÜRE 40/32
ÖN KOŞUL Geometrik Çizimler ve Görünüş Çıkarma modüllerini
almış olmak.
YETERLİK Ölçekli ve ölçülendirmeli çizim yapmak
MODÜLÜN AMACI
Genel Amaç
Gerekli ortam sağladığında bu modülle; standartlara ve
kurallara uygun olarak ölçekli ve ölçülendirmeli çizim
yapabileceksiniz.
Amaçlar
1. Proje veya resimdeki boyutları ölçekli olarak
çizip okuyabileceksiniz
2. Çizdiğiniz resmi standartına uygun olarak
ölçülendirebileceksiniz.
EĞİTİM ÖĞRETİM
ORTAMLARI VE
DONANIMLARI
Teknolojik donanımlı resimhane ortamı sağlanmalıdır.
AÇIKLAMALAR
1
GİRİŞ
Sevgili Öğrenci,
Ahşap teknolojisi alanı, işlevsel değerleri ile mekânların kullanışlığını, estetik değeriyle
de yaşadığımız ve çalıştığımız mekânların sıcak, sevimli ve renkli bir ortam hâline gelmesini
sağlar. Bu alan, sanatı ve tekniği birleştirerek ürünü ortaya çıkarır. Alanda ahşap ve ahşap
ürünleriyle birlikte boya, vernik, renk, cam, plastik, çelik ve metal gibi gereçler de
kullanılmaktadır.
Bu alanın sağladığı istihdam olanakları, mevcut ve potansiyel olarak sahip olduğu katma
değer yaratma gücüyle ülkemizin önemli faaliyet sektörlerinden birisidir.
Ahşap teknolojisi alanı, en eski meslekleri dal olarak bünyesinde toplar ve kendine has
teknik resim özellikleri bulunur. Diğer mesleklerden farklı olarak alana ait TS 5602 sayılı Ağaç
İşleri Teknik Resmi Standartı TSE tarafından belirlenmiş olup öğrenme faaliyelerine gerekli
atıfta bulunularak standartın sizlere uygulatılması sağlanacaktır.
Bu modülde çizmiş olduğunuz resimlerin ve görünüşlerin tam olarak anlaşılabilmesi için
ölçülendirmenin önemini öğrenerek, ölçülendirme kurallarını ve ölçülendirme uygulamalarını
yaparken, gerekli uygulama becerisi kazanacaksınız.
Çizmiş olduğunuz teknik resmin dünyanın her yerinde aynı algılanması ve sonunda
yapılacak olan işin aynı yapı ve özelliklerde olması sizin ölçü ve ölçülendirmeyi standartlar
doğrultusunda uygulamanıza bağlıdır. Ölçülendirmesi iyi yapılmış bir iş resmi, okuyana hiçbir
soru sormaya ihtiyaç bırakmadan resimde anlatılanı anlamasına ve uygulamasına yardımcı olur.
Ahşap teknolojisinde çok sık kullanılmamasına rağmen yapmış olduğumuz mobilyaların,
konut içerisine yerleştirilmesi, bazı durumlarda mimar ve yapıcılarla ikili çalışma yapılması
gerekmektedir. Yapı Teknik Resminde yer alan bazı çizim kuralları modül içerisine
konulmuştur.
Modülü iyi kavrayıp gerekli uygulamaları başarıyla tamamladığınızda ölçeklendirme ve
ölçülendirme kurallarına göre çizim yapar duruma gelebileceksiniz.
GİRİŞ
2
3
ÖĞRENME FAALİYETİ–1
Bir plan, proje veya resimdeki boyutları ölçekli olarak çizip okuyabileceksiniz.
Ø Ders öğretmeninden aldığınız ölçekli çizimleri inceleyiniz.
Ø İnternet sitelerinden ve kullanlan iş resimleri üzerindeki ölçekleri inceleyiniz.
Ø Ölçeklerin başka nerelerde kullanıldıklarını araştırınız.
1. ÖLÇEKLER
1.1. Ölçeğin Önemi
Teknik resim ve mobilya çizimlerinde büyüklüğü resim kâğıtlarına sığmayacak kadar
büyük resimler veya gerçekte çok küçük resimler, belirli oranlarda büyültülerek veya
küçültülerek resim kâğıtlarına çizilebilecek durumlara getirilerek çizilirler. Bu oranlar rastgele
değil belirlenmiş standartlara göre uygulanır.
Çizimlerin anlaşılır olması sadece ölçülendirmeye bağlı olmayıp ölçekli çizim de
önemlidir. Kâğıda uygun ölçekte çizilmiş resim, büyüklük olarak kendisini en iyi ifade eden
resimdir.
Kısaca ölçek; bir çizimde görülen uzunluklarla bu uzunlukların ifade ettiği gerçek
uzunluklar arasındaki orandır.
Çizim uzunluğu
Ölçek = ----------------------
Gerçek uzunluk olarak ifade edilir.
1.2. Ölçek Çeşitleri
1.2.1. Küçültme Ölçekleri
Mobilyayı gerçek ölçüleri ile kâğıt üzerinde çizmek mümkün değildir. Tahmin edileceği
gibi mobilya boyutları çok büyük olduğundan bu işlem için masa, kâğıt vb. çizim araçları yeterli
gelmez. Bu sebeple mobilya, tefriş, bina planı vb. tüm projelerin çiziminde belirli oranlarda
küçültme yapmak gerekir.
ÖĞRENME FAALİYETİ–1
AMAÇ
ARAŞTIRMA
4
Şekil 1.1: Küçültme ölçeği
1.2.2. Gerçek Büyüklük
Ölçeklerde gerçek büyüklük 1/1 olarak ifade edilir ve çizilen resmin büyüklüğü ile işin
büyüklüğü aynı olur, bu ölçeklere gerçek büyüklük ölçekleri denir.
Şekil 1.2: Gerçek ölçek
5
1.2.3. Büyültme Ölçekleri
Aynı şekilde, küçük bir makine parçasının, elektronik bir aletin vb. küçük ebatlı
parçaların ayrıntılı olarak çizilip, ölçülerinin verilmesi, kendi boyutunda yapılan çizimi
üzerinde imkânsızdır. Bu çizimlerde de belirli oranlarda büyültme yapmak gerekecektir. 2/1,
5/1, 10/1 ölçekleri daha çok kullanılan büyültme ölçekleridir..
Şekil 1.3: Büyültme ölçeği
Ölçek ne olursa olsun ölçülendirme yapılırken gerçek ölçüler ölçü rakamı olarak
yazılmalıdır.
6
Çizelge 1.1: Ölçekler
Ölçek Çizim Uzunluğu
1/1 Gerçekölçünün aynısı
1/2 Gerçek ölçünün yarısı
1/5 Gerçek ölçü 10' a bölünür ve iki katı alınır.
1/10 Gerçek ölçü 10'a bölünür.
1/20 Gerçek ölçü 10'a bölünür, yarısı alınır
1/50 Gerçek ölçü 100'e bölünür ve iki katı alınır.
1/100 Gerçek ölçü 100'e bölünür.
1/200 Gerçek ölçü önce 100'e bölünür, sonra iki ye bölünür.
1/500 Gerçek ölçü önce 1000'e bölünür, sonra iki katı alınır.
1/1000 Gerçek ölçü 1000'e bölünür.
Çizelge 1.2: Ölçeklerin pratik hesaplamaları
7
1.3. Ölçekle İlgili Dönüşüm Hesapları
ÖRNEK 1.1:
210 cm yükseklik ve 250 cm genişlikteki bir elbise dolabı ön görünüşü 1/20 ölçeğinde
kaç cm çizilmelidir?
Yükseklik için;
Çizim uzunluğu Pratik yol: 1/20 de gerçek uzunluk 10'a
Olçek= ---------------------- bölünür ve yarısıı alınır,
Gerçek uzunluk
Yükseklik için: 210cm/10= 21
21/2= 10,5cm'dir.
1 / 20 = G.U / 210 Genişlik için: 250/10= 25
G.U= 210 /20 25/2= 12,5 cm'dir.
G.U= 10,5 cm olur.
Genişlik için;
1 / 20 = G.U / 250
G.U= 250 /20
G.U= 12,5 cm olur.
ÖRNEK 1.2:
1/50 Ölçekli planda 6,2 cm en ölçüsünde çizilen mutfak dolabının gerçek boyu kaç
cm' dir?
Çizim uzunluğu 1 6,2 cm
Ölçek= -------------------------- ------ = --------- 6,2 cm X 50 =
310 cm dir.
Gerçek uzunluk 50 G.U
8
UYGULAMA FAALİYETİ
Ölçekli çalışma uygulamaları yapınız.
İŞLEM BASAMAKLARI
Ø Yanda ölçüleri verilen saç parçasının 1/1
ve 1/2 ölçekli ön görünüşünü çiziniz.
ÖNERİLER
Ø Dikkatli olunuz.
Ø Temiz ve düzenli çalışınız.
Ø Çizgi kalınlıklarına dikkat ediniz.
Ø Verilen şeklin ölçekli olarak çizimde
kaplayacağı alanı bulunuz.
Ø Görünüşü 1/1 ölçekli çiziniz.
Ø Ölçüleri belirlerken ölçek
hesaplamalarını pratik olarak yapmayı
alışkanlık haline getiriniz.
Ø Görünüşü 1/2 ölçekli çiziniz.
Ø Anted kısmına ölçekleri yazmayı
unutmayıp alışkanlık haline getiriniz.
UYGULAMA FAALİYETİ
9
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
Bu faaliyet kapsamında kazandığınız bilgileri, aşağıdaki soruları cevaplandırarak
değerlendiriniz.
ÇOKTAN SEÇMELİ SORULAR
1. Aşağıdakilerden hangisi ölçekli çizimin amacıdır?
A) Standartlara uygun ölçekte çizerek, okuyabilmek
B) Amacı yok
C) Anlaşılması
D) Ölçek resmin güzel görünmesini sağlar.
2. Aşağıdakilerden hangisi küçültme ölçeğidir?
A) 1/1
B) 2/1
C) 1/10
D) 5/1
3. Aşağıdakilerden hangisi gerçek büyüklüktür?
A) 2/1
B) 1/50
C) 1/1
D) 4/1
4. Aşağıdakilerden hangisi büyültme ölçeğidir?
A) 1/2
B) 1/20
C) 1/1
D) 5/1
5. 1/20 Ölçekli planda 12 cm genişliğinde çizilen dolabının gerçek boyu kaç cm' dir?
A) 150 cm
B) 200 cm
C) 15 cm
D) 240 cm
6. 1/10 Ölçekli planda 5 cm genişliğinde çizilen dolabının gerçek boyu kaç cm' dir?
A) 15 cm
B) 20 cm
C) 50 cm
D) 55 cm
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
10
7. 180 cm yükseklik ve 220 cm genişlikteki bir elbise dolabı ön görünüşü 1/10
ölçeğinde kaç cm çizilmelidir?
A) 18 – 22 cm
B) 15 – 22 cm
C) 18 – 25 cm
D) 15 – 25 cm
8. 210 cm yükseklik ve 250 cm genişlikteki bir elbise dolabı ön görünüşü 1/50
ölçeğinde kaç cm çizilmelidir?
A) 6,2 – 12 cm
B) 4,2 – 5 cm
C) 11 – 12 cm
D) 4,2 – 8 cm
9. Aşağıdakilerden hangisi doğrudur?
A) Ölçek çizimin altına veya anted kısmına yazılmamalıdır.
B) Ölçek çizimin altına veya anted kısmındaki ölçek alanına yazılmalıdır.
C) Ölçek herhangi bir yere yazılmaz.
D) Ölçeğin yazılması önemli değildir.
10. Aşağıdaki pratik hesaplamalardan hangisi yanlıştır?
A) 1/1 Gerçek uzunluğun aynısı
B) 1/5 Gerçek uzunluk 10' a bölünür ve iki katı alınır.
C) 1/20 Gerçek uzunluk 10'a bölünür, yarısı alınır ya da 100'e bölünür, beş katı alınır.
D) 1/10 Gerçek uzunluk 100'e bölünür.
11
UYGULAMALI TEST
1. Aşağıda verilen cisimlerin en az iki görünüşünü 1/1 ve 2/1 ölçeğinde çiziniz.
2. Aşağıda verilen planı 1/10 ve 1/20 ölçeğinde çiziniz.
UYGULAMALI TEST
12
3. Aşağıda verilen planı 1/50 ölçeğinde çiziniz.
Ölçekli çizimleri yaparak yukarıdaki şekillere uygulayınız. Yaptığınız çalışmayı aşağıdaki
kriterlere göre kontrol ediniz.
13
AÇIKLAMA: Kendinizde gözlemlediğiniz davranışlar için evet,
gözlemleyemediğiniz davranışlar için hayır seçeneğini işaretleyiniz.
Gözlenecek davranışlar Evet Hayır
1 Cisimlerin ölçekli çizimlerini dış hatlarına göre
kapsayacak şekilde hesaplaya bildiniz mi?
2 Ölçeklerin gerçek uzunluklarını bulabildiniz mi?
3 Gerçek uzunlukları hesaplarken pratik hesaplama
yapabildiniz mi?
4 Görünüşleri ölçülendirdiniz mi?
5 Ölçülendirirken ölçündirme kurallarına uydunuz
mu?
6 Ölçü rakamlarını alt ve sağ köşeden görünecek
şekilde yazdınız mı?
7 Görünüşleri çizdikten sonra ölçeği altına veya
anted kısmına belirttiniz mi?
DEĞERLENDİRME
Bu testini sonucunda yapamadığınız işlemler için konunun ilgili yerine bakınız. Başarılı
iseniz diğer bölüme başlayınız.
14
ÖĞRENME FAALİYETİ–2
Çizdiğiniz resmi TS 5602 standartına uygun olarak ölçülendirebileceksiniz.
Ø Ders öğretmeninden aldığınız ölçülendirmeli çizimleri inceleyiniz.
Ø İnternet sitelerinden ve kullanlan iş resimleri üzerindeki ölçülendirmeleri
inceleyiniz.
Ø Arkadaşlarınıza çizdiğiniz resimlerin ölçülerinin ne olabileceğini sorunuz. Ne
kadarını doğru bulabildiler? Gözlemleyiniz.
2. ÖLÇÜLENDİRME
2.1. Ölçülendirmenin Önemi
Çizilen üç görünüş, perspektif ve kesit resimlerin, genişlik, yükseklik ve derinlik ölçüleri
ile iş üzerindeki diğer ayrıntıların doğru ve tam olarak ifade edilmesi; ayrıca yapılacak iş ile
ilgili gerekli açıklamaların yapılması için ölçülendirme yapılır.
Teknik Resimde yapılan bütün işlemler kurala bağlı olduğundan ölçülendirme ile ilgili
kural ve standartlar da bu kuralların bir parçası olarak ortaya çıkmaktadır. Ölçülendirme, resim
üzerinde eksik ölçü kalmayacak ve gereksiz ölçü bulunmayacak şekilde yapılmalı ve resimde
hiçbir tereddüt olmamalıdır.
Çizilen bir resim üzerinde ölçülendirme yapılmadığını düşünecek olursak, bu resim
üzerinde birçok yönden tereddütler oluşacaktır. 1/1 ölçekli çizimler hariç diğer bütün ölçeklerde
resim üzerinden ölçü alınmaz, aksine ölçülendirmede ne belirtilmişse o dikkate alınır. Böylece
aynı resmi kişilerin farklı algılaması ve hata yapılması engellenmiş olur.
2.2. Ölçülendirme Çeşitleri
Mesleğimiz sadece mobilya yapımına bağlı olmayıp mekânların donatılmasını da
kapsadığından, mimar ve yapıcılar tarafından çizilmiş yapı çizimlerini de okuyabilmemiz için
yapıcıların çizim kurallarını da bilmemiz gereklidir. Bu nedenle ölçülendirme çeşitleri inşaat ve
ÖĞRENME FAALİYETİ–2
AMAÇ
ARAŞTIRMA
15
ahşap tenolojileri alanlarını kapsayacak biçimde ele alınacaktır. Ölçülendirme, çizilen alanın
özelliklerine ve ölçülendirilecek çizimlerin ifade ediliş biçimlerine göre iki şekilde yapılır.
Ø Çizgisel ölçülendirme
Ø Kotlu ölçülendirme
2.2.1. Çizgisel Ölçülendirme
Çizilmiş olan görünüş, perspektif veya kesitin çizgiler yardımı ile ölçülendirilmesine
çizgisel ölçülendirme denilmektedir.
Ø Çizgisel Ölçülendirme Elemanları
• Ölçü Çizgisi
Ölçülendirilecek elemanın kenarlarına çizilen çizgidir. Ölçü verilecek boyutun ya da
elemanın çizim özelliklerine göre 1, 2, 3, 4 adet ölçü çizgisi kullanılabilir.
Birinci ölçü çizgisi ile ölçülendirilecek çizim arasındaki uzaklık 12 mm olmalıdır.
Ölçü çizgileri arasındaki uzaklık ise 8 mm olmalıdır. Ancak 1/100-1/200 ölçekli projelerde bu
aralıklar 1. ölçü çizgisi için 9 mm; diğer ölçü çizgileri için 6 mm seçilebilir. Sınır bağlama
çizgisiyle sınırlanan (kesişen) ölçü çizgileri, bu noktadan sonra 2 mm devam etmelidir.
Mimarî proje kat planı ölçülendirmesinde birinci ölçü çizgisi ile proje yüzeyi arası 12
mm' den fazla alınabilir.
• Ölçü Sınır Çizgisi
Ölçülendirilecek boyutu ölçü çizgisi üzerine taşıyan çizgilerdir. Ölçülendirilen
elemanın 1-2 mm yakınından başlayıp ölçü çizgileriyle kesiştikleri noktadan sonra 1-2 mm
devametmelidir.
16
• Ölçü Başlangıç Ve Bitiş Noktaları (Ölçü Sınırlayıcısı)
Ölçü çizgileriyle, ölçü bağlama çizgilerinin kesiştikleri noktaları netleştiren işaretlerdir.
Mimarîde içi boş ya da dolu 1–2 mm çapındaki çemberlerle ya da 45° açı yapan, 3–4 mm
uzunluğundaki çizgiyle ifade edilir. Ahşap teknolojisinde ise TS 5602 ye uygun çizelge 1.1 e
göre uygulama yapılmalıdır. Ölçü okunun uzunluğu, genişliğinin 2,5–3 katı olacak şekilde ve içi
dolu çizilir. Bir başka ifade ile oku meydana getiren iki çizgi arasında 15 derece açı bulunur.
Şekil 2.1: Ölçülendirme elemanları
17
• Ölçü Rakamı
Ölçülendirilen boyutun gerçek uzunluğunu gösterir. Ölçü çizgisi uzunluğunun (okuma
yönüne göre) ortasına ve 1mm üstüne en az 2 mm yüksekliğinde yazılır.
Çizelge: 2.1 ( Kaynak TS 5602 )
18
Çizgi grubu 0,5 ise ince sürekli çizgi kalınlığı d=0,25 mm
Sivri ok uzunluğu l=10.d =10.0,25=2,5 mm olur.
Şekil 2.2: Ölçü başlangıç ve bitiş noktaları
19
Ø Çizgisel Ölçülendirme Kuralları
• Ölçüler ve uygulama elemanları kullanıcılar tarafından net ve tartışma
yaratmayacak şekilde olmalıdır.
• Bir ölçü, diğer ölçüler yardımıyla veya ölçekli çizim üzerinden ölçülerek
bulunmamalı; gereken her eleman ve her boyut ölçülendirilmelidir.
• Gereğinden çok ölçü vermek çizimi karmaşık hâle getireceğinden zorunlu
olunmadıkça plan, kesit ve görünüş üzerinde bir ölçü birden çok
tekrarlanmamalıdır.
• Görünmeyen ve kesik çizgi ile çizilmiş elemanlara ölçü verilmemelidir.
• Kendi alanına sığmayan ölçü rakamları, ölçü çizgisinin uzantısının sağ
üst ya da sol alt tarafına yazılmalıdır.
• Ölçüler, zorunlu olunmadıkça kesişme alanları veya malzeme simgeleri
üzerine yazılmamalıdır. Zorunlu kalındığında ucu noktalı kırık çizgi
çıkarılarak en yakın boş ve müsait bir alana yazılmalıdır.
• Ölçülendirmede yazılan tüm işaret ve rakamlar; çizim levhasının alt ve sağ
kenarından bakıldığında okunacak şekilde yazılmalıdır. Başka bakış
yönleri perspektif çizimleri haricinde kesinlikle kullanılmamalıdır.
Şekil 2.3: Ölçü sınır çizgileri
20
Şekil 2.4: Dikdörtgen prizma Şekil 2..5: Dikdörtgen piramit
Şekil 2.6: İki görünüşlü koni
21
Şekil 2.7: Tek görünüşlü kare prizma Şekil 2.8: Küre ölçülendirmesi
Şekil 2.9: Kare piramit ölçülendirmesi Şekil 2.10: Tek görünüşlü koni
Şekil 2.11: Tek görünüşlü silindir
22
Şekil 2.12: Dar yerlerde rakamların yazılması
Şekil 2.13: Saç parçasının çizgisel ölçülendirmesi
23
Çizelge 2.2: Rakamlarla kullanılan semboller
a) b)
Şekil 2.14: Perspektiflerin çizgisel ölçülendirilmesi
24
Şekil 2.15: Kesit ölçülendirilmesi
25
Şekil 2.16: Detay ölçülendirilmesi
26
Ø Planlarda Çizgisel İç Ölçülendirme
• İç ölçüler tüm mahallerin boyutlarını gösterecek şekilde iki yönde (düşey ve
yatay) verilir.
• İnşaat elemanlarının (pencere, duvar vb.) kalınlıkları ve hareketleri
ölçülendirilir.
• Boşlukların (kapı, pencere vb.) ölçüleri ile bunların duvardan uzaklıkları
verilir.
• İç ölçüler her hacimde enine ve boyuna ikişer ölçü çizgisi üzerinde gösterilir.
• Dış duvardan mahal içine doğru; birinci çizgide kapı, pencere, kolon vb.
elemanların genişlikleri ile duvar üzerindeki yerlerinin komşu duvara olan
mesafeleri yazılır.
• Dış duvardan mahal içine doğru; ikinci çizgide hacmin net (duvar
gövdesinden, duvar gövdesine)mesafesi yazılır. Buraya yazılan değer birinci
ölçü çizgisindeki ölçülerin toplamına eşit olmalıdır.
Şekil 2.17: Planlarda çizgisel iç ölçülendirme
27
Ø Planlarda Çizgisel Dış Ölçülendirme
• Dıştan bina cephesine doğru
• Birinci ölçü çizgisi üzerinde, blok (toplam) ölçüsü
• İkinci ölçü çizgisi üzerinde, bina hareketlerinin (girinti çıkıntı) ölçüleri
• Üçüncü ölçü çizgisi üzerinde, taşıyıcı sisteme ait aksların ölçüleri (Aks
ölçüsü kolay görülmesi açısından en dışa alınabilir).
• Dördüncü ölçü çizgisi üzerinde, kapı ve pencere boşluklarının ölçüleri
(dolu veya boş) gösterilir.
Şekil 2.18: Planlarda çizgisel iç ölçülendirme
28
2.2.2. Kotlu Ölçülendirme
Yapıların projelendirilmesinde yapıya ait kat, bölüm ve elemanların kabul edilen bir
yatay düzleme göre düşey mesafeleri (uzaklıkları) verilmelidir. Kabul edilen yatay düzlem, bir
kıyas düzlemidir. Yükseklikler bu düzleme göre ölçülendirilirler.
Kotlu ölçülendirmede ±0.00 kotu başlangıç noktasıdır ve diğer yükseklikler bu noktaya
göre hesaplanır. Bu işlem kollandırma veya kotlu ölçülendirme olarak adlandırılır. Kıyas
düzlemini oluşturduğundan ±0.00 kotunun yeri, çok önemlidir. Mimarî projelerde; binanın esas
giriş bitmiş döşeme kotu ±0.00 alınır (imar yönetmeliğine göre). Kotlu ölçülendirmede
şakülün üst ve ön görünüşleri simge olarak kullanılır.
Şekil 2.19: Kotlu ölçülendirme
29
Şekil 2.20: Kotlu ölçülendirme
Kot işaretinin yanına yazılan rakam, o noktanın kabul edilen kıyas düzlemine olan düşey
mesafesini verir. (+) yükseklik: +0,00 kotundan üstte olan noktayı; (-)yükseklik: + 0,00
kotundan aşağıda olan noktayı ifade eder.
Şekil 2.21: Plan ve kesitte kotlu ölçülendirme
30
UYGULAMA FAALİYETİ
Ölçülendirme uygulamaları yapınız.
İŞLEM BASAMAKLARI ÖNERİLER
Ø Aşağıda verilen şekli çizip ölçülendiriniz.
Ø Yandaki önerilere uyunuz.
Ø Verilen şeklin ölçekli olarak çizimde kaplayacağı
alanı bulunuz.
Ø Ölçülendirme işlemi için gerekli çizim alanlarını da
hesaplayarak şekli çiziniz.
Ø Dikkatli olunuz.
Ø Temiz ve düzenli çalışınız.
Ø Çizgi kalınlıklarına dikkat
ediniz.
Ø Ölçülendirilecek kenardan uygun uzaklıkta (12-8
mm) ilk ölçü çizgisini çiziniz.
Ø Ölçü çizgileri arasındaki uzaklığı dikkate alarak
(8-6 mm) diğer ölçü çizgisiniçiziniz.
Ø Zamanı iyi kullanınız.
Ø Temizlik kurallarına uyunuz.
UYGULAMA FAALİYETİ
31
Ø Şekilden 1–2 mm sonra başlayan sınır çizgisi ölçü
çizgisini 2–3 mm taşacak şekilde çiziniz.
Ø Mesleğinizle ilgili etik
kurallara uyunuz.
Ø Ölçü çizgileriyle sınır çizgilerinin kesişme
noktalarına, tercih ettiğiniz (İçi dolu ok veya 45
derece eğimli
çizgi) sınır
bağlama
işaretleri çiziniz.
Ø Ders araç ve gereçlerini
yerinde kullanmayı alışkanlık
haline getiriniz.
Ø Ölçü çizgisi üzerine tekniğine uygun olarak ölçü
rakamı yazınız.
Ø Diğer boyutları da aynı şekilde ölçülendirip
tamamlayınız.
Ø Resim levhanızın anted
kısmını dik norm yazıyla
doldurmayı unutmayınız.
32
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
Bu faaliyet kapsamında kazandığınız bilgileri, aşağıdaki soruları cevaplandırarak
değerlendiriniz.
ÇOKTAN SEÇMELİ SORULAR
1. Aşağıdakilerden hangisi ölçülendirmenin amacıdır?
A) Ölçülendirmiş olmak
B) Standartlara uygun ölçülendirmek
C) Hiçbir amacı yok
D) Anlaşılması
2. İçi dolu sivri ölçü okları hangi çizimlerde kullanılır?
A) 1/1 ölçekli çizimlerde
B) 1/50 ölçekli çizimlerde
C) 1/10 net resim, kesit yerlerinin gösterilmesi ve çap yerlerinde
D) 1/1 ana ölçülerde
3. Çizilmiş olan görünüş, perspektif veya kesitin çizgiler yardımı ile
ölçülendirilmesine ne denir?
A) Oklu ölçülendirme.
B) Katlı ölçülendirme.
C) Kotlu ölçülendirme.
D) Çizgisel ölçülendirme.
4. Ölçü çizgi kalınlığı 0,25 mm ise içi sivri okun boyu kaç mm olur ?
A) 25 mm
B) 2,5 mm
C) Belli olmaz
D) 50 derece
5. İlk ölçü çizgisi görünüşten kaç mm uzakta olmalıdır?
B) 12-8
C) 15
D) 20
E) 5
6. Kotlu ölçülendirme ±0.00 kotu neyi ifade eder?
A) Kaba ölçüleri gösterir.
B) Gereken her eleman ve her boyut ölçülendirilmelidir.
C) Başlangıç noktasıdır.
D) Önemsizdir.
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
33
7. Kotlu ölçülendirmede hangi aletin üst ve ön görünüşleri simge olarak kullanılır?
A) Mala
B) Çekiç
C) Şakül
D) Kumpas
8. Aşağıdakilerden hangisi çizgisel ölçülendirme elemanı değildir?
A) Ölçü çizgisi
B) Ölçü sınır çizgisi
C) Ölçü rakamı
D) Açı
9. Aşağıdakilerden hangisi doğrudur?
A) Teknik resmi çizen, denetleyen ve uygulayacak olan, gerekli ölçüleri ilk bakışta
bulamayabilir.
B) Bir ölçü, diğer ölçüler yardımıyla veya ölçekli çizim üzerinden ölçülerek
bulunmamalı; gereken her eleman ve her boyut ölçülendirilmelidir.
C) Gereğinden çok ölçü vermek çizimi karmaşık hâle getireceğinden zorunlu
olunmadıkça plan, kesit ve görünüş üzerinde bir ölçü birden çok tekrarlanmalıdır.
D) Görünmeyen ve kesik çizgi ile çizilmiş elemanlara ölçü verilmelidir.
10. Aşağıdakilerden hangisi planlarda iç ölçülendirme için yanlıştır?
A) İç ölçüler her hacimde enine ve boyuna beşer ölçü çizgisi üzerinde gösterilir.
B) İç ölçüler tüm mahallerin boyutlarını gösterecek şekilde iki yönde (düşey ve yatay)
verilir.
C) İnşaat elemanlarının (pencere, duvar vb.) kalınlıkları ve hareketleri ölçülendirilir.
D) Boşlukların (kapı, pencere vb.) ölçüleri ile bunların duvardan uzaklıkları verilir.
34
UYGULAMALI TEST
Aşağıda verilen cisimlerin en az iki görünüşünü çizerek ölçülendiriniz.
UYGULAMALI TEST
35
Ölçülendirme yaparak yukarıdaki şekillere uygulayınız. Yaptığınız uygulamayı
aşağıdaki kriterlere göre kontrol ediniz.
Açıklama: Kendinizde gözlemlediğiniz davranışlar için evet, gözlemleyemediğiniz
davranışlar için hayır seçeneğini işaretleyiniz.
Gözlenecek davranışlar Evet Hayır
1 Cisimlerin görünüşlerini ölçülendirmeyi de kapsayacak
şekilde hesaplayıp çizebildiniz mi?
2 Ölçü çizgilerini, birinci çizgiyi 12 mm, diğerlerini 8
mm aralıklarla çizdiniz mi?
3 Şekilden 1–2 mm sonra başlayan sınır çizgilerini
çizdiniz mi?
4
Ölçü çizgileriyle sınır çizgilerinin kesişme noktalarına,
tercih ettiğiniz (İçi dolu ok veya 45 derece eğimli çizgi) sınır
bağlama işaretleri çizdiniz mi?
5 Ölçü çizgisi üzerine tekniğine uygun olarak ölçü
rakamı yazdınız mı?
6 Ölçü çizgisi üzerine tekniğine uygun olarak ölçü
rakamı yanına gerekli sembolü yazdınız mı? ( R, S gibi )
7 Diğer boyutları da aynı şekilde ölçülendirip
tamamladınız mı?
DEĞERLENDİRME
Bu testini sonucunda yapamadığınız işlemler için konunun ilgili yerine bakınız. Başarılı
iseniz modül değerlendirmeye geçebilirsiniz.
36
MODÜL DEĞERLENDİRME
Modülde amaçlanan yeterliği kazanıp kazanmadığınızı kotrol etmek için, çeşitli
geometrik cisimlerin ölçeklendirme ve ölçülendirme kurallarına uyarak çizim uygulamalarını
yaparak kendinizi değerlendiriniz.
Modüldeki öğrenme faaliyetleri ve araştırma çalışmaları sonunda kazandığınız bilgi ve
becerilerin ölçülmesi için öğretmeniniz size ölçme aracı uygulayacaktır.
Modül bitirme değerlendirmesi için öğretmeninizle iletişim kurunuz.
Bu değerlendirme sonucuna göre bir sonraki modülü uygulamaya geçebilirsiniz.
MODÜL DEĞERLENDİRME
37
CEVAP ANAHTARLARI
ÖĞRENME FAALİYETİ-1 CEVAP ANAHTARI
1 A
2 C
3 C
4 D
5 D
6 C
7 A
8 B
9 B
10 D
ÖĞRENME FAALİYETİ-2 CEVAP ANAHTARI
1 B
2 C
3 D
4 B
5 A
6 C
7 C
8 D
9 B
10 A
CEVAP ANAHTARLARI
38






ELDE BİRLEŞTİRME

ÖĞRENME FAALİYETİ–1
Düzgün, ölçüsünde, kurallara uygun bir şekilde, el aletlerini kullanabilecek, elde
birleştirme yapabileceksiniz.
Ø Yaptığınız işleri arkadaşlarınızla karşılaştırarak, gözlemlerde bulununuz.
Ø İnternet sitelerinden yaptığınız temrinlerle ilgili bilgileri inceleyiniz.
Ø Ders öğretmeninden aldığınız örnek temrinleri, işleri inceleyiniz ve
öğrendiklerinizi kurallarına göre uygulayınız.
1. AHŞAP BİRLEŞTİRMELER
1.1. Birleştirmelerin Önemi
Mesleğin birçok aşamasında ahşap birleştirmeleri kullanıyoruz. Bazı yerlerde
sağlamlık için, bazı yerlerde de estetik açıdan göze hitap etmesi yönünden kullanılır. Yapılan
işlerin daha kaliteli ve kurallarına uygun olarak yapılması için ahşap birleştirmelerin
kullanılması gerekir.
1.2. Birleştirme Çeşitleri
1.2.1. En Birleştirmeler
Ø Düz birleştirme
Ø Lambalı birleştirme
Ø Kavelalı birleştirme
Ø Kendinden çıtalı kinişli birleştirme
Ø Yabancı çıtalı kinişli birleştirme
Ø Freze bıçaklarıyla yapılan birleştirmeler
A. Tanımı ve önemi: Ahşap yer döşemeleri, lambriler, tavan döşemeleri, masif
tablaların hazırlanması gibi yerlerde kullanılır.
İki ağaç yan yana birleştirilirken, iç ağaç - dış ağaç ilişkisi ve uygun konstrüksiyon
olup olmadığı dikkate alınmalıdır.
B. Çeşitleri: En birleştirmeler uygulanan konstrüksiyona göre sınıflandırılırlar.
AMAÇ
ÖĞRENME FAALİYETİ–1
ARAŞTIRMA
4
1.2.1.1. Düz En Birleştirme
Ölçülendirmesi ve gönyelemesi yapılmış olan masif parçalar iç ağaç iç ağaca, dış ağaç
dış ağaca bakacak şekilde yan yana getirilerek üzerine sıralama işareti konulur.
Resim 1.1: Düz en birleştirme
1.2.1.2. Lambalı En Birleştirmeler
Lambanın genişliği parça kalınlığının yarısı, derinliği de aynı şekilde parça
kalınlığının yarısı kadar olacak şekilde çizilir.
Resim 1.2: Lambalı en birleştirme
5
1.2.1.3. Kinişli Kendinden Çıtalı En Birleştirme
Kinişin kalınlığı, parça kalınlığının 1/3 ü , derinliği ise yaklaşık parça kalınlığının
yarısı olacak şekilde yapılır. Çizimde 0,5-1 mm tutkal boşluğu da dikkate alınmalıdır.
Resim 1.3: Kinişli kendinden çıtalı en birleştirme
1.2.1.4. Kinişli Yabancı Çıtalı En Birleştirmeler
Her iki parçaya da açılan dişi kinişin ölçüleri diğeri ile aynı olup, kiniş kalınlığında ve
iki kiniş derinliğinin toplam uzunluğundan 0,5-1 mm kısa hazırlanmış kiniş çıtasında elyaf
yönünün parçalara göre ters olmasına dikkat edilmelidir.
Resim 1.4: Kinişli yabancı çıtalı en birleştirme
1.2.1.5. Kavelalı Birleştirmeler
Kavelanın kalınlığı (çapı) en fazla parça kalınlığının yarısı kadar ve uzunluğu ise
parça kalınlığından biraz fazla olmalıdır. Kavelanın iki ucuna pah kırılmış olmalı, orta
birleşme yerinde parçalara havşa açılmış olmalı ve tutkal boşluğu bırakılmalıdır.
6
Resim 1.5: Kavelalı en birleştirme
1.2.1.6. Freze Makinesinde Yapılan Kurtağzı Birleştirmeler
Özel bıçaklar kullanılarak yapılırlar. Parçanın kalınlığının 20 mm den fazla olması
gerekir.
1.2.2. Köşe Birleştirmeler
Ø Tanımı ve Önemi
Köşe birleştirmeler denildiğinde genel anlamda birbiri ile 90 derece veya değişik
açılarda köşe oluşturan birleştirmeler akla gelir. Birleştirme yapılan parçaların
konumlarına göre bu birleştirmeler de üç şekilde gruplandırılır.
• Çerçeve köşe birleştirmeler,
• Elyaf köşeye dik birleştirmeler
• Elyaf köşeye paralel birleştirmeler.
Ancak köşe birleştirmeler denildiğinde farklı bir husus belirtilmemişse çerçeve köşe
birleştirmeler anlaşılmalıdır.
Ø Çeşitleri
Çerçeve köşe birleştirmeler uygulanan konstrüksiyona göre sınıflandırılırlar.
• Çerçeve Köşe Birleştirmeler: Bu birleştirmeler mobilya kapakları, kapı ve
pencereler, ilan dolabı vb. yerlerde kullanılan ve cumba (yan yüzeyler) ların
birbiri ile genellikle 90 derece açı oluşturduğu konstrüksiyonlardır. Birleştirme
ile lamba, kiniş, kordon veya pah gibi bir kenar şekillendirmesi de uygulanır.
7
1.2.2.1. Açık Zıvanalı Birleştirmeler
Zıvananın uzunluğu parça genişliği, kalınlığı ise parça kalınlığının 1/3 ü kadar yapılır.
İki parçadan ortası boşalana dişi zıvana, iki kenarı boşalana ise erkek zıvana adı verilir.
Lambalı zıvanada (2/3 lambalı) zıvana derinliği lamba kalınlığı kadar az açılır, erkek
zıvanalardan biri de lamba derinliği kadar küçük olur. Resim üzerinde birleştirmenin zıvana
olduğunu göstermek amacıyla zıvananın köşeleri ince çizgi ile köşegen olarak birleştirilir ve
bu işarete zıvana işareti adı verilir.
Resim 1.6: Açık zıvanalı birleştirme
1.2.2.2. Hampaylı Zıvanalı Birleştirmeler
Hampaylı zıvanada parça genişliğinin 2/3 zıvana olarak parça genişliği kadar
açılırken, 1/3’ü 1 cm derinliğinde açılır. Zıvana kalınlığı parça kalınlığının 1/3’ü kadar olur.
Resim üzerinde zıvana işareti sadece 2/3’lük kısıma konulur, hampay olarak ifade edilen
kısıma konulmaz.
Resim 1.7: Hampaylı zıvanalı birleştirme
8
1.2.2.3. Gönye Burun Zıvanalı Birleştirmeler
Zıvana birleştirme yapılacak parçalardan biri parça genişliği kadar derinlikte ortası
boşaltılarak dişi zıvana yapılır ve bir kenarı de 45 derece (gönye burun) olarak kesilir. Diğeri
ise bir tarafındaki kapak tamamen çıkarılırken diğer tarafındaki kapak 45 derece kesilmek
sureti ile birleştirme yapılır.
Resim 1.8: Gönye burun zıvanalı birleştirme
1.2.2.4. Gönye Burun Kavelalı Birleştirmeler
Parçalardan ikisi de 45 derece olarak kesilir ve kesilen yüzeylerine dik olacak şekilde
iki adet kavela markası yapılır. Kavelanın kalınlığı en az parça kalınlığının 1/3 ü, en fazla ise
yarısı kadar olur. Kavela delikleri dik olarak delinmeli ve tutkal boşluğu dikkate alınmalıdır.
Kavelaların başlarına da pah kırılması gerekir.
Resim 1.9: Gönye burun kavelalı birleştirme
Ø Çıtalı gönye burun birleştirmeler: Birleştirmede kavelalı birleştirmede olduğu
gibi parçalar 45 derece olarak kesilir ve kesilen bu yüzeye gizli veya açık
yabancı parça uygulanır. Bu yabancı parça parça kalınlığının 1/3’ü kadar
olmalıdır.
Ø Gönye burun kırlangıç kuyruğu yabancı birleştirme elemanı ile yapılan
birleştirme: Gönye burun olarak kesilen iki parça alt yüzeylerinden açılan
kırlangıç kuyruğu kanallara yabancı kırlangıç kuyruğu parça takılması şeklinde
9
yapılan birleştirmedir. Yabancı parçalar sağlam olması açısından sert plastik
veya metal bir malzeme olabilir.
1.2.3. Ayak Kayıt Birleştirmeler
Ø Tanımı ve Önemi: Mobilyacılıkta üretilen eşyaların çoğu ayaklı veya bazalıdır.
Masa, sehpa, sandalye, koltuk veya dolapların ayaklarında kullanılır.. Ayaklar
ile kayıtların birbiri ile birleştirilmelerinde dayanıklı ve uygun
konstrüksiyonların kullanılması çok önemlidir. Mobilyanın uzun ömürlü olması
bu kuralların doğru ve tam olarak uygulanmasına bağlıdır.
Ø Çeşitleri: Ayak kayıt birleştirmeler uygulanan konstrüksiyona göre
sınıflandırılırlar.
• Düz Zıvanalı Ayak Kayıt Birleştirmeler
Ayakların belirli kısımlarına kayıt kalınlığına göre dişi zıvanalar açılır. Zıvanaların
genişliği kayıt genişliği kadar, kalınlığı ise kayıt kalınlığının 1/3’ü kadar olur. Kayıtın kenarı
genellikle ayak kenarında 5 mm kadar içeride düşünülür. Dişi zıvana açılırken de bu ölçüye
dikkat edilir.
• Hampaylı Zıvanalı Ayak Kayıt Birleştirmeler
Ayakların üst kısımlarına zıvana uygulanacaksa genellikle düz değil hampaylı olarak
düşünülür. Hampaylı zıvana da kayıt genişliğinin 1/3’ü kadar kısım tam olarak değil 1 cm
derinlikte boşaltılır. Kayıtların 2/3’lük kısmı ise ayak içerisinde gönye burun olarak birleşir.
Zıvana kalınlığı parça kalınlığının 1/3’ü kadardır.
Resim 1.10: Hampaylı zıvanalı ayak kayıt birleştirme
• Kavelalı-Zıvanalı Ayak Kayıt Birleştirmeler
Kayıtlardan biri zıvana olarak yapılır, ancak zıvananın uç kısmına diğer kayıta göre
kavela deliği açılır. Diğer kayıta ise kavela takılıp, kavelalar zıvanayı içeride kilitler.
1 0
• Kavelalı Ayak Kayıt Birleştirmeler
Kayıtlara iki adet kavela deliği açılır, kavela deliklerinin çapı en fazla parça
kalınlığının ½’si, en az da 1/3’ü kadar olmalı ve kavelaların uçları 45 derece olarak
pahlandırılmalıdır. Ayak üzerine açılan delikler kayıtlara göre açılır ve takılarak içeride
birleştirilir.
Resim 1.11: Kavelalı ayak kayıt birleştirme
• Kavelalı ve 45 Derece Konumlu Ayak Kayıt Birleştirmeler
Bu birleştirmede ayağın dışarıdaki konumu köşe değil kenar şeklindedir. Kavela
delikleri yüzeye dik olarak değil 45 derece konumda delinir ve kayıtların da uç kısımları 45
derece olarak kesilip dik olarak kavela deliği açılır. Ayaklara delinen deliklerde 45 derece
konumdadır.
• 45 Derece Konumlu, Kırlangıç Kuyruğu Dişli Ayak Kayıt
Birleştirmeler
Ayağın konumu 45 derece olup, kayıt genişliği kadar üstten aşağı doğru kanal açılır.
Kayıtlar dışarıda 2/3’ü kadar kısımda kırlangıç kuyruğu dişli olarak birleştirilir ve 1/3 kısmı
ise 45 derce pahlı olarak kesilir. Birleştirme dışarıda yapılıp, ayağa üst kısımdan takılarak
konumlandırılır. Portatif işlerde kullanılır.
1.2.4. Dişli Birleştirmeler
Ø Tanımı ve Önemi: Sandık, çekmece, kutu vb. masif olarak üretilen mobilya
veya elemanlarının yapımında kullanılır. Genel olarak elyaf köşeye dik
birleştirmeler sınıfına girer. Oldukça sağlam ve üstün bir birleştirme çeşididir.
Özellikle hareketli, çok kullanılan ve geniş yüzeylerde uygulanır.
Kullanım yerine göre seçilen ağacın cinsi, yeterli kurulukta olması, elyafının düzgün
olması, yapılması düşünülen işin niteliğine uygun konstrüksiyonun belirlenmesi önemlidir.
1 1
Ø Çeşitleri: Dişli köşe birleştirmeler uygulanan konstrüksiyona göre
sınıflandırılırlar.
• Düz Dişli Köşe Birleştirme
Parça genişliği, parça kalınlığını geçmeyecek değerde tek sayıda eşit parçaya bölünür,
dişi olacak parçada çift sayılı dişler, erkek olacak parçada tek sayılı dişler boşaltılarak işlem
yapılır.
Resim 1.12: Düz dişli köşe birleştirme
• Kırlangıç Kuyruğu Açık Dişli Köşe Birleştirme
Parça genişliği 4 e bölünerek ¼ değeri bulunur ve bu değer dışa gelecek yüzeyde sol
ve sağ kenardan markalanır, bu değerin bir buçuk katı kadar bir değer de içerden ve iki
taraftan işaretlenir, içerde bu iki çizginin arasında kalan mesafe ölçülerek, tek sayıya
bölünür, çıkan değer parça kalınlığını geçmeyecek ölçüde olmalıdır, uç kısımdaki karşılıklı
iki nokta birleştirilir, bu açı bir atlanarak oynar gönye yardımıyla taşınır.
1 2
Resim 1.13: Kırlangıç kuyruğu açık dişli köşe birleştirme
• Kırlangıç Kuyruğu Yarım Gizli Dişli Köşe Birleştirme
Parça genişliği 4 e bölünerek ¼ değeri bulunur, parça kalınlığının ¾’ü maktaya parça
genişliğince nişangeçle paralel olarak çizilir ve bu değer (1/4 parça kalınlığı) dışa gelecek
yüzeyde sol ve sağ kenardan ¾ parça kalınlığını gösteren çizgi üzerinde markalanır, bu
değerin bir buçuk katı kadar bir değer de içerden ve iki taraftan işaretlenir, içerde bu iki
çizginin arasında kalan mesafe ölçülerek, tek sayıya bölünür, çıkan değer parça kalınlığını
geçmeyecek ölçüde olmalıdır, uç kısımdaki karşılıklı iki nokta birleştirilir, bu açı bir
atlanarak oynar gönye yardımıyla taşınır.
Resim 1.14: Hampaylı zıvanalı ayak kayıt birleştirme
1 3
• Kırlangıç Kuyruğu Gizli Dişli Köşe Birleştirme
Dişlerin dışardan hiç görünmediği bir uygulamadır. Parçanın maktasına yarım gizli
dişli birleştirmede olduğu gibi marka yapılır ancak önceden parçanın iki yanında 5 mm kadar
gizlilik payı düşünülür ve parçanın maktasından ¼ parça kalınlığı derinliğinde , ¾ parça
kalınlığı genişliğinde gizlilik payı olarak boşaltılır. Geride kalan ¼ miktarındaki yüzey de 45
derece olarak kesilir.
Resim 1.15: Kırlangıç kuyruğu gizli dişli köşe birleştirme
• Kırlangıç Kuyruğu Tekne Geçmeler
Eğimli diş uygulamalarının yapıldığı bir yöntemdir. Farklı olarak önce erkek sonra
dişi parça boşaltılır, özel bir çizim ve markalama tekniği kullanılır.
1 4
UYGULAMA FAALİYETİ
Çeşitli iş parçaları üzerinde ahşap birleştirme uygulamaları yapınız.
İŞLEM BASAMAKLARI ÖNERİLER
Ø Parçanın rende ile yüz ve cumbasını açınız.
Ø İşleme uygun el aletini
seçiniz.
Ø Parçaya yüz ve cumba işaretlerini koyunuz. Ø Uygun ve temiz tarafa
işaretleme yapınız.
Ø Ölçülere göre nişangeç ile markalayınız.
Ø Nişangeç doğru ölçülerde
ayarlanmalıdır.
Ø Yapılan markalara göre parçanın genişlik ve
kalınlığını çıkarınız.
Ø Markalamanın doğru
yapıldığını kontrol ediniz.
Ø Parça boyunun testere ile iki eşit şekilde kesiniz.
Ø Parça boyunun eşit olup
olmadığından emin olunuz.
UYGULAMA FAALİYETİ
1 5
Ø İki parçayı cumba cumbaya alıştırın ve işaretlerini
koyunuz.
Ø Cumba cumbaya alıştırılıp
alıştırılmadığını kontrol
ediniz.
Ø Alıştırılan cumbalara lamba markasının yapılması
ve düztaban ile parçalara lamba açılması
Ø Lamba markasının doğru
yapıldığından emin olunuz,
düztaban rendesinin iyi
ayarlı olup olmadığını
kontrol ediniz.
Ø Alıştırılan cumbalara kiniş ve lamba markalarının
yapılması. Kiniş rendesi ile kiniş, düztaban ile erkek
parçanın lambalarının açılması.
Ø Lamba markasının doğru
yapıldığından emin olunuz,
düztaban rendesinin iyi
ayarlı olup olmadığını
kontrol ediniz.
Ø Resimdeki ölçülere göre delik yerlerinin 90° gönye
veya tel çivi ile markalanması,
Ø Delik yerlerinin doğru
markalanıp
markalanmadığını kontrol
ediniz.
1 6
Ø Resimdeki ölçülere göre markalanan yerlerin
belirlenmesi, delinmesi ve havsalarının açılması.
Ø Deliklerin doğru
delindiğinden emin olunuz.
Ø Kavela demiri kullanarak kavelanın yapılması.
Ø Kavela demirinin doğru
kullanıldığından emin
olunuz.
Ø Resimdeki ölçülere göre zıvananın markalanması.
Ø Zıvananın doğru markalanıp
markalanmadığını kontrol
ediniz.
Ø Zıvana testeresi ile zıvanaların kesilmesi ve sırtlı
sigaço ile zıvana kapaklarının düşürülmesi.
Ø Zıvana kapaklarının doğru
düşürüldüğünden emin
olunuz.
Ø Dişi zıvananın delik kalemi ile boşaltılması.
Ø Doğru delik kalemi
kullandığınızdan emin
olunuz.
Ø Hampayının marka edilerek kesilmesi.
Ø Hampayın markalamasının
doğru yapılıp yapılmadığını
kontrol ediniz
1 7
Ø Delik kalemi ile deliğin delinmesi ve hampayının
Boşaltılması.
Ø Doğru delik kalemi
kullandığınızdan emin
olunuz.
Ø Resimdeki ölçülere göre lambanın markalanması.
Ø Lambanın doğru markalanıp
markalanmadığını kontrol
ediniz.
Ø Markalı parçalara düztaban ile lamba açılması.
Ø Lamba açılacak yerlerin
markalarını kontrol ediniz.
Ø İşkence ve takoz kullanarak gönyesinde alıştırılması
Ø Takozu doğru
bağladığınızdan emin
olunuz.
Ø Markaya göre deliklerin delinmesi ve hampayın
yapılması.
Ø Doğru delik kalemi
kullanıldığından emin
olunuz.
Ø Kayıtların ayağa takılması ve gönyesinde alıştırılması Ø Doğru alıştırma yapılmasını
sağlayınız.
Ø Resimde görüldüğü gibi zıvana uçlarının 45°
kesilmesi.
Ø Zıvana uçlarının doğru açıda
düşürülmesine dikkat ediniz.
Ø Pahların markalama yapılarak verilmesi Ø Doğru markalandığından
emin olunuz.
Ø Kayıtlara kavelaların takılması ve uçların 45°
kesilmesi
Ø Uçların doğru açıda
kesilmesine dikkat ediniz.
Ø Kayıtların ayağa takılması ve pahların markalanarak
yapılması.
Ø Pahları doğru kırmaya ve
kayıtların ayağa takılmasına
dikkat ediniz.
Ø Resimdeki ölçülere göre düz dişlerin markalanması
Ø Dişlerin doğru markalanıp
markalanmadığını kontrol
ediniz.
Ø Markalara göre sırtlı sigaço ile dişi parçanın
kesilmesi
Ø Sıtlı sigaço ile doğru kesim
yapıldığını kontrol ediniz.
1 8
Ø Markaya göre dişi parçanın düz kalem ile dişlerinin
boşaltılması
Ø Doğru düzkalem
kullanıldığından emin
olunuz.
Ø Erkek parçanın markalanması.
Ø Doğru markalama
yapıldığından emin olunuz.
Ø Markalara göre erkek parçanın sırtlı sigaço ile
dişlerinin kesilmesi.
Ø Sıtlı sigaço ile doğru kesim
yapıldığını kontrol ediniz
Ø Markalara göre erkek parçanın düzkalem ile
dişlerinin boşaltılması
Ø Doğru düz kalem
kullanıldığından emin
olunuz.
Ø Markaya göre erkek parçanın yan kapaklarının Ø Yan kapakların doğru
1 9
kesilmesi.
kesildiğinden emin olunuz.
Ø Birleştirilen iki parçanın ölçülerine göre
rendelenerek perdahını yapınız.
Ø Rendelemenin düzgün ve
doğru yapılmasını sağlayınız.
2 0
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
Bu faaliyet kapsamında kazandığınız bilgileri, aşağıdaki soruları cevaplandırarak
değerlendiriniz.
ÇOKTAN SEÇMELİ SORULAR
1. Aşağıdakilerden hangisi yan yana birleştirme çeşitlerinden değildir?
A) Düz birleştirme
B) Kinişli paylı birleştirme
C) Kavelalı birleştirme
D) Zıvanalı birleştirme
2. Aşağıdakilerden hangisi çerçeve köşe birleştirme çeşitlerinden değildir?
A) Açık zıvana birleştirme
B) Hampaylı zıvana birleştirme
C) Düz kanal birleştirme
D) Gönye burun zıvana birleştirme
3. Aşağıdakilerden hangisi ayak kayıt birleştirme çeşitlerinden değildir?
A) Hampaylı zıvanalı ayak kayıt birleştirme
B) Kavelalı ayak kayıt birleştirme
C) Düz zıvanalı ayak kayıt birleştirme
D) Kinişli ayak kayıt birleştirme
4. Aşağıdakilerden hangisi boy birleştirme çeşitlerinden değildir?
A) Lambalı birleştirme
B) Çıtalı gönye burun birleştirme
C) Zıvanalı birleştirme
D) Parmak birleştirme
5. Aşağıdakilerden hangisi dişli birleştirme çeşitlerinden değildir?
A) Kendinden çıtalı dişli birleştirme
B) Düz dişli birleştirme
C) Kırlangıç kuyruğu açık dişli birleştirme
D) Kırlangıç kuyruğu dişli tekne geçme birleştirme
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
2 1
DOĞRU-YANLIŞ TEST SORULARI
(Bu faaliyet kapsamında hangi bilgileri kazandığınızı belirleyebilmeniz için bir kısmı
doğru, bir kısmı yanlış cümleler verilmiştir. Cümle doğru ise başındaki parantezin içerisine
D, yanlış ise Y harfini koyunuz)
6.( ) Düz birleştirme en birleştirme çeşidi değildir.
7.( ) Lambalı zıvana birleştirme çerçeve köşe birleştirmedir.
8.( ) Kendinden çıtalı kinişli birleştirme ahşap tavanların yapımında kullanılır.
9.( ) Mobilyacılıkta üretilen eşyaların çoğu ayaklı veya bazalıdır.
10.( ) Dişli birleştirmeler hareketli, çok kullanılan ve geniş yüzeylerde uygulanmaz.
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız ve doğru cevap sayınızı belirleyerek
kendinizi değerlendiriniz. Yanlış cevapladığınız konularla ilgili konuyu tekrarlayınız.
Başarılıysanız bir sonraki bölüme geçiniz.
2 2
UYGULAMALI TEST
El aletleri kullanarak örnek iş parçaları üzerinde bileştirme işlemlerini yapınız. Bu
uygulamayı aşağıdaki kriterlere göre kontrol ediniz.
AÇIKLAMA: Aşağıda listelenen davranışları, davranışlarınızın her birinde
gözleyemediyseniz HAYIR, gözlediyseniz EVET şeklinde karşısındaki kutucuğa (X) le
işaretleyiniz.
DEĞERLENDİRME KRİTERLERİ Evet Hayır
1 Birleştirmeleri yaparken uygun el aletini
seçtiniz mi?
2 El aletlerinin keskinliğini kontrol ettiniz mi?
3 İşin düzgünlüğünden emin olmak için
gönyesine baktınız mı?
4 İş parçasının ölçülerini kontrol ettiniz mi?
5 İşin temizliğini kontrol etiniz mi?
6 Atölyenin bakımını ve temizliğini yaptınız
mı?
7 Akşam çıkışlarında şalterin kapalı olup
olmadığını kontrol ettiniz mi?
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı kontrol ederek kendinizi değerlendiriniz, “HAYIR” yanıtlarınız var ise
bu yanıtlarınızla ilgili konuyu tekrarlayınız. Tamamı “EVET” ise diğer öğrenme faaliyetine
geçiniz.
UYGULAMALI TEST
2 3
ÖĞRENME FAALİYETİ–2
FAALİYETİ - 2
Düzgün, ölçüsünde, kurallara uygun bir şekilde, ahşap malzemeye şekil verilerek, elde
birleştirme ve sistireleme yapabileceksiniz.
Ø Yaptığınız işleri arkadaşlarınızla karşılaştırarak, gözlemlerde bulununuz.
Ø İnternet sitelerinden sistire, masat, eğelerle ilgili bilgileri inceleyiniz.
Ø Ders öğretmeninden aldığınız örnek temrinleri, işleri inceleyiniz ve
öğrendiklerinizi kurallarına göre uygulayınız.
2. SİSTİRELER
2.1. Tanımı
Sistire, orta sertlikte takım çeliğinden yapılmış perdah aleti olup, sert ağaçtan masif
veya kaplamalı yüzeylerin kazınarak perdah edilmesinde kullanılır (Yumuşak
ağaçlarda yıl halkalan arasında sertlik farkı fazla olduğundan, sistire yüzeyde yolma ve
koparma şeklinde kazıma yapar ve dolayısıyla düzgün bir perdah yapılamaz.).
Resim 2.1: Sistire
2.2. Çeşitleri
Ø Sistire lamaları
Ø Saplı sistire
Ø Kollu sistire
Ø Sistire rendesi
AMAÇ
ÖĞRENME FAALİYETİ–2
ARAŞTIRMA
2 4
2.3. Sistirelerin Kullanıldığı Yerler
Düzlem yüzeyler için, 1–1,5 mm kalınlıkta, ortalama 8x15cm boyutlarda dikdörtgen
şekilli; eğmeçli yüzeyler ve kordonlar için de özel şekilli sistire lamaları kullanılır. Eskimiş
vernik ve boya katlarının kazınmasında, rende izlerinin temizlenmesinde, geniş yüzeylerin
kolayca ve düzgün olarak perdah edilmesinde kullanılır.
Resim 2.2: Sistire lamaları
2.4. Sistire Uygulama Şekli
Ø İş parçasını tezgâh mengenesine bağlayınız.
Ø Keskin sistire lamasını, iterek veya çekerek kazıma yapacağına göre
uygun pozisyonda ve elyafa eğik açılı (ortalama 30°) olarak tutunuz.
Ø Sistireyi, elyaf yönünde iterek veya çekerek, yüzeydeki alet izleri ve eziklikler
giderilene kadar kazıma işlemini sürdürünüz.
2 5
Resim 2.3: Sistirenin tutulması
2.5. Sistire Lamasını Bileme Şekli
Ø Sistire lamasını, testere bileme mengenesine, ağız kenarı 1 cm kadar
taşacak şekilde bağlayınız.
Ø İnce dişli bir eğe ile lamanın körelmiş ağzı tamamen kaybolana kadar düzgünce
ve lama yüzeylerine dik olarak eğeleyiniz. (Doğrusal bir bileme ağzı elde etmek
için, egeyi önce lama doğrultusuna paralel olarak sürünüz.) Aynı işlemi,
lamanın diğer kenarına da uygulayınız. Körelmiş ağızların parlak görüntüleri
tamamen kaybolduğunda, eğeleme yeterli. demektir.
Resim 2.4: Sistirenin eğelenmesi
Ø Eğe ile düzeltilmiş kenarları yağ taşında bileyiniz:
• Yağ taşını temizleyiniz ve üzerine bileme yağı dökünüz.
• Lamayı, taş düzlemine göre tam dik konumda tutunuz ve taşın her
noktasında gezdirecek şekilde ileri-geri sürerek, ege izleri tamamen
kaybolana kadar bileyiniz.
2 6
• Lama yüzeyini taş üzerine yatırınız ve tam çakışık durumda ileri-geri
sürerek çapaklarını düşürünüz. Köşenin tam keskinliğini sağlayınız. Aynı
işlemi lamanın bütün kesici ağızları için uygulayınız.
BİLEME YÖNÜ BİLEME YÖNÜ
Resim 2.5: Sistirenin yağ taşında bilenmesi
• Bileme bittiğinde yağ taşını ve sistire lamasını silerek temizleyiniz
• Masatın köşelerini kontrol ediniz, gerekiyorsa yağ taşında düzeltiniz.
Sistire lamasını tezgâh üzerinde düzgün bir parça üzerine yatırınız. Masatı
lama yüzeyine tam çakışacak şekilde bastırarak ileri-geri bir-kaç kere
sürünüz. Aynı işlemi lamanın diğer köşeleri için de uygulayınız. Bu
işlemin amacı, keskin olan 90° lik kenarı doğru çekerek iyice sivriltmektir.
MASAT
Resim 2.6: Masatla kenar çekme
• Lamayı tekrar bileme mengenesine bağlayınız (veya parça üzerinde
kenarını taşıracak şekilde bastırınız). Masatı, önce lama yüzeyine tam dik
konumda tutup kuvvetle bastırarak lama boyunca çekiniz. Sonra masata 5°
kadar bir eğim veriniz ve tekrar çekerek, ağzın tamamen döndürülmesini
sağlayınız. Ayni işlemi diğer ağızlar için de uygulayınız. Elinizi lamanın
köşelerine çarpmayınız.
Resim 2.7: Masatla ağız döndürme
Özel şekilli sistire lamalarının sivri girintili kısımları bıçak egelerle, içbükey eğmeçli
kısımları yuvarlak eğelerle, dışbükey kısımları ise düz lama eğelerle eğelenir ve uygun
BİLENMİŞ
KENAR
2 7
şekilli yağ taşı parçalarıyla bilenir. Sonra, yukarıda anlatıldığı şekilde masat çekme işlemi
uygulanır.
Saplı sistire, kollu sistire ve sistire rendesi lamalarının ağızları, rende tığlarında olduğu
gibi, fakat ortalama 45°’lik kama açısıyla eğelenir (veya zımpara taşında kaba bilenir), ve yağ
taşında bilenir. Sonra mengeneye bağlanır, birkaç kerede ve eğim açısı gittikçe artırılarak
masat çekilir.
A B C
Resim 2.8: Pahlı sistire ağızlarına masat çekme
Körelmiş sistire lamaları, en doğrusu, eğelemeden itibaren yukarıda anlatılan
bütün işlemler uygulanarak yeniden bilenmeli ve masat çekilmelidir. Ancak, acele ve
önemsiz islerde, sadece 5. ve 6. maddeleri uygulayarak masat çekmek yeterli olabilir. Bu
durumda lamanın ağzını döndürebilmek için masat eğim açısı 5° den daha fazla
tutulmalı ve her yeniden masat çekişte bu açı biraz daha (15° - 20° ye kadar)
artırılmalıdır. Sistire lamalarının köşeleri, perdah edilen yüzeyi çizmemesi için, bileme
sonunda yağ taşında bir miktar kırılmalıdır.
2.6. Masat
2.6.1. Hazırlama
Masatlar atölyede, eskimiş uygun eğelerin dişleri zımpara taşında silinmek ve yağ
taşında düzeltilmek suretiyle de yapılabilirler. Masatın en önemli özelliği, yüzeylerinin
tamamen pürüzsüz, çiziksiz ve köşelerinin yuvarlanmış olmasıdır. Aksi durumda, bozuk yüzeyli
ve sivri köseli masatlarla, düzgün bir ağız döndürme işlemi sağlanamaz. Bu sebeple masadı
arada bir yağ taşında düzeltmek ve köşelerini yuvarlamak gerekir.
Resim 2.9: Masat
2.6.2. Kullanım Şekli
Masatın köşelerini kontrol ediniz, gerekiyorsa yağ taşında düzeltiniz. Sistire lamasını
tezgâh üzerinde düzgün bir parça üzerine yatırınız. Masatı lama yüzeyine tam çakışacak
2 8
şekilde bastırarak ileri-geri bir-kaç kere sürünüz. Aynı işlemi lamanın diğer köşeleri için de
uygulayınız. Bu işlemin amacı, keskin olan 90°’lik kenarı doğru çekerek iyice sivriltmektir.
Masatı, önce lama yüzeyine tam dik konumda tutup kuvvetle bastırarak lama boyunca
çekiniz. Sonra masata 5° kadar bir eğim veriniz ve tekrar çekerek, ağzın tamamen
döndürülmesini sağlayınız. Ayni işlemi diğer ağızlar için de uygulayınız. Elinizi lamanın
köşelerine çarpmayınız.
Özel şekilli sistire lamalarının sivri girintili kısımları bıçak egelerle, içbükey eğmeçli
kısımları yuvarlak eğelerle, dışbükey kısımları ise düz lama eğelerle eğelenir ve uygun
şekilli yağ taşı parçalarıyla bilenir. Sonra, yukarıda anlatıldığı şekilde masat çekme işlemi
uygulanır.
Masat Masat
Resim 2.10: Masatla ağız döndürme
2.7. Eğeler
2.7.1. Çeşitleri
Ø Lama Eğe
Ø Yuvarlak Eğe: Yuvarlak delikleri büyütmek ve yuvarlak köşeleri işlemek için
kullanılır. Uç tarafa doğru konikleşir. Küçük boyda olanlarına farekuyruğu da
denir.
Ø Yarım Yuvarlak Eğe: Çok kullanılan eğelerden biridir. Her boyda ve her diş
yapısında olanları vardır.
2 9
Ø Üçgen Eğe: Üç yüzeyi de çift sıra dişlenmiş, kenarları keskin olan eğedir. Özel
kılavuz ve havşa matkaplarının yapımında da kullanılır.
Ø Kare Eğe: Küçük kare veya dikdörtgen delikleri eğelemek, dar kanalları
işlemek vb. işleri yapmak için kullanılır.
Ø Bıçak Eğe: İnce kesitlerde ve sırtın düz olmasını gerektirmeyen yerlerde
kullanılır.
Ø Helezon Dişli Eğe
Ø Kanal Açma Eğesi
Ø Özel Kanal Eğesi: İnce bir eğedir. Çentik ve yarıkların eğelenmesinde, dar
kanalların yanlarının işlenmesinde kullanılır.
3 0
Ø Platin Eğesi
Ø Makine için Testere Eğesi
Ø Motor Testere Eğesi
Ø Orak Eğesi
Ø Bant Eğesi
Ø Küt Uçlu Yassı Eğe: Bu eğenin kenarları paralel ve yüzeyleri hafif
dışbükeydir. Kalem izlerini yok etmek ve yüzeyleri ölçüsüne çok yakın
getirmek için gayet iyi bir eğedir.
3 1
2.7.2. Kullanım Şekilleri
Ø İş parçasını tezgâha bağlayınız.
Ø Eğeyi sapından ve ucundan iki elle kavrayınız.
Ø Eğeyi parça yüzeyine tam paralel bastırarak, eşit baskı kuvvetiyle ileri doğru ve
bütün gövdesi boyunca itiniz. Eğeyi aşağı veya yukarı bükmeyiniz, aksi
durumda yüzey yuvarlanır. Geriye çekerken eğeyi iş yüzeyinden hafifçe
kaldırınız. Bu hem eğelenen yüzeyin durumunu gözle kontrol etmeye yarar,
hem de eğe dişlerinin daha uzun süre keskin kalmasını sağlar.
Ø Eğe dişleri arasına dolan ve sıkışan talaşları zaman zaman sert kıllı fırça ile
temizleyiniz. Eğeleme süresince yüzeyin düzgünlüğünü zaman zaman elle,
mastarla veya gönye ile kontrol ederek, istenilen noktaya kadar işlemi
sürdürünüz. Eğeyi, kaba talaş kaldırırken ağaç elyafına dik yönde, bitirme
işleminde ise elyaf yönünde sürünüz.
2.7.3. Eğelerin Bakımı ve Korunması
Ø Kullanma sırasında veya yerine kaldırırken eğeleri birbirine veya başka metal
cisimlere çarpmayınız.
Ø Zamanla reçineli talaşla dolan eğe dişlerini, neft veya başka bir uygun çözücü
sıvı içine sokarak temizleyiniz. Tutkallı talaşla dişleri dolan eğeyi sıcak su
buharına tutunuz veya sıcak suya sokunuz; sonra fırça ile siliniz veya dişlerine
tebeşir sürdükten sonra fırça ile temizleyiniz. Mecbur kalmadıkça eğeye tel fırça
sürmeyiniz. Fırçalamayı, dişleri yönünde yapınız.
Ø Eğeyi, paslanmadan korumak için, nemli yerlerde bırakmayınız. Haftalık
bakımlarda, çok az miktarda ince yağla egeyi yağlayınız, fakat yağını tamamen
gidermeden kullanmayınız.
Ø Eğeyi parça üzerine sert şekilde çarpmayınız veya bükmeyiniz, çünkü
kolayca kırılabilir
Ø Eğe saplarını temiz ve cilalı tutunuz. Çatlamış ve kırılmış sapları yenileriyle
değiştiriniz.
3 2
UYGULAMA FAALİYETİ
Sistire lamasını bileyerek iş parçasının yüzeyini sistre yapınız.
İŞLEM BASAMAKLARI ÖNERİLER
Ø Sistire bilemeye uygun aleti seçmek
Ø Uygun aletin seçildiğinden emin
olunuz.
Ø Sistire bilemek Ø Sistireyi bilerken sık sık kontrol ediniz.
Ø İş parçasını tezgâha bağlamak Ø İş parçasının tezgâha iyi bağlanıp
bağlanmadığından emin olunuz.
Ø İş parçası yüzeyini temizlemek
Ø İş parçasının yüzeyinin iyice
temizlenmesini sağlayınız.
Ø İşe uygun sistire ile sistireleme yapmak
Ø İşe uygun sistire ile çalıştığınızdan
emin olunuz.
Ø Kontrol etmek
Ø İş bitimin de mutlaka gerekli
kontrolleri yapınız.
UYGULAMA FAALİYETİ
3 3
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
Bu faaliyet kapsamında kazandığınız bilgileri, aşağıdaki soruları cevaplandırarak
değerlendiriniz.
ÇOKTAN SEÇMELİ ÖLÇME SORULARI
Aşağıda çoktan seçmeli sorularda doğru seçeneği işaretleyiniz.
1. Hangisi sistire çeşitlerinden değildir?
A) Kollu sistire
B) Saplı sistire
C) Üçgen sistire
D) Sistire rendesi
2. Sistire laması bileme mengenesine ağız kenarı kaç cm taşacak şekilde bağlanır?
A) 2 cm
B) 1.5 cm
C) 2.5 cm
D) 1 cm
3. Sistire lamalarının ağızları kaç derecelik kama açısı ile bilenir?
A)30 derece
B) 45 derece
C) 60 derece
D) 90 derece
4. Eğe ile düzeltilmiş kenarlar nerede bilenir?
A) Zımpara taşında
B) Cila taşında
C) Yağ taşında
D) Zımpara makinesinde
5. Sistireler nerelerde kullanılamaz?
A) Eskimiş boya ve vernik katlarının kazınmasında
B) Rende izlerinin temizlenmesinde
C) Yüzeylerin perdah edilmesinde
D) İş parçasına şekil vermede
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
3 4
DOĞRU-YANLIŞ TEST SORULARI
(Bu faaliyet kapsamında hangi bilgileri kazandığınızı belirleyebilmeniz için bir kısmı
doğru, bir kısmı yanlış cümleler verilmiştir. Cümle doğru ise başındaki parantezin içerisine
D, yanlış ise Y harfini koyunuz).
6.( ) Özel şekilli sistire lamalarının sivri girintili kısımları bıçak egelerle eğelenir.
7.( ) İçbükey eğmeçli kısımları düz lama eğelerle eğelenir.
8.( ) Sistire lamasını, testere bileme mengenesine, ağız kenarı 2 cm kadar taşacak
şekilde bağlayınız.
9.( ) Sistireler geniş yüzeylerin kolayca ve düzgün olarak perdah edilmesinde
kullanılır.
10( ) Sistire lamalarının köşeleri, perdah edilen yüzeyi çizmemesi için, bileme
sonunda yağ taşında bir miktar kırılmalıdır.
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız ve doğru cevap sayınızı belirleyerek
kendinizi değerlendiriniz. Yanlış cevapladığınız konularla ilgili öğrenme faaliyetlerini
tekrarlayınız. Tamamı doğru ise bir sonraki öğrenme faaliyetine geçiniz.
3 5
UYGULAMALI TEST
Sistire laması ile örnek bir iş parçasının yüzeyini sistre yapınız. Bu uygulamayı
aşağıdaki kriterlere göre kontrol ediniz.
AÇIKLAMA: Aşağıda listelenen davranışları, davranışlarınızın her birinde
gözleyemediyseniz HAYIR, gözlediyseniz EVET şeklinde karşısındaki kutucuğa (X) le
işaretleyiniz.
Değerlendirme Ölçütleri Evet Hayır
1 Sistire bilemek için uygun aleti seçtiniz mi?
2 Sistire bilerken gerekli önlemleri aldınız mı?
3 İş parçasını tezgâha sıkıca bağladınız mı?
4 İş parçasının yüzeyini gerektiği gibi
temizlediniz mi?
5 İşe uygun sistire ile sistireleme yaptığınızdan
emin oldunuz mu?
6 Gerekli kontrollerin yapıldığından emin
oldunuz mu?
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı kontrol ederek kendinizi değerlendiriniz, “HAYIR” yanıtlarınız var ise
bu yanıtlarınızla ilgili konuyu tekrarlayınız. Tamamı “EVET” ise diğer öğrenme faaliyetine
geçiniz.
UYGULAMALI TEST
3 6
ÖĞRENME FAALİYETİ–3
Düzgün, ölçüsünde, kurallara uygun bir şekilde, ahşap malzeme yüzeyine
zımparalama işlemi yapabileceksiniz.
Ø Yaptığınız işleri arkadaşlarınızla karşılaştırarak, gözlemlerde bulununuz.
Ø İnternet sitelerinden zımparalama ile ilgili bilgileri inceleyiniz.
3. ZIMPARALAR
3.1. Tanımı
Pürüzlü yüzeylerin düzeltilmesi için yapılan zımparalama işleminde kullanılan bir
aşındırıcıdır. Diğer bir İfadele ile kesicidir. Birçok endüstri dalında değişik amaçlarla farklı
yapıda zımparalar kullanılmaktadır. Bizim konumuz ağaç işleri endüstrisinde kullanılan
zımparalardır.
Zımpara, ağaç işleri endüstrisinde, üretilen eşyaların yüzeylerinin düzeltilmesi,
temizlenmesi ve üst yüzey işlemlerine hazırlanması için kullanılır. Zımpara levhası, esnek
bir yüzeye yapıştırılmış doğal ya da yapay aşındırıcı maddelerden oluşur. Zımpara levhası
incelendiğinde üç ana bölümden meydana geldiği görülür.
Kesici tanecikler
Yapıştırıcı
Resim 3. 1: Zımparayı oluşturan elemanlar
3.2. Zımparayı Oluşturan Elemanlar
3.2.1. Bant
Kesici elemanları üzerinde taşıyan zımpara bandı; kâğıttan, bezden, kâğıt-bez
karışımından ve sentetik ipliklerden yapılır. Malzeme olarak üstün nitelikte olanlar
kullanılır. Kâğıtlar sıkıştırılarak fiber şeklini alır. Bandı oluşturan malzemenin kalitesi çok
önemlidir. Isıya ve gerilmeye karşı dayanıklı olması gerekir. Bandın kalitesi, zımpara
levhasının dayanıklılığını ve yapılan zımparalama işleminin kalitesini aynı oranda artırır.
bant
\
AMAÇ
ÖĞRENME FAALİYETİ–3
ARAŞTIRMA
3 7
Ağaç işleri endüstrisinde kullanılan zımparalarda bant olarak genellikle kâğıt
kullanılır. Zımparanın çeşidine ve kullanım yerlerine göre, bant olarak kullanılan kâğıtların
özelliği de değişmektedir.
3.2.2. Yapıştırıcılar
Kesici taneciklerin bant levha üzerine yapıştırılmasında kullanılır. Zımpara üretiminde
kullanılan yapıştırıcılar, şekil 6,2’de gösterildiği gibi astar yapıştırıcı ve ikinci kat yapıştırıcı
olmak üzere iki kattan oluşur.
a-zımpara taneleri, b-ikinci kat yapıştırıcı, c-astar yapıştırıcı, ç-taşıyıcı kâğıt
Resim 3.2: Zımparayı oluşturan katlar
3.2.3. Üretimde Kullanılan Yapıştırıcılar
Ø Doğal reçineli yapıştırıcılar (deri tutkalı, gomlak vb.), 2-Kauçuklu yapıştırıcılar,
Ø Yapay reçineli yapıştırıcılar.
Zımpara levhasının verimi, taneciklerin yapışma sağlamlığına bağlıdır. Bu
nedenle yapıştırma işleminde iki kat yapıştırıcı kullanılmaktadır. Islak zımparalama
işleminde kullanılan zımpara kâğıtlarında, sıvılara dayanıklı yapıştırıcılar kullanılır.
3.2.4. Kesici Tanecikler
Zımpara tanecikleri, zımparalama işlemini gerçekleştiren ana elamandır. Kesici
tanecikleri, elde edildikleri malzemeye göre sınırlandırıldığında, iki ana gruba ayrılabilir:
I-Doğal elamanlar (cam, çakmak taşı, zımpara taşı, lal taşı vb. maddeler.) 2-Yapay
olanlar (alüminyum oksit, silisyum karpit vb. maddeler.)
Bant üzerine yapıştırılmış zımpara taneciklerinin büyüklüğü, zımparanın
kalınlığını belirler, Öğütülmüş zımpara tanecikleri özel hazırlanmış hassas eleklerden
geçirilir. Elekten geçen tanecikler büyüklüklerine göre ayrılır. Zımparanın
numaralanması, zımpara taneciklerinin büyüklüklerine göre yapılır, iş için kullanılan eleklere
norton elekleri denir. Numaralar, 1 inch (inç–25,4 mm)'te bulunan delik sayısını belirtir.
Zımpara üretiminde zımpara taneciklerinin bant üzerine dengeli yapıştırılması çok
önemlidir. Bugün kullanılan elektrostatik yöntem, önceleri kullanılan mekanik sisteme göre
dengeli dağılmayı sağlamaktadır. Yaklaşık 50.000 voltluk bir elektrostatik alanda zımpara
tanecikleri alttan yapıştırıcı sürülmüş bant üstten geçirilerek taneciklerin yapışması sağlanır.
3 8
3.3. Çeşitleri
Zımparalan üretime ve kullanıma göre iki gruba ayırmak mümkündür:
3.3.1. Üretime Göre
Zımparalar üretimde kullanılan malzemelerin Özelliklerine göre üçe ayrılır:
Ø Bandın Elde Edildiği Malzemeye Göre: Ağaç işlerinde kullanılan
zımparaların bantlarının yapımında daha çok kâğıt tercih edilir.
Ø Üretimde Kullanılan Yapıştırıcı Türüne Göre: Üretimde zımparaların
özelliklerine göre değişik yapıştırıcılar kullanılır. Örneğin, makine
zımparalarındaki yapıştırıcılar ısıya daha dayanıklı; su zımparalarındaki
yapıştırıcılar ise su ve benzeri sıvılardan etkilenmeyecek şekilde üretilirler.
Ø Zımparanın Kesici Taneciklerine Göre: Kesici için kullanılan doğal ve yapay
taşlar; renk, birlik, dayanıklılık ve sertlik gibi Özellikler bakımından farklı
yapıdadırlar. Zımparanın kullanım yerine göre bu özellikler üretimde dikkate
alınır.
Burada en önemli sınıflama levha üzerinde bulunan kesicilerin büyüklüklerine göre
yapılan numaralandırma işlemidir. Tabloda bu konu ile ilgili bilgi verilmiştir. Zımpara
levhasının üzerindeki numara, kesicilerin kalınlık ölçülerini belirtir. Zımpara tanecikleri,
numara büyüdükçe küçülür; numara küçüldükçe büyür. Kaba zımparalamada küçük
numaralar, İnce zımparalamada büyük numaralar kullanılır. Su zımparaları büyük numaralı
olup ince zımparalardır. Genelde dolgu verniklerinin zımparalanmasında kullanılır.
Tanım Numara Kullanım Yerleri
Çok ince (mikro) 500
400
360
320
280
Vernik katları arasında ve son kat
Verniğin tesviyesinde
İnce 240
220
180
150
Üst yüzey işlemlerinden önceki
son perdah işlemleri
Orta 120
100
80
İnce perdah işlemlerinde
Kalın 60
50
40
36
Kaba perdah işlemlerinde
3 9
Çok kalın 30
24
20
16
8
Özel, kaba talaş kaldırma işlemlerinde
Çizelge 3.1
3.3.2. Kullanıma Göre
Zımparalar kullanım durumlarına göre el zımparaları ve makine zımparaları olmak
üzere sınıflandırılır.
Ø El Zımparaları: Ağaç işlerinde elle zımparalama işlemi, işin bitirilmesi
açısından önemlidir. Masif mobilya üretiminde, girintili çıkıntılı yüzeylerde
daha çok kullanılır. El zımparaları., makinede kullanılanlar kadar dayanıklı
değildir. Bunlar piyasada 23x28 cm'lik tabaka ya da 50 m'lik rulo hâlinde
satılır. Zımparalamak için elle tutulacak büyüklükte kesilerek kullanılır. Düzgün
yüzeylerde, daha fazla dayanması ve daha iyi zımparalaması için özel
hazırlanmış zımpara takozları kullanılır. Zımpara takozlarının altı mantar,
kauçuk gibi esnek malzemelerle kaplanmıştır.
Resim 3.3: Zımpara takozu
Ø Makine Zımparaları: Ağaç işleri endüstrisinde değişik zımpara makineleri
kullanılır. Firmalar bu makinelerde kullanılmak üzere zımparalar
üretmektedirler. Bunlar değişik ölçü ve şekillerdedir.
4 0
Resim 3.4: Makine zımparaları
Ø Bant Zımparalar: Bu zımparaların iki ucu birbirine yapıştırılmıştır. Yapıştırma
işlemi dayanıklılığı artırmak için açılı yapılmıştır. Kasnaklar üzerine takılarak
kullanılır. Kesme yönünü gösteren ok işaretleri vardır. Makineye takılırken bu
işarete dikkat edilmelidir. Bu zımparalar, tank zımpara makinelerine, bant
zımpara makinelerine, kalibre zımpara makinelerine vb. makinelere takılırlar.
Ø Levha Zımparalar: Bu zımparalar tabaka ya da rulo hâlinde üretilir.
Dikdörtgen tabanlı titreşimli zımpara makinesinde ve benzeri makinelerde
kullanılır. Makinenin ölçüsüne göre kesilir ve makineye bağlanır. Ayrıca
eğmeçli parçaların zımparalanmasında kullanılan silindir zımpara
makinelerinin silindirleri üzerine de bu zımparalar bağlanır.
Ø Disk Zımparalar: Dairesel olarak hazırlanmış zımparalardır. Doğrama
işlerinde kullanılan disk zımpara makinelerine, titreşimli disk zımpara
makinelerine ve büyük disk zımpara makinelerine takılmak üzere
hazırlanmıştır.
Ø Fırça Zımparalar: Bu zımparalar fırça şeklinde olup flanşlar arasına
bağlanmaktadır. Daha çok seri üretimde profilli yüzeylerin zımparalanmasında
kullanılırlar.
Ø Profilli Zımparalar: Özel olarak işin profiline uygun hazırlanmış flanşa
bağlanarak kullanılan zımparalardır.
3.4. Özellikleri
Ağaç işleri endüstrisinde, ahşabın perdah edilmesinde 40–280 numaralar arası
zımparalar, vernikli işlerde ise 320–500 numaralar arası zımparalar kullanılır. Zımpara
levhasının üzerinde firma adı, zımparanın numarası, yapıştırıcının özelliği (su geçirmez ya
da diğerleri), kâğıt türü, levha ölçüleri ve bandın dönüş yönünü gösteren ok işareti gibi
bilgiler bulunur.
4 1
Ø Zımparanın Kesici Taneciklerini Oluşturan Taşların Özellikler
• Lal Taşı: Dayanıklı ve sert bir yapıdadır, ağaç işleri için idealdir.
• Kuvars: Dayanıklı değildir ve çabuk körelir.
• Silisyum Karpit: Sert ve keskindir. Gevrek bir yapısı vardır. Bu nedenle
makinelerde kullanılmaz.
• Alüminyum Oksit: Silisyum karpit kadar sert ve keskin değildir.
Ancak dayanıklıdır. Bu nedenle ağır işlerde kullanılır
3.5. Kullanıldığı Yerler
Zımparalar ağaç işleri endüstrisinde elde ve makinelere takılarak kullanılır. Zımpara
ile ölçüye getirme, parlatma, temizleme gibi işlemler yapılır. Zımparaların kullanıldığı
yerler:
Ø Masif İşlerin Zımparalanması
Masiften yapılmış mobilya ya da mobilya parçalarına düzgün bir rendeleme
işleminden sonra zımparalama işlemi yapılır. Zımparalama işleminden iyi sonuç alınması için
ahşap malzemenin kuru, düzgün elyaflı ve reçinesiz olması gerekir. Nemli ahşap
zımparalandığında yüzeylerde pürüzler oluşur. Nemli ve reçineli ahşap malzeme zımparanın
dişlerini körelmeden doldurur kullanılmaz hâle getirir. Bu nedenle bu tür işlerde ince
zımparalar kullanılmamalı, ucuz ve orta kalınlıkta zımparalar tercih edilmelidir. Yumuşak
ağaçların temizlenmesinde zımpara değil sistirenin kullanılması daha uygundur.
Ø Panellerin Zımparalanması
Levha türü malzemeler geniş oldukları için bunların zımparalanması, daha çok
makinelerde yapılır. Bu iş için seri üretimde kalibre, küçük işletmelerde bant zımpara
makineleri kullanılır. Bant zımpara makinelerinde çalışmak, ustalığı gerektirir. Baskı
takozunun yüzeyin her noktasına eşit kuvvetle bastırması ve parçanın kenarlarım düşürmeden
zımpara yapması gerekir. Levhaların yüzeyleri kaplanmış ise zımparalama işlemini daha
dikkatli yapmak gerekir. Dalgınlık ya da dikkatsizlik işin bozulmasına neden olur. Panellerin
zımparalanmasında orta kalınlıkta zımparalar kullanılır.
Ø Üst Yüzey İşlemi Yapılmış İşlerin Zımparalanması
Yüzeyine macun, boya, dolgu verniği gibi işlemler yapılmış iş parçalarının
zımparalanması, son kat İşlemlerini daha düzgün ve kaliteli hâle getirir. Bu tür işlerin
zımparalanması elle ya da makinelerle yapılır. Zımparalanacak olan yüzeydeki malzeme,
zımparalanabilirlik derecesinde kurumuş olmalıdır. Buna dikkat edilmez ise iyi sonuç
alınmaz. Kullanımda firmanın uyarılan dikkate alınmalıdır. Bu tür işlemler için su zımparası
kullanılmalıdır.
Ø İlk Islatma ve Kabartma
İş parçalarının hazırlanması ve işlemler sırasında yüzeylerde lif ezilmeleri olabilir.
Bunları gidermek için direk zımpara yapıldığında, kaplamalı islerde kaplama kalınlığı iyice
azalacağından alttan yonga levhanın bölge bölge görülmesine neden olur. Masifli islerde
ezikliğin giderilmesi için yapılan zımparalama, işi bozar. Yüzeyin düzelmesi gerekirken
yüzeyde geniş oyuk açılır.
4 2
Bu nedenlerle ezik ve çizik gibi hatalı yerler zımparalama işleminden önce, normal
ıslaklıkta olan bir bezle ya da kauçukla ıslatılmalıdır. Kullanılan bez ya da kauçuğun nemi
normal olmalı, ıslatılan bölgenin tamamen kuruması beklenmelidir. Kurumadan yapılan
zımparalama hem iyi olmaz hem de kabartma işlemi tam yapılmamış olur. Çok ezik yerler
rendelenmemelidir. Çünkü rende ile düzeltilen yerdeki ezik bölge vernik ve boya gibi
işlemler yapıldığında, kuruma sırasında ilk ıslatma nedeniyle kabarır. Bu sefer düzgün
bırakıldığı sanılan yer kabararak çirkin bir görüntü oluşur. İlk ıslatmadaki asıl amaç, ezik
yeri rendeleme yapmadan ilk haline (doğal ölçüsüne) getirmektir. İlk ıslatma yapılıp
kuruması tamamlandıktan sonra zımpara işlemi yapılır.
İlk ıslatmaya rağmen, kuruma suresi tamamlandıktan sonra hala düzelme olmuyorsa
ezikler için özel işlem yapılır. Bunun için ilk önce oyuk yerin üzerine ıslak bir bez ya da
üstüpü konur. Sonra iyice ısıtılmış kızdırılmış bir demir parçası ıslak bez üzerine birkaç kez
bastırılıp bırakılır. Kızdırılmış metal parçası, ıslak bezdeki rutubeti buhar haline getirip
kabartma işlemini kolaylaştırır ve hızlandırmış olur. ıslatılan yer kuruyana kadar beklenir.
Sonra zımpara işlemine geçilir. Su, ilk ıslatma işleminde sıcak olursa kabartma işlemi biraz
daha çabuk olur. Islatma suyuna amonyak katılırsa bu işlem daha da çabuklaşır.
Ø Son Islatma ve Yeniden Zımparalama
Ağaç işleri makineleri ile yapılan işlemlerde, ağacın hücre yapısı kesilerek bozulur.
Kesilen hücreler, nem ya da sıvıların etkisiyle kabarır. Kabaran yüzeylerde pürüzler oluşur.
Bu oluşumun önlenmesi için ilk ıslatma ve zımpara işleminden sonra tekrar son ıslatma
işlemini yapmak gerekir. Son ıslatma işlemi yapılmazsa boyalı yüzey, harita gibi dalga
dalga olur. Vernikleme yapıldığında kimi yerler vernikli olarak parlar, kimi yerler verniksiz
ya da az vernikli olması nedeniyle mat görüntü oluşturur. İşte bu nedenle son ıslatma
işleminin önemi büyüktür. Kaliteli bir üst yüzey elde edebilmek için son kez, ılık suyla
nemlendirilen bir bezle fazla bastırmadan yüzey ıslatılır. Kuruyuncaya kadar beklenir.
Kurumanın tam olduğunu anlamak için yüzeye bakılır. Yüzey, oldukça mat ve sislenmiş bir
görüntüde ise dokunulduğunda pürüzlü ve soğuk olduğu hissediliyorsa kurumuş demektir.
Bu durumda yüzey, kullanılmamış ince zımpara ile baskı yapılmadan takozun kendi
ağırlığınca, elyaf yönünde sürülerek zımparalanır. Eğer kullanılmış zımpara ile işlem
yapılırsa düzgün bir yüzeyin ede edilmesi mümkün değildir.
3.6. Zımpara Takozları
3.6.1. Kullanıldığı Yerler
Zımparalama, iş yüzeyinde, üst yüzey sistemlerinin (vernik, boya, v.b.)
uygulanmasından önceki son perdah aşamasıdır. Sistirelenmiş sert ağaç yüzeyler ile
perdah rendesiyle rendelenmiş yumuşak ağaç yüzeyleri işin cinsine ve önemine uygun
kalınlıkta zımpara kâğıtları ile zımparalanmak suretiyle düzeltilir ve temizlenir.
Zımparalama işleminin, yüzeyin her noktasında eşit ve düzgün yapılabilmesi için
kullanılan bastırıcı araçlara zımpara takozu denir. Zımpara takozlan, elle rahatça
kavranabilecek büyüklükte ve biçimde, düzlem tabanlı, kavak, ıhlamur gibi yumuşak
4 3
ağaçtan, veya tabanına ince (3-5 mm) mantar levha yapıştırılmış sert ağaçtan
yapılırlar. Zımpara takozunun en önemli özelliği, tabanının uygun sertlikte olmasıdır,
Tabanı çok sert olursa, zımpara dişleri çabuk dolar ve dökülür; çok yumuşak tabanlı
takozla zımpara yapıldığında ise, yüzey temizlenir fakat düzelmez.
Resim 3.5: Zımpara kağıdı
3.6.2. Uygulama Şekli
Ø İş parçasını tezgâh mengenesine bağlayınız, talaş ve tozlarını fırçalayınız.
Ø Zımpara kâğıdını, takozla tutulup kavranabilecek büyüklükte düzgünce
kesiniz. Bu amaçla, gönye veya el testeresinin sırtından, ya da bir ağaç
parçanın kenarından yararlanılabilir.
Ø Zımpara kâğıdını takozun kenarından katlayınız ve elle sıkıca kavrayınız.
Resim 3.6: Zımpara kağıdının yırtılması
Ø Takozu, parça yüzeyine normal kuvvetle bastırarak, elyaf yönünde ve boydan
boya darbelerle sürünüz.
• Parça kenarlarında takozu aşağıya doğru bükmeyiniz. Aksi durumda
köseler yuvarlanır.
4 4
• Zımpara dişleri arasına dolan ağaç tozlarını döktürmek için arada bir
elinizle zımparaya vurunuz, ve iş parçası yüzeyindeki tozlan fırçalayınız.
Aksi durumda ağaç tozları sıkışarak zımpara dişlerinin çabuk dolmasına
ve körlenmesine neden olur.
• Zımpara kağıdı ile takoz tabanı arasında talaş ve toz birikmesine fırsat
vermeyiniz, çünkü baskı yüzeyi düzlemliğini kaybeder ve düzgün bir
zımparalama yapılamaz.
• Zımpara iyice köreldikten sonra değiştiriniz,
Ø Tamamen temiz, pürüzsüz ve çiziksiz bir yüzey elde edilene kadar
zımparalamayı sürdürünüz, sonra parça yüzeyini ve takozu fırça ile temizleyiniz.
İçbükey eğmeçli yüzeylerin zımparalanmasında, yüzeye uyacak özel biçimde hazırlanmış
bir ağaç takoz, uygun çapta bir kavela veya gerektiğinde bir yarım yuvarlak eğe, zımpara
takozu olarak kullanılabilir.
Geniş tablaları tesviye ederek preslemeye hazırlamak amacıyla, geniş tabanlı bir
zımpara takozu yapılır. Kalın dişli zımpara levhası, takozun yanına veya üstüne kıvrılarak
çivi ile tutturulur. Bu tip takozlar genellikle iş tablasının köşegenleri yönünde sürülmek
suretiyle kullanılır.
3.6.3. Çeşitleri
Zımpara takozları sık sık silinmeli, üzerinde tutkal vb. bulaşıklar bulunmamalı,
haftalık bakımlarda gerekirse gövdesine ince bir kat vernik sürülmelidir.
Resim 3.7: Metal zımpara takozu Resim3.8: Zımparanın takoza bağlantı yeri
4 5
Resim 3.9: El ile uyumlu zımpara takozu
Resim 3.10: Zımpara takozunun tabanı
Resim 3.11: Cırt cırtlı zımpara
3.7. El Zımpara Makineleri
3.7.1. Çeşitleri ve Özellikleri
Ø Titreşimli Zımpara
Titreşimli zımpara, tüm genel zımparalama işleri için uygundur. Değişken hız ayarları
ile farklı malzemelerde zımparalarken (ör. vernik) daha fazla kontrol sağlar ve zımpara
kâğıdının tıkanmasını ve takılmasını azaltır. Hem mandallı hem de yapışkanlı kâğıt takımı ile
tüm zımpara kâğıtlarına uygundur. Ergonomik ön tutma kolu zımparanın rahat
çalıştırılmasını sağlar. Toz torbası veya toz emme aparatı ile temiz çalışma yapar.
4 6
Resim 3.13: Titreşimli el zımpara makinesi
Ø Eksantrik Zımpara
Zımpara tablası çapı 125 mm, 400 Watt, mikro filtre sistemi, mikro filtre kutusu, aletle
bütünleşmiş toz emme tertibatı, elektronik kumanda şalteri, zımpara tablası frenli yumuşak
zımpara başlangıcı, pıtrak tutturma, toz emme donanımlarına bağlantı olanağı, konumu
ayarlanabilir ilave sap, ergonomik tasarımlı el zımpara makinesidir.
Resim 3.14: Eksantrik el zımpara makinesi
Ø Tank Zımpara
Özellikleri 600 Watt , şerit ölçüleri 75 x 457 mm , şerit hızı 170-250 m/min , entegre
edilmiş toz emme tertibatı ile mikro filtre sistemi, zımpara şeridi germe sistemi,hareket
makarası hassas ayarı sayesinde tam ve hassas band hareketi, çıkartılabilir ilave sap, toz
emme tertibatına bağlantı,sabit olarak kullanılabilir.İşkence ile basit tespit ve alt sehpada
(özel aksesuar) çok yönlü germe imkanları, sol elini kullananlara da uygun bir el zımpara
makinesidir.
4 7
Resim 3.15: Tank el zımpara makinesi
3.7.2. Kullanım Yerleri
Titreşimli zımpara makineleri ince perdah işlemleriyle, üstyüzey film katlarının
zımparalanmasında kullanılır. Eksantrik ve tanklı zımpara makineleri ise daha çok, kalın
talaş kaldırmayı gerektiren doğrama ve parke zımparalama işlerinde kullanılırlar.
3.7.3. Çalışma Güveliği
Ø Zımparalama işlemi yapılırken yüzeydeki tozlar sık sık temizlenmelidir.
Ø Makinelerin elektrik bağlantıları dikkatli tutulmalıdır.
Ø Islak ortamda ve yanıcı gazların bulunduğu yerlerde çalıştırmayınız.
Ø Makinenin herhangi bir elemanını değiştirirken mutlaka şalteri kapatınız.
Ø Çalışmaya başlamadan önce makineyi kontrol ediniz.
Ø Çalışma sırasında makineden anormal bir ses veya herhangi bir koku
duyduğunuzda, derhal işlemi durdurunuz, şalteri kapatınız, yetkiliye haber
veriniz. Makinenin başından ayrılmadan önce tamamen durmasını bekleyiniz.
Ø Atölyede hiçbir zaman dalgın bulunmayınız. Makine dalgınlığı affetmez.
Ø Akşam paydosundan sonra atölyeyi terk ederken, ana şalteri kapatmayı
unutmayınız.
4 8
UYGULAMA FAALİYETİ
İş parçasına ıslatma ve zımparalama işlemlerini yaparak perdah işlemini tamamlayınız
İŞLEM BASAMAKLARI ÖNERİLER
Ø İş parçasını tezgâha bağlayınız. Ø Doğru bağlandığından emin olunuz.
Ø Uygun zımpara ve zımpara
takozunu seçiniz.
Ø Uygun zımpara ve zımpara takozunun
seçildiğinden emin olunuz.
Ø Ahşabın suyuna uygun kaba
Ø zımparalama yapınız.
Ø Ahşabın suyuna uygun kaba zımparalama
yapılıp yapılmadığını kontrol ediniz.
Ø İlk ıslatma yapınız.
Ø İlk ıslatmayı dikkatli yapınız.
Ø Ahşabın suyuna uygun ince
zımparalama yapınız.
Ø Ahşabın suyuna uygun ince zımparalama
yapıldığından emin olunuz.
Ø Son ıslatma yapınız.
Ø Son ıslatmanın düzgün yapıldığından emin
olunuz.
Ø Ahşabın suyuna uygun daha ince
zımparalama yapınız.
Ø Ahşabın suyuna uygun daha ince zımparalama
yapılıp yapılmadığını kontrol ediniz.
UYGULAMA FAALİYETİ
4 9
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
Bu faaliyet kapsamında kazandığınız bilgileri, aşağıdaki soruları cevaplandırarak
değerlendiriniz.
ÇOKTAN SEÇMELİ SORULAR
1. Aşağıdakilerden hangisi zımparayı oluşturan elemanlardan değildir?
A) Bant
B) Kesici tanecikler
C) Yapıştırıcı
D) Kâğıt
2. Aşağıdakilerden hangisi üretimde kullanılan yapıştırıcılardan değildir?
A) Doğal reçineli yapıştırıcılar
B) Kimyasal yapıştırıcılar
C) Yapay reçineli yapıştırıcılar
D) Kauçuklu yapıştırıcılar
3. El zımparaları kaç metrelik rulolar halinde satılır?
A) 30 metre
B) 40 metre
C) 50 metre
D) 55 metre
4. Ahşabın perdah edilmesinde kaç numaralar arası zımparalar kullanılır?
A) 40–280
B) 40–320
C) 20–280
D) 20–320
5. Aşağıdakilerden hangisi zımparanın kesici taneciklerini oluşturan taneciklerin
özelilerinden değildir?
A) Lal taşı
B) Kuvars
C) Zımpara taşı
D) Silisyum karpit
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
5 0
DOĞRU-YANLIŞ TEST SORULARI
(Bu faaliyet kapsamında hangi bilgileri kazandığınızı belirleyebilmeniz için bir kısmı
doğru, bir kısmı yanlış cümleler verilmiştir. Cümle doğru ise başındaki parantezin içerisine
D, yanlış ise Y harfini koyunuz)
6. ( ) 320–500 numaralar arası zımparalar da vernikli işlerde kullanılır.
7. ( ) Nemli ve reçineli ahşap malzeme zımparanın dişlerini körelmeden doldurur
kullanılmaz hâle getirir
8. ( ) Panellerin zımparalanmasında ince zımparalar kullanılır.
9. ( ) Titreşimli zımpara makineleri kalın talaş kaldırılacak işlerde kullanılır.
10. ( ) Yumuşak ağaçların temizlenmesinde zımpara değil sistirenin kullanılması
daha uygundur.
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız ve doğru cevap sayınızı belirleyerek
kendinizi değerlendiriniz. Yanlış cevapladığınız konularla ilgili konuyu tekrarlayınız.
Başarılıysanız bir sonraki bölüme geçiniz.
5 1
UYGULAMALI TEST
Zımpara makinaları ile örnek iş parçasının yüzeyini zımparalayınız. Bu uygulamayı
aşağıdaki kriterlere göre kontrol ediniz.
AÇIKLAMA: Aşağıda listelenen davranışları, davranışlarınızın her birinde
gözleyemediyseniz HAYIR, gözlediyseniz EVET şeklinde karşısındaki kutucuğa (X) le
işaretleyiniz.
Değerlendirme Ölçütleri Evet Hayır
1 İşe uygun olan zımparayı seçtiniz mi?
2 Düzeltilecek yere uygun olan makineyi seçtiniz
mi?
3 Çalışmaya başlamadan önce makineyi kontrol
ettiniz mi?
4 Makinelerin bakımını zamanında yaptınız mı?
5 Aspiratör sistemini kontrol ederek tıkalı
olmadığına baktınız mı?
6 İşlem yapılacak parçanın şekillendirmeye hazır
olduğunu kontrol ettiniz mi?
7 Şalteri açtıktan sonra makinenin devrini almasını
beklemediniz mi?
8 Makinenin tamamen durmasını beklediniz mi?
9 Akşam paydostan sonra şalterleri kapattınız mı?
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı kontrol ederek kendinizi değerlendiriniz, “HAYIR” yanıtlarınız
var ise bu yanıtlarınızla ilgili konuyu tekrarlayınız. Tamamı “EVET” ise diğer
öğrenme faaliyetine geçiniz.
UYGULAMALI TEST
5 2
MODÜL DEĞERLENDİRME
YETERLİK ÖLÇME
UYGULAMA: Elde birleştirme, perdah ve zımparalama işlemlerini çeşitli iş
parçaları üzerinde uygulayınız. Bu uygulamları aşağıdaki kriterlere göre kontrol ediniz.
Değerlendirme Ölçütleri Evet Hayır
1-Faaliyet Ön Hazırlığı
A.Çalışma ortamını faaliyete hazır duruma getirdiniz mi?
B.Kullanılacak araç-gereci uygun olarak seçtiniz mi?
C.Kullanacak malzemelerin sağlamlığını kontrol ettiniz mi?
2-İş Güvenliği
A.Kesicilerin keskinliğini kontrol ettiniz mi?
B.Çalışırken uygun el aletlerini kullandınız mı?
C.Kullanılan araç, gereçlerin işlem sonunda kaldırdınız mı?
D. İş önlüğü giydiniz mi?
3- Elde birleştirme yapılması
A.Kesicileri bilediniz mi?
B.Rende ayarlarını kontrol ettiniz mi?
C.İş parçasını tezgâha sıkıca bağladınız mı?
D.İş parçasından çıkacak talaş derinliğini ayarladınız mı?
4-Elde perdah yapılması
A.İş parçasını sıkıca bağladınız mı?
B.İşe uygun zımparayı seçtiniz mi?
C.El zımpara makinesinin ayarlarını yaptınız mı?
D.İş parçasından çıkacak talaş derinliğini ayarladınız mı?
E.Makinenin şalterini açıp devrini almasını beklediniz mi?
F. İşlem bittikten sonra şalteri kapatıp tamamen durmasını
beklediniz mi?
4-Elde sistireleme yapılması
A.Sistireyi kuralına göre bilediniz mi?
B.İş parçasını hazırladınız mı?
C.Doğru eğe ile çalıştınız mı?
D.Masat çekerken ne kadar açı verileceğini öğrendiniz mi?
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı kontrol ederek kendinizi değerlendiriniz, “HAYIR” yanıtlarınız var ise
hayır yanıtlarınızla ilgili öğrenme faaliyetlerini tekrarlayınız. Tamamı “EVET” ise bir
sonraki bölüme geçiniz.
MODÜL DEĞERLENDİRME
5 3
CEVAP ANAHTARLARI
ÖĞRENME FAALIYETI-1 CEVAP ANAHTARI
1 B
2 C
3 D
4 B
5 A
6 Y
7 D
8 D
9 D
10 Y
ÖĞRENME FAALIYETI-2 CEVAP ANAHTARI
1 C
2 D
3 B
4 C
5 D
6 D
7 Y
8 Y
9 D
10 D
ÖĞRENME FAALIYETI-3 CEVAP ANAHTARI
1 D
2 B
3 C
4 A
5 C
6 D
7 D
8 Y
9 Y
10 D
CEVAP ANAHTARLARI
5 4














Elde Delik Delme
ÖĞRENME FAALİYETİ-1
AMAÇ
ARAŞTIRMA
4
Delik Delme İşleminin Aşamaları Şunlardır
•Merkezleme: Delme işlemi süresince matkap eksenini delik ekseni ile
aynı doğrultuda, tutabilecek ve matkabın ilerlemesini sağlamak üzere uç
kısmı özel olarak vidalı veya sivri uç şeklinde biçimlendirilir.
•Ön kesici: Kesici ağızdan önce, delik çemberi üzerinde ağacı çizerek
deliğin düzgün ve temiz delinmesini sağlamak üzere matkabın uçunda
kesici uçlar bulunur (Bu kesici uçlar bazı tip matkaplarda bulunur.).
•Kesici ağız: Esas delme işini gören kısımdır. Matkabın uçunda dönerek
kesme yapan kesici ağızlardır.
•Talaş boşaltma: Delme işlemi sırasında kesici ağızların delik içinde
keserek kopardığı talaşların sıkışma veya sürtünmeye meydan vermeden
dışarı atılması gerekir. Bu işlem gövde boyunca matkap üzerine açılan
oluk veya helezon şeklindeki kanallarla sağlanır.
•İlerleme: Matkap döndürme aparatına üstten, delik ekseni doğrultusunda
yeterli derecede uygulanacak bir baskı kuvveti ile sağlanır. Merkezleme
ucu vidalı biçimde olan matkaplarda ilerleme daha kolay olur.
•Döndürme: Matkabın ekseni etrafında döndürülebilmesi için kaldıraç
prensiplerinden yararlanılarak yapılmış özel aparatlarla sağlanır.
•Dip kısmı: Matkabın döndürücü aparata bağlanmasını sağlayan kısımdır.
Bazı matkaplarda gövdenin uzantısı olan dip kısım silindir biçiminde
bazılarında ise kesik kare piramit şeklindedir. Bazı matkapların dip
kısımları gövde kalınlığındadır- Bazıları gövdeden ince, bazıları da daha
kalın yapılır.
•Gövde: Üzerinde talaş boşaltma kanalı bulunan, dip kısımdan kesici uca
kadar uzanan bütündür. Silindir biçiminde olan gövdenin çapı delinecek
deliğin çapı ile anılır. Mobilya dekorasyon işlemde 1 mm ile 50 mm
arasında değişen çaplarda matkaplar kullanılır. Daha büyük çaplı delikleri
delebilmek için ayarlı matkaplarla delik testerelerinden yararlanılır.
1.2. Delik Delmede Kullanılan Ağaç Matkaplarının Başlıca Çeşitleri
Salyangoz matkapları
Merkezli matkaplar
•Düz merkez uçlu
•Vidalı merkez uçlu
•Ayarlı matkap
Dalıcı matkaplar
5
•Dugias matkabı
•İrvin matkabı
•Levis matkabı
Helisel matkaplar
Fostner matkapları
Tıkaç matkabı
Havşa matkapları
Pah matkabı
Kaşık matkabı
Kombine vida matkapları
Ayarlı daire
Köşeli delik matkabı
1.2.1. Salyangoz Matkabı
Tam delme İşlemi yapmayıp, vida, çivi gibi bağlantı elemanlarının ön deliklerini
açmaya yarar. Matkabın dip kısmı, matkap koluna bağlanmak üzere kesik piramit biçiminde,
veya doğrudan doğruya elle bastırılıp çevrilebilecek şekilde saplı olabilir. Matkap çapları 3
mm -10 mm arasında değişir.
Şekil 1.1: Salyangoz matkabı
1.2.2. Merkezli Matkaplar
Genellikle büyük çaplı deliklerin delinmesinde kullanılan matkaplara merkezli
matkaplar denir. Merkezlenme uçları üçgen, piramit veya vida seklinde yapılmış olup, bir
yanında ön kesici uç, diğer yanında ise kesici ağız bulunur.
6
Resim 1.2: Merkezli matkaplar
1.2.2.1. Merkezleme Ucu Vidası
Merkezleme vidası matkabın, delik ekseni doğrultusunda döndürüldükçe
kendi kendine ilerlemesini (dalmasını) sağlar. Matkabın bir tam devir
döndürülmesiyle, vidanın bir diş adımı kadar ilerleme yapılır. Hızlı ve kaba
delmelerde büyük vida adımı, yavaş ve temiz delmelerde ise küçük vida adımı tercih
edilir.
Şekil 1.2: Merkezleme uç vidaları
1.2.2.2. Düz Merkez Uçlu Matkaplar
Merkezlenme ucu piramit şeklinde düz olan merkezli matkaplara düz merkez uçlu
matkaplar denir. Büyük çaplı deliklerin delinmesinde kullanılan matkapların merkezleme
uçları üçgen şeklinde yapılmış olup; bir yanında ön kesici uç, diğer yanında ise kesici ağız
bulunur.
7
Resim 1.3: Düz merkez uçlu matkaplar
1.2.2.3. Vidalı Merkez Uçlu Matkaplar
Merkezlenme ucu vida şeklinde olan merkezli matkaplara vidalı merkez uçlu
matkaplar denir. Vidalı merkez uçlu matkaplar, ayarlanabilen bir ön kesici ve talaş yontucu
bölümü olan matkaplardır.
Resim 1.4: Vidalı merkez uçlu matkap
1.2.2.4. Ayarlı Matkaplar
Matkabın kesici kanadı, daha büyük delik çaplarına göre ayarlanabilecek durumda ve
merkezlenme vidalı olarak yapılmış olan merkezli matkaplara ayarlı matkap denir. Çapı 14
mm’den 40 mm’ye kadar ayarlanabilir.
8
Resim 1.5: Ayarlı matkaplar
1.2.2.5. Merkez Uçlu Matkapların Bilenmesi
Merkezli matkapların piramit biçimli merkezlenme uçları köreldikçe, ince dişli bir
lama veya bıçak eğesi ile bilenir. Ön kesici uç, tipine göre, yarım yuvarlak eğe veya bıçak
eğesi ile, ucu zayıflatmayacak şekilde ve iç yüzeyden bilenir. Kesici ağızlar da, bileme pahı
tarafından ve uygun bir eğe ile bilenir.
Şekil 1.3: Merkezli matkabın bilenmesi
1.2.3. Dalıcı Matkaplar
Helis olukları nedeniyle talaşların akışını kolaylaştırdıklarından derin ve temiz delme
yaparlar.
9
Şekil 1.4: Dalıcı matkaplar
Matkabın ağzındaki tırnaklar, kesici kenarlar, merkez uç ve zırh en önemli
kısımlardır. ince helis şerit biçimindeki zırh, delik derinliğince sürtünmeyi azaltır ve burgu
gibi malzemeye girer.
Bu matkapların çeşitleri ve özellikleri aşağıda verilmiştir.
1.2.3.1. Silindir Gövdeli, Tek Helisel Kanallı Matkaplar (İrvin Matkabı)
Gövde yapısı oldukça sağlam, kırılma ihtimali az, bükülme ihtimali yüksektir. Delme
sırasında talaşlar kolayca dışarı atılabilir. Her cins ağaçta kullanılır.
1.2.3.2. Tek Helisel Kanalı Matkaplar (Levis Matkabı)
Gövde yapısı, irvin matkabına oranla daha zayıf olmakla birlikte, bükülme ihtimali
daha azdır. Yumuşak ağaçlarda kullanılır.
1.2.3.3. Çift Helisel Kanallı Matkaplar (Duglas Matkabı)
Duglas matkabı, deliği daha yavaş bir ilerleme ile; fakat oldukça kolay ve düzgün
olarak deler. Sert ağaçlarda kullanılır.
Şekil 1.5: İrvin , levis, duğlas matkabı (dalıcı matkaplar)
10
Dalıcı matkaplarla çalışırken gövdenin sıkışmasını önlemek için helezon çapı, delme
çapından biraz eksik yapılmıştır.
Şekil 1.6: Helezon ve delme çapı
1.2.4. Helisel Matkaplar
Ağaç. metal, demir, plastik ve diğer çeşitli gereçlerin delinmesinde ve zıvana deliği
açma işlemlerinde kullanılır. Talaş boşaltma işlemi gövde üzerinde bulunan helisel kanallarla
sağlanır. Helisin ön kenarı ince bir set şeklinde çıkıntılı ve keskin yapılmıştır. Bu set, delinen
deliğin yan yüzeylerinin temizlenmesini sağlar. Piyasada, 1 mm ile 40 mm arasında değişen
çaplarda bulunur. Delik makinesi ve el breyizleri ile kullanılabilir. Helisel matkaplar, ağız
şekilleri yönünden bazı değişiklikler gösterebilir.
Resim 1.6: Helisel matkaplar
1.2.4.1. Helisel Matkapların Bilenmesi
Helisel matkaplar bileme taşlarında ve bileme makinelerinde 55 - 60 derecelik açılarla
bilenir. İki kesici ağzın kesme açısı 110 - 120 derece arasında değişir.
Şekil 1.7: Helisel matkabın bilenmesi
11
1.2.5. Forstner Matkabı
Budak düşürmede, düz tabanlı kör deliklerin açılmasında, deliklerin kadem
elendirilmesinde veya büyütülmesinde kullanılır. Forstner matkaplarının çapı 6 mm ile 50
mm arasında değişir.
Forstner matkabı köreldiğinde, ön kesici bileziğe genellikle hiç dokunulmaz; sadece
kesici ağızları, aynen dalıcı matkaplarda olduğu gibi, uygun bir eğe ile bilenir.
Resim 1.7: Forstner matkabı
1.2.6. Tıkaç Matkabı
Tıkaç işlemlerinde, silindirik kavela ve budak yaması (tıkaç) çıkarma işlerinde tıkaç
matkapları kullanılır. Başka bir deyişle tıkaç matkabı, forstner matkabının gördüğü işin
tersini yapar. İçi boş olan silindirik gövdesinin uçunda kesici ağızları ve talaş boşlukları ile,
gövde ortasında, çıkan tıkaç parçalarını dışarı atmaya yarayan bir yarığı bulunur. Bazı
matkapların gövdesi içinde, kesilen tıkaç parçasını ağızdan dışarı itmeye yarayan yaylı bir
piston düzeni bulunur.
Resim 1.8: Tıkaç matkabı
12
1.2.7. Havsa Matkapları
Bu matkaplar delik ağızlarına havsa açmak için kullanılır. Tek veya çok kesici
ağızlıdır. Gömme başlı vida deliklerinin veya kavela (ağaç çivi) deliklerinin ağızlarına, havsa
matkabı ile konik havsalar açılır. Havşalı deliklerde vida başı tam gömülür. Kavela başı ise
havşada biriken tutkalla daha sağlam yapışır. Ayrıca kavelanın deliğe rahat girmesini sağlar .
Resim 1.9: Havsa matkabı
1.2.8 Pah Matkabı
Kavela gibi silindirik parçaların başlarına pah kırmak (koniklik vermek) için
kullanılır. Böylece, kavela, yuvasına kolay girer.
Şekil 1.8: Pah matkabı
1.2.9. Panjur Matkabı
Ortası boş olan bu matkaplar, panjur ahşapların başlarına kavela yapmak için
kullanılır. Ahşap uçları bu matkapla istenilen ölçüde kavela haline getirilir.
13
Şekil 1.9: Panjur matkabı
1.2.10. Kaşık Matkabı
Elde ve breyizle ağaçlara delik açmakta kullanılan basit yapılı bir matkaptır.Kaşık
matkapları, ağaç gereçlere küçük çaplı delikler delmede kullanılır. Otomatik el breyizleriyle,
veya nadiren matkap koluna bağlanarak kullanılırlar. Matkap çapları, otomatik breyizler için
1,5 mm ile 15 mm arasında; delik makinesi için de 4 mm ile 40 mm arasında değişir.
Resim 1.10: Kaşık matkapları
1.2.11. Köşeli Delik Matkabı
İç ve dış matkap olmak üzere iki elemandan meydana gelir. İç matkap dalıcıdır.
Merkezlenme ucu vidasızdır. Dış matkap ise kare prizma biçiminde içi boştur. İçten pahlı
dört kesici ağzı bulunmaktadır. İç matkap dönerek dairesel delik delerken dış matkap da
14
ilerleyerek bir tıraşlama yapar ve deliği köşelendirir. Çıkan talaşlar matkabın yüzeyinde
bulunan kanaldan dışarı atılır.
Şekil 1.10: Köşeli delik matkabı
1.2.12. Ayarlı Daire Matkabı
Kontraplak, lif ve yonga levha gibi ince plaklara geniş çaplı dairesel oyukların
açılmasında kullanılan bu matkap, bir merkez matkabı ile bir çevresel kesiciden ve bunları
birleştiren ayarlı bir koldan meydana gelir.
Şekil 1.11: Ayarlı daire matkabı
Çevresel kesicinin ucu, çizerek kazıma yapan bir çakı biçiminde bilenmiştir. Bu kesici
uç ile merkez matkabının ekseni arasındaki uzaklık, istenilen delik yarı çapına göre ayarlanıp
tespit vidası ile sıkıştırılır. Matkap koluna veya delik makinesine bağlanarak kullanılır.
15
1.3. Matkap Dayamaları
Belli derinlikte olması gereken deliklerde matkabın ilerlemesin! Sınırlamak için çeşitli
dayamalar kullanılır. Matkap dayamaları hazır olarak bulunabileceği gibi ahşaptan da
yapılabilir.
Şekil 1.12: Matkap dayamaları
1.4. Kavela Mastarı
Bu mastar, çeşitli çaplarda havşalı delikleri olan demir bir lamadır. Deliklerin çevresi
dişlidir. Ahşap kavela çubukları belli bir toleransla bu deliklere çakılarak geçirilir ve dişli
ahşap çiviler haline getirilir. Daha sonra boyları istenilen ölçüde kesilerek kavela uçları
pahlandırılır.
Şekil 1.13: Kavela mastarı
1.5. Kesici Matkaplarla Çalışma
1.5.1. Çalışırken Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar
Ağzı körelmiş, matkaplarla çalışmayın.
Matkapları, ait olduğu işte kullanınız.
Matkaplarla çalışırken matkabı sıkma ve gevşetmede mandren kullanınız .
Kullanma sırasında matkapların ağızlarım sert yüzeylere ve metal parçalara
çarpmayınız.
Matkapları daima temiz ve kullanıma hazır bulundurunuz.
İşi bittiğinde matkabı, takozuna, özel olarak yapılmış matkap çantasına veya
meşin kılıfına yerleştiriniz.
Haftalık bakımlarda matkabı temizleyerek ince yağ ile yağlayınız.
Ön kesicileri körelmiş, kırılmış matkaplarla çalışmayınız.
Merkezlenme uçları bozulmuş, matkaplarla çalışmayınız.
Gövdesi eğilmiş matkaplarla çalışmayınız.
16
Matkabın ağız ve kanal kısımlarında birikmiş talaşları, reçine vb.birikintileri
temizleyiniz.
Paslanmaması için matkabı nemden koruyunuz.
1.5.2. Matkapların Bilenmesi
Ağaç matkaplarının ağızları karmaşık olduğundan, zımpara taşma yanaşabilen matkap
çeşitleri elde bilenebilir. Sert yüzeylerin delinmesinde kullanılan ve merkez ucu olmayan
helis matkap ağızları 140° uç açılı olarak bilenir. Bu açının sağlanması için matkap 140/2 =
70° eğik olarak zımpara taşma tutulur.
a b c
Şekil 1.14: Matkapların bilenmesi
Zımpara taşma matkabın tutulması.
Sert metal uçlu matkap matkabı, zımpara tasının yüzü île 59° açı yapacak
şekilde tutunuz (118° ağız açışı için). Gözle kontrol kolaylığı sağlamak için,
taşın siperi üzerine 59° açılı ve birbirine paralel çizgiler çiziniz.
Bilenen matkabın ağızları, matkap ekseniyle 70° simetrik açı yapmalıdır.
1.5.3 Çelik (Elmas Uçlu) Matkapların Bilenmesi
Çelik matkaplar, sert zımpara taşlarında bilenir. Doğramanın monte edileceği taşı,
mermer, beton ve seramik yüzeyleri için sert metal uçlu matkap kullanılacaksa yumuşak
zımpara taşında bilenir.
Şekil 1.15: Çelik helis matkap ağzı
17
Şekil 1.16: Helisel matkabın bilenmesi
Makineyi çalıştırınız. Matkabın kesici ağzını, tam yatay konumda tasa
dokundurunuz ve aynı anda matkap gövdesini aşağı doğru eğiniz. Ağız
tamamen bilenene kadar bu hareketi tekrarlayınız. Matkap ağzının yanmasını
önlemek için sık sık suya daldırınız.
Matkabın diğer ağzını da aynı şekilde biledikten sonra, her iki ağzın da aynı
açıda ve uzunlukta bilenmiş olduğunu matkap gönyesi ile kontrol ediniz.
Boşluk açışı ortalama 10° olmalıdır. Ağızlar eşit açıda ve uzunlukta olmadığı
zaman temiz ve eksenine paralel delik delinemez.
Şekil 1 .17: Matkap gönyesi
Zımpara taşının dışında, matkap bileme işlemini kolaylaştırmak amacıyla geliştirilmiş
aparatlar ve özel bileme makineleri de vardır.
Silindirik dipli matkap üzerinde, matkabın çeliğinin niteliği ile, mm veya inç
cinsinden çapı yazılıdır. Piramit dipli matkapların üzerinde ise, aynen dalıcı matkaplarda
olduğu gibi mm veya 1/32 inç cinsinden çapı okunur. Matkap çapları genellikle 0,8 mm ile
50 mm arasında değişir.
18
1.6. Matkap Kolları ve Ayar Aparatları
1.6.1. Tanımı
Matkap kolları, matkaplara kesme hareketi vermeye yarayan el aletleridir. Matkaplar
ise. Dairesel delikler açan kesici takımlardır.
1.6.2. Matkap Kolları
Çeşitli şekillerde yapılmaktadır. Bunlar;
1.6.2.1. Düz Matkap Kolu
Matkap kolunun kovanında, yassı veya dörtgen kesitli matkapların gireceği yuvalar
vardır. Sade ve basit bir yapısı vardır. Sol el ile tutamak kısmından baskı yapılarak delik
delme işlemi gerçekleştirilir. Dönme hareketi yanda bulunan dişliler yardımıyla sağlanır.
Şekil 1.18: Düz matkap kolu
1.6.2.2. Cırcırlı Matkap Kolu
Matkap kolunun uçunda mandren bulunur. Mandrenin içerisindeki çeneler, silindirik
saplı matkapları, sıkmaya yarar. Cırcır düzeneği ise, matkap kolunun geri döndürülmesi
durumunda, mandreni sabit tutar.
Şekil 1.19: Cırcırlı matkap kolu
19
1.6.2.3. Köşe Matkap Kolu
Köşelerdeki seri işlemler için kullanılır. Çalışırken dik koldan destek verilir, Eğik kol
ise dönme hareketini, kavrama mandrenin den matkap mandrenine iletir.
Şekil 1.20: Köşe matkap kolu
1.4.2.4. Bireyiz Matkap Kolu
Dişli çarklı döndürme koludur. Aynı zamanda piyasada göğüs matkabı olarak da
adlandırılır. Dişliler yardımı ile matkaba hareket verir. Delme sırasında matkap kolunun arka
kısmından göğüs ile baskı uygulanarak delme işlemi gerçekleştirilir.
Resim 1.11: Breyiz matkap kolu
20
1.4.3. Derinlik Ayar Aparatları
Delik delme sırasında, iş parçasının diğer yüzeyinden çıkmayan deliklerin istenilen
derinlikte delinmesini ayarlamaya yarayan aparatlardır. Matkapla delme işleminde önemli
ayarlardan biri, deliğin derinlik ayarıdır. Delme sırasında, matkabın gereç içinde çalışan
kesici ağızları gözle görülemediğinden, matkabı sık sık geri çekerek ince bir kavela ile
derinliği kontrol etmek gerekir ve sonuçta;
Zaman kaybı,
Ölçü eşitsizliği ve duyarsızlığı,
Deliğin, istenmediği halde, parçanın diğer yüzünden dışarı çıkması ihtimali gibi
önemli sakıncalar ortaya çıkar. Bu sakıncaları gidermek amacıyla, matkapla
birlikte çeşitli derinlik ayar aparatları kullanılır.
Şekil 1.21: Derinlik ayar aparatları
1.4.4. Derinlik Ayar Aparatlardan Başlıcaları Şunlardır
En basit ve kaba derinlik ayarı, matkabın ucundan (kesici ağzından) itibaren,
gövdesi üzerine, istenilen delik derinliğinde tebeşir, boyalı kalem, vb. ile
işaretlemek suretiyle elde edilebilir. Bu yöntem ölçü duyarlılığı gerekmeyen
işlerde uygulanabilir.
Şekil 1.20 A’da görülen aparat, matkabın dip kısmından gövdesine takıldıktan
sonra, matkap ucundan itibaren istenilen delik derinliğinde ayarlanır ve
somunları sıkıştırılır.
Şekil 1.20 B’de, matkabın gövdesine tespit edildikten sonra, vidalı olarak
ayarlanabilen bir ayar aparatı görülüyor.
Herhangi bir aparat bulunmadığı durumlarda bir ağaç takoz alınır. Ortasından,
elyaf boyunca ve matkap gövdesinin sıkıca girebileceği çapta bir delik delinir.
Takozun köşeleri, daha emniyetli bir çalışma sağlamak için yuvarlatılır ve
matkaba geçirilir. Sonra birlikte, matkap koluna bağlanarak, takozun gerisi
kovan ağzına dayanacak şekilde delik derinlik ayarı yapılır.
Şekli 1.20 D’de, havşa matkabı gövdesine takılmış bir ayar aparatı
görülmektedir.
21
Şekil 1.20 E’de ise, bilezik biçiminde ve vida ile sıkıştırılan bir derinlik ayar
aparatı görülmektedir.
Yukarıda anlatılan değişik aparatlar, matkap gövdesine tespit edilerek, matkap ile
birlikte matkap koluna bağlanır. Derinlik ayarı yapıldıktan sonra, bundan önce açıklanmış
olan yöntemlerle delme işlemine başlanır. Ayar aparatının stop yüzeyi, iş parçasının
yüzeyine değdiğinde, baskı kuvveti kaldırılır ve kol biraz boşta döndürülerek delik dibinin
temizlenmesi sağlanır. Daha sonra matkap geri çakılır. Bu noktaya dikkat edilmezse ayar
aparatı iş parçasının yüzeyini ezerek zedeler; aynı zamanda derinlik ayarının gittikçe
büyümesine sebep olur.
Derinlik ayar aparatlarından başka, delik yerlerinin duyarlı olarak hizalanmasını ve
matkabın delik ekseni doğrultusunda çalışmasını sağlayan, delik kılavuz aparatları bulunur.
Delik kılavuzunun başlıca özellikleri;
•Çok az bir markalama gerektirmesi,
•Deliklerin oldukça duyarlı olarak hizalanması,
•Deliğin tam dik olarak delinebilmesidir.
Kavelalı köşe birleştirmelerde kavela deliklerinin delinmesinde kavela delik kılavuzu
kullanılmaktadır.
Şekil 1.22: Delik Kılavuzu
1.5. Delme Aletlerinin Bakımı ve Korunması
Her tür matkabı, ait olduğu işte kullanınız.
Matkabın kesici ve sivri uçlarını metal parçalara çarpmayınız.
Matkabın ağız ve kanal kısımlarında birikmiş talaşları, reçine vb. birikintileri
sık sık temizleyiniz.
İşi bittiğinde matkabı takım dolabındaki özel takozuna, özel olarak yapılmış
matkap çantasına, veya meşin kılıfına yerleştiriniz. Ağızları ve ön kesicileri
körelmiş, kırılmış, merkezleme uçları bozulmuş, gövdesi eğilmiş matkaplarla
çalışmayınız.
Paslanmaması için matkabı nemden koruyunuz ve haftalık bakımlar da ince yağ
ile yağlayınız.
22
Şekil 1.23: Matkap çanta ve kılıfları
1.5.1. Aparatlar
Sapları, sıkma ve döndürme düzeni bozuk aparatla çalışmayınız.
Ağaç sap kısımları temiz ve cilalı bulundurunuz.
Aparatların dönen yataklarını ve dişlilerini uygun yağlarla yağlayınız.
Haftalık bakımlarda aparatların metal kısımlarını ince yağ ile yağladıktan sonra yerine
kaldırınız.
23
UYGULAMA FAALİYETİ
Matkap kolu kullanarak kavelalı en birleştirme uygulaması yapınız.
Kavelalı en birleştirme uygulamasını yapınız.
Bu birleştirme şekli çok fazla uygulama alanı olmayan en birleştirme şeklidir.
Uygulamada kavela merkezleri arasındaki mesafe 20-25 cm’yi geçmemelidir. Kavela
kalınlığı minimum parça kalınlığının 1/3’ü kadar, maksimum ise parça yüzeyinde 4-5 mm et
kalınlığı kalacak şekilde uygulanmalıdır. Delik derinlikleri parça kalınlığı kadar yapılmalıdır.
Kavela boyu toplam delik derinliğinden 1 mm kadar kısa olmalıdır. Delik ağızlarına havşa
açılmalı, kavela uçları pahalandırılmalıdır.
Geçmişte mobilyacıların kendi imkânları ile hazırladığı kavela; günümüzde
ölçümlendirilmiş ve pahlandırılmış olarak kullanıma hazır hâlde satılmaktadır. Bu temrin
çalışmasında çam iş parçası önce 410x65x25 mm ölçüsünde tek parça hâlinde verilecektir.
UYGULAMA FAALİYETİ
24
Rendeleme işlemi tamamlandıktan sonra iş parçası iki eşit parçaya bölünüz.
İŞLEM BASAMAKLARI UYGULAMALAR
Parçanın rende ile yüz ve cumbasını
açınız.
İşe başlamadan önce önlük giyiniz.
İşleme uygun el aletini seçiniz ve iş
parçanızı tezgah demirleri yardımı ile
tezgaha sabitleyiniz.rende ayarlarını kontrol
ediniz. Rendeleme esnasında parçanın
karşılık verip vermediğini kontrol ediniz.
Parçaya yüz ve cumba işaretlerini
koyunuz.
Yüz ve cumba açılmış yüzeylere kurşun
kalemle yüz, cumba işaretini koyunuz.diğer
kenarların markalanmasında bu yüzeyleri
esas alınız.
Gönye ile kontrol yapınız.
Rendeleme işlemi sırasında sık sık iş
parçasının gönyesini kontrol ediniz.
Gönyeyi çeşitli noktalardan ve açılardan
yüzeye temas ettirerek yüzeyin tamamın
gönyesini kontrol ediniz.
25
Ölçülere göre nişangeç ile
markalayınız.
Verilen ölçülere göre iş parçası üzerine
denişlik ve kalınlık markalamasını yapınız.
Nişangeç doğru ölçülerde ayarlanmalıdır
markalama çizgileri düzgün olmalıdır .
Parça boyunu kesmek için markalama
yapınız.
İş Parçasının boyunu kesmek için gönye
ile markalama yapınız.. Markalanan
boylarının eşit olduğundan emin olunuz.
Parça boyunu testere yardımı ile
kesiniz.
Yüz cumbası açılan genişlik ve kalınlığı
çıkarılan iş parçalarını Testere yardımı ile
ortadan ikiye kesiniz.Kesme işlemi
esnasında markalama çizgilerine paralel
kesim yapmaya dikkat ediniz.
26
Cumbaların alıştırılması.
İş parçalarını Cumba cumbaya alıştırınız.
Alıştırılan kenarlara kurşun kalem ile
alıştırma işaretini koyunuz .
Resimdeki ölçülere göre delik
yerlerinin 90° olarak gönye ile
markalanması.
Resimdeki ölçülere göre delik
merkezlerini markalayınız . Delik
merkezlerinin doğru markalanıp
markalanmadığını kontrol ediniz.
Resimdeki ölçülere göre markalanan
yerlerin, delinmesi ve havsalarının
açılması.
Delik çapına uygun matkabı seçiniz.
Deliklerin doğru delindiğinden emin
olunuz.matkap kolunu dik ( 90 derce )
tutunuz . Derinlik ayarını kontrol ediniz.
Deliklere havşa açınız.
Kavela demiri kullanarak kavelânın
yapılması.
Kavela demirinin doğru kullanıldığından
emin olunuz.
Uygun çapta kavela çıkartınız.
27
Kavelaların yerine takılması.
Kavelaların boylarını delik derinliğini
göz önüne alarak kesiniz .Kesilen kavelaların
uçlarını pahlandırınız. Kavelaları yerlerine
tokmak yardımı ile çakınız.
Parçaları birleştirmek.
Kavelaları çakılan iş parçalarını
alıştırılan yüzeyleri dikkate alarak
birleştiriniz. Kavela boylarının büyük gelip
gelmediğini kontrol ediniz.
Gönye kontrolü.
Bitmiş işin yüz, cumba ve makta
gönyesini kontrol ediniz. Yüzeylere
bozukluk varsa perdah rendesi ile
rendeleyerek düzeltiniz.
28
Elde matkap kolu kullanarak iş resmine göre Kavelalı Gönye Burun Çerçeve Köşe
Birleştirme uygulamasını yapınız.
Kavelalı Gönye Burun Çerçeve Köşe Birleştirme uygulamasını yapınız.
Çerçeve köşe birleştirmelerin çok çeşitli olduğu belirtilmişti. Maktaların görünmesinin
istenmediği durumlarda, çerçeve köşe birleştirmeler gönye burun yapılır. Gönye burun
çerçeve köşe birleştirmeleri, birleştirmede uygulanan konstrüksiyon bakımından çeşitlere
ayrılır. Bunlardan biri de kavelalı gönye burun çerçeve köşe birleştirmedir.
Bu birleştirme daha çok, kayıt genişliği dar olan birleştirmeler ile pahlı yada kordonlu
işlerde tercih edilir. Kullanılan kavelanın çapı kayıt kalınlığının 1/3'ü ile 1/4'ü arasındadır.
Kavela boyları ise çerçeveye pah ya da kordon açıldığında cumbadan kavela görünmeyecek
şekilde belirlenir. Kavela delikleri gönye burun olarak kesilmiş yüzeye dik olacak şekilde
delinir. Kavela boyları toplam delik derinliğinden 1 mm kısa yapılır. Deliklere havsa açılır.
Havsa, parçaları birleştirmede kolaylık sağlar.
Kavelalı gönye burun birleştirme işi makinelerde yada elde yapılabilir. Bu temrin
çalışması elde yapılacaktır. Bu çalışma için öğrencilere 410x65x25 mm ölçüsünde çam parça
verilecektir.
29
İŞLEM BASAMAKLARI ÖNERİLER
Yüz ve cumbanın açılması.
İşe başlamadan önce iş önlüğü giyerek
gerekli takımları hazırlayınız. Rende ile iş
parçasına yüz ve cumba açınız. Açılan
yüzeylere yüz ve cumba işaretini koyunuz.
Markalamanın nişangeç ile yapılması.
İş resmine göre kalınlık ve genişlik
markalamasını yapınız. Nişangeci doğru
ölçülerde ayarlayınız.
Uygun ve temiz tarafa işaretleme
yapınız. Markalamayı yaptıktan sonra
kontrol ediniz.
İş resmindeki ölçülere göre genişliği,
kalınlığı çıkarılan iş parçalarının baş
taraflarına genişlik yönünde 45 derece
markalama yapınız. Markalama yaptıktan
sonra kontrol ediniz.
30
İş parçalarına 45 derece
markalamalarının yapılması.
Yüz, cumba açılan, kalınlık ve
genişliği çıkarılan iş parçalarının baş
taraflarına genişlik yönünde 45 derece
markalama yapınız.
Yardımcı parça bağlayarak iş
parçalarının genişliklerinin 45 derece olarak
kesim yapılması.
Markalanan iş parçasını, markalanan
çizgiden, kılavuz iş parçasından
faydalanarak alıştırma testeresi ile kesiniz.
İş parçasının boyunu markalayarak
parçaları iki eşit parçaya bölünüz.
Baş tarafları 45 derece kesilen iş
parçasının boyunu kesmek için gönye
yardımı ile markalama yapınız.
Markalanan boylarının eşit olduğundan
emin olunuz.. Markalama yapılan çizgiden
alıştırma testeresi veya çekme el testeresi
ile kesiniz.
31
Gönye burunun alıştırılması.
Gönye burunun alıştırılması yaparken
alıştırma yapılan yüzeylerin kaymamasına
dikkat ediniz. İşkence yardımı ile sıkma
parçası bağlarken markalama çizgisini
dikkate alınız.alıştırma testeresi ile birleşim
çizgisine testere çekiniz.
Gönye burun birleştirme kavela
deliklerinin markalaması.
Gönye burun kavela deliklerinin
markalamasını iş resmindeki ölçülere
uygun olarak markalayınız
Delik yerlerinin doğru markalanıp
markalanmadığını kontrol ediniz.
Kavela deliklerinin delinmesi ve havşa
açılması.
Delikler 90 derece dik olarak
deliniz.Delikleri delerken derinli ayar
aparatı kullanınız. Delik derinliğini kontrol
ediniz.
Delme işlemi bittikten sonra havşa
matkabı takarak deliklere havşa açınız.
32
Kavelaların takılması ve fazlalıkların
kesilmesi.
Kavelaları tokmak yardımıyla delinen
deliklere çakınız. Kavela fazlalıklarını
mastar ve testere yardımı ile kesiniz.
Kavela uçlarını pahlandırınız.
Kavelalı parçaların birleştirilmesi.
Alıştırılan 45 derecelik gönye burun
yüzeyler birbirine gelecek şekilde iş
parçalarını birleştiriniz. Kavela boylarını,
yüzeyleri kontrol ediniz.
90 derece iç açı gönye kontrolü.
Gönye ile yüzeylerin, cumbaların,
maktaların gönyesini; iç ve dış açının 90
derece olduğunu kontrol ediniz. Bozuk
olan yüzeyleri rende ile perdah ediniz.
33
Elde matkap kolu kullanarak iş resmine göre Kavelalı Ayak-Kayıt Birleştirme
uygulaması yapınız.
Kavelalı Ayak-Kayıt Birleştirme uygulaması yapınız.
Küçük ayaklarda tercih edilen bir birleştirme yöntemidir. Kavela çapları kayıt
kalınlığının 1/3 'ü yada daha kalın, kayıt içinde kalan kavela boyları da en az kayıt kalınlığı
kadar veya 2,5-3 cm yapılır.
Kavelaların ayaklara giren kısımları ise eşit veya farklı uzunlukta yapılabilir. Bu
birleştirme köşeli ayaklara uygulandığı gibi yuvarlak ayaklarda do uygulanabilir.Kavelalar
kayıt ve ayağın iç kısmında kaldığından, görünüşlerde kesik çizgilerle belirtilir.
Kavelaların delik merkezleri aynı doğrultuda olacağı için ayak içindeki köşede
birleşme durumunda kavela uçlarının 45° eğimli kesilmesi ve bu durumun da üst görünüşte
çift çizgi ile çizilerek gösterilmesi gerekir.
34
İŞLEM BASAMAKLARI ÖNERİLER
Ayağa yüz ve cumba açılması.
Kalınlık ve genişliğinin çıkarılması.
Ayağın yüz ve cumbasını rendeleyerek;
bir yüz ve bir cumba açınız.
Kayıtların yüz ,cumba açılması.
Kalınlık ve genişliğinin çıkarılması.
Kayıt parçasının yüz ve cumbasını
rendeleyerek bir yüz , bir cumba açınız.
Ayak ve kayıtların genişlik ve
kalınlıklarının çıkarılması.
Ayak ve kayıtların genişlik ve
kalınlıklarını nişangeç ile markalayınız.
Genişlik ve kalınlığını istenilen markalama
çizgilerini göz önüne alarak istenilen ölçüye
getiriniz
35
Kayıtların markalanarak ikiye
bölünmesi.
Kayıtların boyunu resimdeki ölçüye
göre markalayarak testere yardımı ile
kesiniz. Kayıtların boylarının eşit olduğunu
kontrol ediniz.
Deliklerin markalanması.
Ayak ve kayıtlara kavela deliklerinin
markalamasını yapınız. Delik merkezlerini
kontrol ediniz.
Kavela deliklerin delinmesi.
Ayak ve kayıt kavela deliklerini uygun
çaptaki matkap ile deliniz. Deliklere havşa
matkabı ile havşa açınız. Uygun boy ve
çaptaki kavelaları çakınız.
36
Kayıtların ayağa takılması.
Kavela çakılan kayıtları ayağa takınız
Kayıt ile ayak üst seviyesinin aynı seviyede
olup olmadığını kontrol ediniz.
Dış açı kontrolü.
Dış açıların 90 derece olduğunu
kavelaların tam oturup oturmadığını ayak ile
kayıtın birleşmesini kontrol ediniz.
İç açı kontrolü.
İç açıların kontrolünü gönye ile
yapınız.paralelliği ve kayıtların ayağa oturup
oturmadığını kontrol ediniz.
37
Elde matkap kolu kullanarak iş resmine göre elbise askısı uygulaması yapınız.
38
İŞLEM BASAMAKLARI ÖNERİLER
İş parçalarının boylarının
ölçümlendirilmesi.
Testere yardımı ile iş parçalarının
boylarını net ölçüde çıkartınız.
İş parçalarına yüz cumba açılması.
Boyları ölçülen dirilen parçalara rende
ile yüz cumba açınız ve yüz cumba işareti
koyunuz.
Şablonun çizilmesi ve hazırlanması.
Bu işte olduğu gibi kenarı düzgün
olmayan iş parçalarının hazırlanmasında
şablondan faydalanılır. Önce şablon
hazırlanır. Şablona göre iş parçaları kesilir
ve temizlenir. Elbise askısının 1/1 ölçeğinde
şablonunu eskiz kâğıdına çiziniz.
39
Şablonun kesilmesi.
Şablon resmini bir kontrplâk üzerine
yapıştırınız ve çizginin dışından kesiniz.
Kontrplâk tercih edilmesini nedeni Törpü,
eğe ve zımpara kullanarak çizgiye göre
kenarlarını temizleyerek şablonu
hazırlayınız.
Hazırlanan şablonla markalama.
Hazırlanan şablonu askı yapılacak iş
parçalarının üzerine koyarak sivri uçlu sert
bir kalemle markalayınız.
İş parçalarının çürütme yöntemi ile
kesilmesi
Markalama yapılan iş parçalarını, şerit
testere makinesine ince ve dar bir şerit
testere takarak marka çizgisinin dışından
kesiniz . Açılı kısımları baş kesme
makinesini açıya göre ayarlayarak kesiniz
Kesilen İş parçalarının şablona göre
temizlenmesi.
Askılık parçalarını şablona göre törpü,
eğe, sistire ve zımpara ile temizleyiniz.
40
Kavela deliklerinin markalanması ve
açılması.
Her iki parçaya da resimde belirtilen
ölçülere göre kavela deliklerini metre,
nişangeç ve gönye yardımı ile markalayınız.
Yatay delik makinesine 8 mm.lik matkabı
takınız. İş parçasının birini makinenin
tablasına bağlayınız. Makinenin ayarını
yapınız. Her iki parçaya da delikleri deliniz.
Havşanın açılması ve kavelaların
çakılması.
Havsa matkabı ile deliklerin havşasını
açınız. Uygun boyda 8 mm’lik kavela
hazırlayarak parçalardan birine tutkallayınız.
Kavelaların boyu toplam delik boyundan 1
mm kadar kısa olmalıdır.
İş parçalarının alıştırılması ve
birleştirilmesi.
İki parçayı birbiri ile birleştirerek
kontrol ediniz. Açık kalan yerler varsa
alıştırınız. İşinizi resme göre kontrol ediniz.
41
Montaj ve İş parçalarının
tutkallanması.
İşinizi tutkallayınız. Tutkal akıntılarını
temizleyiniz. İşinizi düzgün bir yere
bırakarak tutkalın kurumasını bekleyiniz.
Pantolon çıtasının hazırlanması ve
bağlanması.
Pantolon askı çıtasını balık sırtı
formunda şekillendiriniz. Pantolon çıtasının
boyunu resimdeki açıya göre keserek yerine
alıştırınız. Breyiz yada matkap koluna uygun
matkap ucu takarak vida deliklerini deliniz.
Daha sonra pantolon çıtasını ağaç vidası ile
yerine bağlayınız. Vida yarıklarının ağacın elyaf
yönünde olmasına dikkat ediniz
Temizlik ve zımpara
İşinizi rende, eğe ve sistire kullanarak
perdah ediniz. Elbise askılığının zımpara ile
temizliğini yapınız. zımparalama işlemi
sırasında kalın zımparadan inceye doğru
geliniz.
42
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
Bu faaliyet kapsamında kazandığınız bilgileri, aşağıdaki soruları cevaplandırarak
değerlendiriniz.
ÇOKTAN SEÇMELİ SORULAR
1. Matkaplar ile ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenebilir?
A.) A)Silindirik deliklerin delinmesinde kullanılır.
B.) B)Köşeli deliklerin delinmesinde kullanılır.
C.) C)Pah ve havşa açmada kullanılır.
D.) D)Hepsi.
2. Aşağıdakilerden hangisi delik delmenin aşamalarından değildir?
A.) Ön kesici
B.) Yan kesici
C.) İlerleme
D.) Talaş boşaltma
3. Aşağıdakilerden hangisi matkap çeşitlerinden değildir?
A.) Helisel matkap
B.) Köşeli delik matkabı
C.) Köşesiz delik matkabı
D.) Havşa matkabı
4. Aşağıdakilerden hangisi merkezli matkaptır?
A.) Düz merkez uçlu matkap.Dalıcı matkap.
B.) Vidalı merkez uçlu matkap.
C.) Ayarlı matkap.
D.) Hepsi.
5. Havşa matkabı ile aşağıdaki işlemlerden hangisi yapılır?
A.) Delik ağzı büyütülür.
B.) Delik genişletilir.
C.) Delik derinleştirilir.
D.) Delik delinir.
6. Pah matkabı ile aşağıdakilerden hangisi yapılır?
A.) Deliklere havşa açılır.
B.) Deliklere pah açılır.
C.) Silindirik parçalara koniklik verir.
D.) Hiçbiri.
ÖLÇME DEĞERLENDİRME
43
7. Aşağıdakilerden hangisi el matkap kolu değildir?
A.) Cırcırlı matkap kolu
B.) El bireyiz matkap kolu
C.) Düz matkap kolu
D.) Helisel delik matkap kolu
44
UYGULAMALI TEST
Örnek iş parçası üzerinde matkapla delik delme işlemini yapınız. Bu
uygulamayı aşağıdaki kriterlere göre değerlendiriniz.
AÇIKLAMA: AşağıdaKİ davranışları kendinizde gözleyemediyseniz “Hayır”,
gözlediyseniz “Evet” şeklinde karşısındaki kutucuğa (X) işareti koyunuz.
Değerlendirme Ölçütleri Evet Hayır
1 Parçaların delinecek yüzeylerini markaladınız mı?
2 Delik delme aparatına , gerekli ayarları yaptınız mı?
3 Matkap çapını kontrol ettiniz mi?
4 Matkap uygulama yapacağınız işe uygun mu?
5 Matkabı kontrol ettiniz mi?
6 Eldiven, iş önlüğünü giydiniz mi?
7 Maske kullandınız mı?
8 Havşa matkabı kullandınız mı?
9 Kazalara karşı tedbir aldınız mı?
10 Derinlik ölçüsünü belirlediniz mi?
11 Derinlik ayar aparatlarından faydalandınız mı ?
12 Matkap bileme işlemi yaptınız mı?
13 Deliği deldikten sonra bakım yaptınız mı?
14 Delikleri düzgün deldiniz mi?
15 Tekniğine uygun tam bir birleştirme yapabildiniz mi?
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı kontrol ederek kendinizi değerlendiriniz, “Hayır” yanıtlarınız var ise bu
yanıtlarınızla ilgili konuyu tekrarlayınız. Yanıtlarınızın tamamı “Evet” ise diğer öğrenme
faaliyetine geçiniz.
UYGULAMALI TEST
45
ÖĞRENME FAALİYETİ–2
Bu faaliyet sonucunda gerekli ortam ve ekipman sağlandığında Pnömatik ve elektrikli
el delik makinelerinin matkaplarını söküp takabilecek, el delik makineleriyle ile delik delme
işlemi yapabileceksiniz.
Elektrikli ve pnömatik el delik makinelerinin çalışma alanları ve çalışma
avantajlarını araştırarak not ediniz ve bu araştırmalarınızı sınıfta
arkadaşlarınızla tartışınız.
Çevrenizde bu alanla uğraşan işletmelerden, mesleki öğretim veren eğitim
kurumlarından, konu ile ilgili bütün yazılı kaynaklardan, kütüphanelerden veya
internet ortamından araştırmalarınızı gerçekleştirebilirsiniz.
2. PNOMATİK VEYA ELEKTRİKLİ EL
DELİK MAKİNELERİYLE DELİK DELMEK
Pnomatik Sistem ve Devre Elemanları
Tanımı: Pnomatik, basınçlı hava demektir. Basınçlı hava ile çalışan sistemlere
pnomatik sistem denir. Pnomatikte kullanılan hava atmosferden elde edilir. Havanın sınırsız
olarak bulunması, pnomatik sistemi birçok alanda tercih sebebi yapmıştır. En önemli özelliği
ekonomik olmasıdır. Pnomatik de hidrolikte olduğu gibi, itme ve çekme hareketlerinde
kullanılır. İtme ve çekme hareketleri 4 ile 5 ton arasında sınırlıdır. Pnomatik hava anlamına
gelen "PNOMA" kelimesinden meydana gelmiştir. Gelişmiş ülkelerde uzun bir süredir
kullanılmaktadır.
Bir pnomatik sistem; basınçlı havanın üretilmesi, neminin alınması, depolanması,
taşınması, şartlandırılması (filtreleme, basınç ayarlama ve yağlama) , yön ve debi kontrolü,
havanın kullanılması olmak üzere çok sayıda elemanın birleşiminden oluşur. İstek ve şartlara
göre bu elemanların sayısı, adedi ve özelliği değişebilir.
Bundan sonraki konularda; bu elemanların yapılarını, çalışma sistemini, bakım
bilgileri ve sembolleri olmak üzere çeşitli bilgileri anlatmaya çalışacağız.
2.1. Kompresörler
Kompresör, pnomatik sistemde havayı atmosferden alıp sıkıştıran, sisteme basınçlı bir
şekilde gönderen elemandır. Kompresörler sistemin kapasitesine göre seçilirler. Bu seçimde,
ÖĞRENME FAALİYETİ–2
ARAŞTIRMA
AMAÇ
46
silindir sayılan ve dakikada tüketilecek hava miktarı, göz önünde bulundurulmalıdır.
Kompresörlerin içinde meydana gelecek suyun alınması için tahliye vanası bulunması
gereklidir ve iki üç günde bir su tahliye edilmelidir. Kompresörler, genellikle elektrik motoru
veya içten yanmalı bir motorla çalıştırılırlar.
Resim 2.1: Kompresör
2.1.1. Pistonlu Kompresörler
Bir silindir boşluğu içinde hareket eden pistonun aşağı hareketi sonucu silindir içinde
vakum oluşur ve emme supabı açılır. Atmosferden alınan hava kaba bir filtreden geçirilir ve
silindir içine doldurulur. Pistonun alt ölü bölgeye hareketi boyunca emiş işlevi devam eder.
Piston yukarı yönde harekete başladığında hem emme hem de egzoz supabı kapalıdır.
Silindir içinde hapsedilen hava sıkıştırılmaya başlanır. İstenen orana kadar sıkıştırma işlemi
devam eder. Daha sonra egzoz supabı açılır ve basınçlı hava sisteme gönderir.
Şekil 2.1: Pistonlu kompresör
Gürültülü çalışmaları ve sık sık sorun yaratmaları nedeniyle pistonlu kompresörler çok
tercih edilmez. En önemli tercih sebebi fiyatlarının düşük olmasıdır; bu nedenle küçük ve
orta büyüklükteki işletmelerde tercih edilir.
47
2.1.2. Vidalı Kompresörler
Vidalı kompresörlerde “vida grubu” adı verilen döner elemanlar kullanılır. Döner
elemanların üzerinde vidaya benzer helisel oluklar bulunduğu için “vidalı kompresör” olarak
adlandırılırlar.
Vida grubunun dönmesi ile emiş ağzında vakum oluşur. Hava çıkış ağzına kadar vida
boşluğunda taşınır. İstenen sıkıştırma oranına geldiğinde hava sisteme gönderilir.
Vida grubundaki elemanlar birbirine temas etmeden döner. Bunun için vidaların alın
kısmında dişli çarklar kullanılır. Sürtünme olmadığı için aşınma olmaz. Vidalı kompresörler
sessiz çalışan ve bakım problemi çıkarmayan bir kompresör türüdür. Büyük ve orta ölçekli
işletmelerde çok yoğun olarak kullanılır.
Şekil 2.2: Vidalı kompresör ve vida grubu
2.1.3. Rotorlu Kompresörler
Bu tür kompresörlerin iç yapılarında dönen elemanlara “rotor” adı verilir. Rotorlar
farklı kesitlere sahip elemanlardan oluşur.
Bazı kompresörlerde rotor kullanılırken bazı türlerinde ise üçgen, istavroz vb.
profillere sahip elemanlar kullanılır.
Şekil 2.3: Rotorlu kompresör
48
Rotorlardan biri elektrik motorundan aldığı hareketle dönerken diğer rotor serbest
olarak döner. Rotorların dönüşü ile emme ağzından içeri hava emilir ve çıkış ağzına doğru
sürüklenir. Çıkış ağzında ise sıkıştırılan hava sisteme gönderilir.
2.1.4. Turbo Kompresörler
Pistonlu, vidalı ve rotorlu kompresör türleri havayı belirli oranlarda sıkıştırarak
basınçlı hava üretiyordu. Dinamik kompresörlerde ise havaya kinetik enerji kazandırılır;
daha sonra havanın kinetik enerjisinin azaltılması sonucu, kinetik enerji basınç enerjisine
dönüştürülür. Turbo kompresörler, genellikle yüksek debi ve düşük basınç gereken yerlerde
kullanılır. Hava kanatlar arasından geç tikçe sıkıştırılmaktadır. Bu tip kompresörler tek
kademeli yapılabileceği gibi çok kademeli olarak da yapılabilir.
Şekil 2.4: Turbo kompresör
2.2. Hava Kazanları
Pnomatik enerjinin depolanması amacıyla kullanılan basınçlı kaplara denir.
Kompresörün sürekli ya da yükte çalışmasını önler. Zaman zaman meydana gelebilecek
yüksek hava ihtiyacını karşılar.
Endüstriyel sistemlerde kullanılan hava kazanları üzerinde kazan içinde yoğunlaşarak
sıvı hale dönüşen birikintinin boşaltılması için bir valf bulunur. Kazan içerisindeki basıncın
değeri, basınç göstergesi ile belirlenir.
Bu elemanların yanı sıra kazanın patlama riskini ortadan kaldırmak için her kazan
üzerine en az 1 adet emniyet valfı konulmalıdır. Emniyet valfının basınç ayarı, maksimum
çalışma basıncının üzerinde yakın bir basınç değerine ayarlanmalıdır.
49
Şekil 2.5: Hava kazanları
2.2.1. Mobilya Atölyelerinde
Pnomatik kontrollü makine ve aparatları çalıştırmak, (havalı sıkma düzenleri, vernik
tabancaları, çivi tabancaları, vb.) talaş ve tozları üfleyerek temizlemek amacıyla kullanılan
basınçlı hava donanımının başlıca avantajları şunlardır:
Parlama ve yanma tehlikesi yoktur.
Basitçe ayarlanabilen yüksek çalışma ve sevk hızları sağlanır. (1 - 2 m/sn.)
Su borularıyla, oldukça uzun mesafelere kolaylıkla taşınabilir. Kullanılmış hava
kendiliğinden atmosfere karışır, herhangi bir dönüş hattı gerektirmez.
Kolaylıkla depo edilebildiği için, kaynakta arıza ve aksama olsa bile, sistem
uzun süre çalışmaya devam eder.
Gerekli çalışma basıncının ayarlanması çok basittir.
Aparatlar ve işler üzerinde her hangi bir kirletici etkisi yoktur.
Temiz hava, hemen her sıcaklık ortamında sıkıştırılıp kullanılabilir.
Kullanılan Pnomatik makine elemanlarımda sürtünme olmadığı için
deformasyon arıza gb olumsuzluklar en aza indirilmiştir.
Pnomatik ucuz ve sağlıklı bir sistemdir.
Pnomatik sistem hava ve çevre kirliliğine neden olmaz.
2.2.2. Kullanımı ve Bakımı
Kompresörün bakımı, yağ değişimi ve temizliği katalogunda belirtildiği şekilde
yapılmalı hava ve su filtreleri sık sık temizlenmelidir. Boru bağlantı yerlerindeki kaçak
olamamalı kaçaklar onarılmalıdır. Kompresör kazanının içinde biriken suyun tahliye
vanasından zaman zaman musluk açılarak boşaltılması sağlanır. hava ve su filtresi
kompresörün çalışma sıklığına göre gerektiğinde yenilenmeli değiştirilmelidir. Eskiyen ve
yıpranan kayışlarda zamanı geldiğinde yenilenmelidir.
50
2.3. Basınçlı Hava Tesisatı Elemanları
Basınçlı hava donanımının başlıca elemanları şunlardır :
2.3.1. Şartlandırıcı Birimi
Basınçlı havayı çalışma şartlarına hazır hale getirmek için kullanılan devre
elemanlarına şartlandırıcı adı verilir. Havanın kullanılmadan önce şartlandırıcı birimlerinden
geçirilmesi gerekir. Şartlandırıcı birimi filtre, basınç ayarlayıcı ve yağlayıcı olmak üzere 3
ayrı devre elemanından oluşur.
Şekil 2.6: Şartlandırıcı birim, filtre ve sembolü
2.3.2. Filtre
Pnomatik sistemlerin birçoğunda
kompresör çıkışından sonra filtre kullanılır.
Fakat havanın kullanım yerine kadar taşınması
sırasında basınçlı hava kirlenebilir. Filtre,
havanın kullanılmadan önce hassas bir biçimde
filtrelenmesi amacıyla kullanılır.
Şekil 2.7: Filtre kesiti
51
2.3.3. Basınç Ayarlayıcı
Hava ihtiyacının zaman zaman artması ve azalması çalışma basıncının düşmesine
neden olur. Kullanıcıların değişik basınç aralığında çalışması sonucu kuvvet kayıpları gibi
istenmeyen durumlar ortaya çıkar.
Kullanıcılara düzenli basınçta hava göndermek ve kullanım yerindeki çalışma
basıncını sınırlamak amacıyla basınç ayarlayıcı adı verilen devre elemanı kullanılır.
Şekil 2.8: Basınç ayarlayıcı kesiti
2.3.4. Yağlayıcı
Sürtünme kuvvetini azaltmak, devre elemanlarının paslanmasını önlemek ve sızıntıları
engellemek amacıyla Pnomatik sistemlerin yağlanması gerekir. Pnomatik sistemlerde
yağlama işlemi, hava içine yağ damlatılarak gerçekleştirilir. Hava içine yağ karıştıran
cihazlara yağlayıcı adı verilir. Yağlayıcı içinde bir noktada hava geçiş kesiti daraltılır. Hava
bu kesite geldiğinde basıncı düşerken hızında artış meydana gelir.
Şekil 2.9: Yağlayıcı kesiti
52
2.3.5. Boru Şebekesi
Kompresörün ürettiği basınçlı hava, atölye içindeki kullanma noktalarına, galvanizli
sacdan veya çelikten yapılmış bir boru şebekesiyle dağıtılır. Boruların çapı, dönemeç ve
bağlantıları, sistemin kapasitesine uygun büyüklük ve şekilde yapılır.
Şekil 2.10: Kompresör tesisatı
2.3.6. Kullanılan Semboller
Pnomatik sistemlerde kullanılan araç ve yardımcı aparatlar için kullanılan semboller
geliştirilmiş ve kullanılmaktadır.
Şekil 2.11: Bazı pnomatik semboller
53
2.3.7. Özellikleri
Ana borular, atölye tavanına yakın bir yükseklikte ve yoğunlaşan suyun akması için %
1 kadar akıntılı olarak yerleştirilir. Kullanma noktalarında, duvar veya kolonlar üzerinde,
dikey borularla, yerden 1 m yüksekliğe kadar indirilir .
Basınçlı hava,şartlandırma biriminden çıktıktan sonra genellikle plastik borular veya
kauçuklu hortumlarla, pnomatik makine ve aparatlara iletilir.
Resim 2.2: Spiral hortum
Hortumların boru çıkışlarına bağlanması, vidalı kavramalarla veya yaylı mandallı
soketlerle sağlanır.
Şekil 2.12: Yaylı hortum bağlantı elemanları
2.4. Pnomatik El Delik Makineleri
Basınçlı hava ile çalışan delik delme ve vida sıkma makineleridir. Pratik ve küçük
olması nedeni ile seri üretimde çok tercih edilir. Kompresör hattına spiral hortum ile
bağlanır. Hava içerisindeki rutubet makinenin arızalanmasına neden olacağından boru
hattında yağlama ünitesi olması şarttır. Kullanılan havanın 6,2 bar temiz ve kuru olması
sağlanır.
Resim 2.3: Pnomatik el delik makineleri
54
2.5. Elektrikli ve Şarjlı El Delik Makineleri
Elektrikle veya akü ile çalışan delme vidalama işlemlerinde kullanılan el makinelerine
verilen genel addır. Şarjlı el breyizlerine akülü breyiz veya vidalama denir.
Resim 2.4: Elektrikli ve Şarjlı el delik makineleri
2.5.1. Elektrikli El Breyizleri
Elektrikli breyizler, normal makine ile delmenin mümkün veya verimli olmadığı
durumlarda, her türlü vida, kavela, dübel v.b. delikleri delmede kullanılır. Yapısı ve tutuluş
şekli tabancayı andırdığı için piyasada “tabanca matkap” veya “tabanca breyiz” şeklinde de
adlandırılır.
Şekil 2.15: Elektrikli el breyiz
2.5.1.1. Breyizlerin Başlıca Ortak Özellikleri Şunlardır
Alüminyum veya plastikten yapılmış gövdenin içine yerleştirilen üniversal
elektrik motorunun dönme hareketi, özel dişli düzeniyle azaltılmış olarak mile
iletilir. Bazı tip breyizlerde bulanan vites düzeni yardımıyla, delik çapına ve
delinecek gerecin sertliğine göre 2 veya 4 değişik dönme hızı elde edilebilir.
Mandren kapasitesi, yani takılabilecek en büyük matkap camı makinenin
büyüklüğünü belirler ve 6-25 mm arasında değişir. Ağaç işlerinde genellikle 10-
13 mm Mandren kapasiteli el breyizler kullanılır.
55
Breyiz, tipine ve işin özelliğine göre, tek veya iki elle tutularak kullanılabilir.
Genellikle serbest elle çalışıldığı için, deliğin düzgün bir doğrultuda delinmesi,
çalışan kimsenin beceri ve tecrübesine bağlıdır.
Elektrik enerjisi bulunmayan veya elektrik kablosunun engel oluşturduğu
yerlerde kullanılmak üzere, akü ile çalışan kablosuz breyizler vardır.
El breyizlerinde, helisel matkapların yanı sıra, yatay ve dikey delik
makinelerinde kullanılan diğer matkap türlerinin hemen hepsi kullanılabilir.
Ayrıca, darbeli breyizlere takılan sert metal uçlu matkaplarla, tuğla, beton
seramik gibi inşaat elemanlarına dübel delikleri delinebilir.
2.5.1.2. El breyiz ile Delik Delmek
Kullanılacak matkabın keskinliğini kontrol ediniz; Mandrene takarak sıkınız.
Matkabın tam merkezde takıldığını ve ekseninin düzgünlüğünü kontrol ediniz.
•Breyizin hız değiştirme düzeni varsa, uygun dönme hızında ayarlayınız.
(Matkap çapı büyüdükçe, ve delinen malzemenin sertliği arttıkça, dönme
hızını azaltınız.)
•Sert metal uçlu matkapla duvar delinecekse, bireyzi darbe durumuna
getiriniz. Bu ayar, breyizin tipine göre Mandren gerisindeki bir bileziğin
çevrilmesiyle veya bir düğmenin basılmasıyla sağlanır. Darbeyi belirtmek
için de genellikle bir çekiç resmi bulunur.
•Derinliği sınırlı olarak delinecek delikler için matkap üzerine delik
derinliğine uygun bir stop elemanı bağlanır.
Delik yeri bız ile marka edilen iş parçası sağlamca tutularak delik delinir. Elle
tutulması güç olan iş parçaları tezgaha mutlaka işkence yarımı ile
bağlanmalıdır.
Fiş ve kablolar kontrol edilerek el breyizi prize takılır. Matkap çalıştırılarak
düzgün döndüğü kontrol edilir.
Breyiz sağlamca tutularak marka yapılan yerden delik delinir.
Breyizi hafifçe bastırarak şalteri açınız. Normal bir kuvvetle bastırarak delik
delinir.
2.5.1.3. Delik Delme İşlemi Sırasında Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar
Delik delme işlemi sırasında breyiz delik doğrultusundan saptırılırsa deliğin
büyümesi ve matkabın kırılmasına sebep olur.
Boydan boya delinecek parçalarda elinizi matkabın ucundan koruyunuz.
Matkabın ucu parçanın diğer yüzünden çıkarken itme kuvvetini azaltınız aksi
taktirde deliğin ağzı kırılıp parçalanır. Bu sakıncayı önlemek için deliğin çıktığı
tarafa bir artık parça bağlayabilirsiniz.
Matkabı gereğinden fazla bastırmayınız aşırı bastırma matkabın kırılmasına yol
açar.
Derin delikler delinirken matkap geriye çekilerek talaşın boşalması sağlanır.
Büyük çaplı delikler delinirken ilk önce daha ufak çaplı bir matkapla kılavuz
açmak işlemi kolaylaştırır.
56
2.5.2. Şarjlı (Akülü) El Breyizleri
Akülü el breyizleri elektrik prizinden bağımsız yeni teknoloji ve kolaylık sunar.Hızla
değiştirilebilen akü hızlı şarj cihazları ile kapsamlı işler seri olarak bitirilebilir.Kullanım
rahat güvenli ve kablonun verdiği rahatsızlık yoktur.Elektrik veya çalışma zorluğu olan
yerlerde çalışmak için idealdir.Şarjlı el breyizleri , elektriğin olmadığı yerlerde ve özellikle
menteşe, kilit vb. mobilya aksesuarlarının montajında pratik olması bakımından çokça tercih
edilir.
Delik delme işleri yanı sıra vidalama işlerinde de kullanılır. Şarjlı el breyizlerin dez
avantajı aküleri bitiğinde şarj olma süresini beklemektir.
Resim 2.5: Şarjlı el delik makineleri
2.5.2.1. Şarjlı El Breyizlerin Kısımlar
İleri geri kilitleme düğmesi
Hız tetiği düğmesi
Akü kutusu
Şarj aleti
Mandren
Kuvvet ayarlama halkası
Mandren anahtarı (Sadece anahtarlı mandrenler için)
Şekil 2.13: Şarjlı matkap kısımları
57
2.5.2.2. Şarjlı El Breyiz İlerinin Özellikleri
2.5.2.2.1. İleri, Geri ve Kilitleme Düğmesi
Mandrenin çalışma yönünü ayarlar. Orta konumda bulunduğunda, aksesuar değişimi
sırasında veya matkabın kullanılmadığı anlarda, matkabın çalışmasını önler.
Şekil 2.14: Sağ sol dönme yönü ayar düğmesi
2.5.2.2.2. Hız Tetiği Düğmesi
Matkap üzerinde bir hız tetiği düğmesi varsa, tetik düğmesine ne kadar asılırsa,
matkabınızın hızı o kadar artacaktır. Hız tetiği düğmesi, matkabı hem delik delme hem de
vida sıkmada kullanabilmenizi sağlar. Ayrıca matkabınızın hızını da ayarlar.
Şekil 2.15: Hız ayarlı tetik
58
2.5.2.2.3. Güç Ayarlama Halkası
Delme işlem ayarını seçmek için: matkap sembolünün, matkap yuvasının üzerinde
bulunan gösterge ile aynı hizaya gelene kadar halkayı döndürmeniz gerekir. Vidalama işlemi
için güç ayarının yapılmasını sağlar.
Şekil 2.16: Delme ve güç ayarı halkası
59
UYGULAMA FAALİYETİ
Kompresörü çalıştırıp, kontrol ederek istenilen basınç ayarlarını yapınız.
İŞLEM BASAMAKLARI ÖNERİLER
Elektrik ve hava bağlantılarını kontrol
ediniz.
İş önlüğü giyiniz.
Filtre temizliğini ve yağ oranını kontrol
ediniz.
Makine katalogunda önerilen yağları
kullanınız.
İhtiyaca uygun basınç ayarını yapınız.
Azami ve asgari basınç ayarını
yapınız.
UYGULAMA FAALİYETİ
60
Hortumun bir ucunu kompresör hava çıkış
ucuna kelepçe ile bağlayınız.
Basınca dayanıklı uygun hortum
kullanınız.
Bir ucu kompresöre bağlı olan hortumun
diğer ucunu işinizin özelliğine göre uygun
makine ya da püskürtme tabancasına
bağlayınız.
Amacınıza uygun olarak
çalışmanıza devam ediniz.
61
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
Bu faaliyet kapsamında kazandığınız bilgileri, aşağıdaki soruları cevaplandırarak
değerlendiriniz.
ÇOKTAN SEÇMELİ SORULAR
1. Aşağıdakilerden hangisi kompresör çeşitlerindendir?
A.) Rotorlu kompresör
B.) Vidalı kompresör
C.) Pistonlu kompresör
D.) Hepsi
2. Aşağıdakilerden hangisi basınç ve hava tesisatı elemanlarından değildir?
A.) Filtre
B.) Piston
C.) Yağlayıcı
D.) Basınç ayarlayıcı
3. Aşağıdakilerden hangisi basınçlı hava donanımının avantajlarındandır?
A.) Parlama ve yanma tehlikesi yoktur.
B.) Gerekli çalışma basıncının ayarlanması çok basittir.
C.) Aparatlar ve işler üzerinde her hangi bir kirletici etkisi yoktur.
D.) Hepsi
4. Aşağıdakilerden hangisi el şarjlı breyizlerin kısımlarından değildir?
A.) Hız tetiği düğmesi
B.) Akü kutusu
C.) Yıldız uç
D.) Mandren
5. Basınçlı havayı çalışma şartlarına hazır hale getirmek için kullanılan devre
elemanının adı aşağıdakilerden hangisidir?
A.) Şartlandırıcı
B.) Yağlayıcı
C.) Piston
D.) Filtre
6. Şarjlı el breyizlerin dezavantajı aşağıdakilerden hangisidir?
A.) Aküsünün bitmesi
B.) Güçsüz oluşu.
C.) Kablosuz oluşu
D.) Hepsi
ÖLÇME DEĞERLENDİRME
62
UYGULAMALI TEST
Komprosörü, aparatlarını ve el aletlerini kullanıma hazırlayarak ayarlarını
yapınız. Bu uygulamayı aşağıdaki kriterlere göre değerlendiriniz.
Aşağıda listelenen davranışları kendinizde gözleyemediyseniz “Hayır”,
gözlediyseniz “Evet” şeklinde karşısındaki kutucuğa (X) işareti koyunuz.
Değerlendirme Ölçütleri Evet Hayır
1 Kompresörü çalıştırıp kullanabildiniz mi?
2 Şartlandırıcıyı kontrol ettiniz mi?
3 Kompresörün yağ ve filtresini kontrol ettiniz mi ?
4 Kompresörün biriken suyunu boşalttınız mı?
5 Pnomatik el delik makineleri kullanabildiniz mi?
6 Eldiven, iş önlüğünü giydiniz mi?
7 Maske kullandınız mı?
8 Elektrikli el delik makineleri kullandınız mı?
9 Kazalara karşı tedbir aldınız mı?
10 Şarjlı (akülü) el breyizleri kulandınız mı?
11 Derinlik ayar aparatlarından faydalandınız mı?
12 Yağlayıcının ne işe yaradığını kavradınız mı?
13 Filtrenin ne işe yaradığını kavradınız mı?
14 Kullandığınız el makinelerinin bakımını yaptın mı?
15 El makinelerini kullanırken güvenliği sağladın mı?
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı kontrol ederek kendinizi değerlendiriniz, HAYIR yanıtlarınız var ise bu
yanıtlarınızla ilgili konuyu tekrarlayınız. Yanıtlarınızın tamamı EVET ise diğer öğrenme
faaliyetine geçiniz.
UYGULAMALI TEST
63
MODÜL DEĞERLENDİRME
PERFORMANS TESTİ (YETERLİK ÖLÇME)
Modül ile kazandığınız yeterliği aşağıdaki kriterlere göre değerlendiriniz.
Değerlendirme Ölçütleri Evet Hayır
Matkap Kollarıyla Delik Delmekiçin Kriterler
1 Matkap çeşitlerini öğrenebildiniz mi?
2 Matkap çeşitleriyle ne tür işlemler yapabileceğinizi öğrendiniz
mi?
3 Delik delme işlem sırasını öğrenebildiniz mi?
4 Helisel matkap bileme işlemini yaptınız mı?
5 Havşa matkabı ile delik deldiniz mi?
6 Budak(Tıkaç)matkabı ile delik delip budak tamiratı
yapabildiniz mi?
7 Kör matkapla çalışmanın sakıncalarını öğrendiniz mi?
8 Matkaplarla delik delerken dikkat edilmesi gereken kuralları
öğrendiniz mi?
9 Matkap kollarının nasıl kullanıldığını öğrendiniz mi?
10 Delik derinlik ayarının nasıl yapıldığını öğrendiniz mi?
Pnomatik veya Elektrikli El Delik Makineleriyle Delik Delme İçin Kriterler
11 Pnomatik sistemin ne olduğunu öğrendiniz mi?
12 Komresör çeşitlerini öğrendiniz mi?
13 Kompresör hava basınç ayarını yapabilirmisin iz?
14 Kompresör filtre temizliğinin önemini kavradınız mı?
15 Pnomatik el makine çeşitlerini tanıyabildiniz mi?
16 El breyizlerinin ortak özelliklerini öğrendiniz mi?
MODÜL DEĞERLENDİRME
64
17 Şarzlı (Akülü) el breyizlerinin çalışma sistemlerini öğrendiniz
mi?
18 El delik makinelerinin bakımını öğrendiniz mi?
Düzenli Çalışma İle İlgili Kriterler
19 El aletlerini amacına uygun kullandınız mı?
20 Makinelerde çalışırken dikkat edilecek kurallara uydunuz mu?
21 Çalışma sırasında kol ağzı düğmeli ve lastikli iş önlüğü
kullandınız mı?
22 Mesleğinizle ilgili etik kurallara uygun davrandınız mı?
23 Her çalışma sonunda çalıştığınız makineyi ve çevresini
temizlediniz mi?
DEĞERLENDİRME
Yaptığınız değerlendirme sonucunda eksikleriniz varsa öğrenme faaliyetlerini
tekrarlayınız.
Modülü tamamladınız, tebrik ederiz. Öğretmeniniz size çeşitli ölçme araçları
uygulayacaktır. Öğretmeninizle iletişime geçiniz.
65
CEVAP ANAHTARLARI
Öğrenme faaliyetlerindeki sorulara verdiğiniz cevapları cevap anahtarları ile
karşılaştırarak kendinizi değerlendiriniz.
ÖĞRENME FAALİYETİ-1 CEVAP ANAHTARI
1 D
2 B
3 C
4 D
5 A
6 C
7 D
ÖĞRENME FAALİYETİ-2 CEVAP ANAHTARI
1 D
2 B
3 D
4 C
5 A
6 A
CEVAP ANAHTARLARI
66


ELDE KESME
GİRİŞ
2
3
ÖĞRENME FAALİYETİ-1
Uygun el testeresi kullanarak ahşap malzemeyi enine, boyuna ve elyafa dik yönde
düzgün, ölçüsünde, kurallara uygun kesme yapabileceksiniz.
Piyasada el biçme alet ve makineleri üretimi yapan firmaların internet
sitelerinden elde kesme ile ilgili bilgi toplayıp sınıfa rapor halinde sununuz.
Piyasada ahşap mobilya üretim yapan iş yerlerini gezerek elde kesme
uygulamalarını öğrenip sınıfa rapor halinde sununuz.
1. TESTERELER
1.1. Biçme Aletlerinin Tanıtımı ve Yapısı
1.1.1. Testere
Kesici uçları sayesinde gereçten talaşlar koparmak suretiyle kesme yapan aletlere
testere denir. Testereler kullanıldıkları amaçlara göre yapı olarak farklılık gösterir. Sap ve
lama olmak üzere iki ana bölümden oluşur. Sap ve lama kısmı testereni özelliğine göre
yapısal farklılıklar gösterir.
Tutamak (Sap)
Kesme işlemi sırasında güç kullanımını kolaylaştırmak amacıyla yapılan tutamakların
gereci ahşap ve plastik malzemedir. Tutamak lamaya sabitlenmiştir.
Resim 1.1: Testere laması ve tutamağı
LAMA
TUTAMAK
ÖĞRENME FAALİYETİ–1
AMAÇ
ARAŞTIRMA
4
Lama
Testerede kesme işini yapan bölümdür. Esnek çelikten yapılmış ve bir kenarı boyunca
kesici dişler açılmış ince levhadır.
Resim 1.2: Testere laması
1.2.Testere Türleri
1.2.1. Kol Testereleri
Kalasları kesmekte kullanılan bu testerelerin kullanım alanı azalmıştır. Lamaları parça
kalınlığına göre değiştirilebilir aynı zamanda gergi düzeni ile gerdirilebilirler.
1.2.2. Pala Testeresi
Tahta türü gereçleri kesmekte kullanılır. Lama uca doğru daralan bir yapı gösterir.1
inç teki (25,4 mm) diş ucu sayısına göre isimlendirilir. Diş boşluğu büyük olan testereler
kalın parçaları kesmekte kullanılır. Kesme işlemi iterek gerçekleştirilir.
Resim 1.3: Pala testere
5
1.2.3. Sırtlı El Testeresi (Sigaço)
Küçük dişli bir testere olup diş, zıvana kesimlerinde kullanılır. Lama geniş ve incedir.
Eğilmemesi için sırt kısmına metal parça geçirilmiştir. Geniş yüzeylerde rahat kesim
yapabilmek için tutamak diş ucu doğrultusundan yukarıdadır. Kesme işlemi iterek
gerçekleştirilir.
Resim 1.4: Sırtlı el testereleri
1.2.4. Alıştırma Testeresi
Köşe birleştirme alıştırmalarında sıkça kullanılır. Dişleri küçük laması incedir. Bazı
testerelerin tutamakları ayarlanabilir şekilde (mafsallı) tutturulmuştur. İki yönden de kesim
yapılabilir. Kesme işlemi iterek gerçekleştirilir.
Resim 1.5: Alıştırma testeresi
6
1.2.5. Çekme Testere
Çekerken kesme yapar, dişleri orta dalıcılıktadır. En çok kullanılan testere türüdür.
Resim 1.6: Çekme Testere
1.2.6. Kıl Testeresi
Keserek oyma ve kakma işlerinde kaplamaların ve parçaların düz veya eğmeçli olarak
kesilmesinde kullanılır. U şeklinde bir gövdesi bir tutamağı olup kesicisi ince olduğu için
adını ordan alır.
Resim 1.7: Kıl testere ve uygulaması
1.2.7. Kaplama Testeresi
Kaplama alıştırma ve kesmede kullanılır. Küçük dişlidir ve pahlı bilenmiştir.
Resim 1.8: Kaplama testeresi
7
1.2.8. Fare Kuyruğu Testere
Çeşitli eğmeçleri ve anahtar deliği gibi kesip boşaltma işlemlerinde kullanılır. Dişli
kısım kalın olup sırt kısmına doğru incelir. Ayrıca, lama uç kısımdan arkaya doğru
genişleyerek tutamakla sabitlenmiştir.
Resim 1.9: Fare kuyruğu testere
1.2.9. Delik Testereleri
Büyük çaplı deliklerin kesilerek delinmesinde, matkap koluna (mandrenine)
bağlanarak döndürülmek suretiyle kesim yaparlar. Değişik çaplarda bulunurlar. Buvat, spot
deliklerinin delinmesinde kullanılır.
Resim 1.10: Delik testereleri
1.2.10. El Hızarları
Tomruk ve kalasların kesilmesinde kullanılır. Karşılıklı tutamakları vardır. Diş uçu
doğrultusu dışbükey bir eğimde devam eder. Her iki yöne de kesim yapar.
1.2.11. Gönye Burun (Açılı) Kesme Aparatları
İş parçalarının boylarını 30, 45, 60, 90 kesme işlemlerinde kullanılır. L kesitli gövde
üzerinde testerenin düzgün çalışmasını sağlayan ve açıları ayarlamak için bir düzenek vardır.
8
UYGULAMA FAALİYETİ
İş parçasını elyaf yönünde kesme uygulaması yapınız.
İŞLEM BASAMAKLARI ÖNERİLER
İş parçasını her iki yüzeyden ve makta
kısmından markalayınız. Mengeneye sıkıca
bağlayınız.
İş resmine göre doğru markalayınız.
İşe başlamadan önce önlük giyiniz.
Kesme işlemine başlarken lama yüzeyi
parça yüzeyine dik diş uçları açı yapacak
şekilde tutunuz.
İş parçasını mengeneye esnemeyecek
şekilde bağlayınız.
Markalama çizgisi sağınızda kalacak ve
çizgiyi kesmeyecek şekilde kesmeye
başlayınız.
Uygun malzeme seçiniz.
Sol başparmağınızı lama yüzeyine
dayayarak lamaya yön veriniz.
Keskin testere kullanınız.
Kendinize doğru çekerek baş kısımda bir
kertik açınız.
Kesme işlemine dikkatlice başlayınız.
UYGULAMA FAALİYETİ
9
Kesme sırasında bütün dişlerin kesime
katılmasını sağlayınız.
Diş doğrusu düzgün testere kullanınız
Testere çekilirken kesme yapacağı için
aynı doğrultuda çekiniz. Testereyi iterken
hafifçe kaldırınız.
Testereyi çekerken bükmemeye
çalışınız.
Kesme yüzeyi arttıkça testere dişlerinin
yüzeyle açısını azaltınız.
Markalama çizgisini sık sık kontrol
ediniz.
10
1.3. Testere Bileme
Körelen dişleri tekrar keskin hale getirmek için yapılan işleme, bileme denir.Bileme
işlemine başlamadan önce dişlerin kontrol edilmesi gereklidir.
Diş Ucu Doğrusu Kontrolü
Dişlerin aynı anda kesme işlemine katılabilmesi için diş uçlarının aynı doğrultuda
olması gerekir. Öncelikle bir mastarla diş ucu doğrusu kontrol edilir. Farklı yükseklikte diş
uçları varsa aynı doğrultuya getirilir.
Resim 1.11: Diş ucu doğrusu kontrolleri
Düzeltme İşleminin Yapılması
• Testere lamasını mengeneye bağlayınız.
• İnce dişli eğe ile diş uçlarına gelene kadar eğeleyiniz.
• Uygun büyüklükteki üçgen eğe ile diş adımları ve yükseklikleri eşit
olacak şekilde eğelenir.
• Eğeleme sırasında yüzeyde oluşan çapaklar gaz taşı ile alınır.
1.3.1. Bileme Aletleri
Bileme Mengeneleri
El testereleri için sert ağaçtan yapılan mengeneler (şakşak) kullanılır.Testere laması
iki ağız arasına sıkılır.
Eğeler
Bileme için ince dişli eşkenar üçgen kesitli köşeleri yuvarlak eğeler kullanılmalıdır.
Köşeleri pahlı olan eğelerin, diş dibini sivri köşeli değil de hafif eğmeçli aldığı için kesim
esnasındaki zorlamalarda direnci fazla olur.
1.3.2.Testereyi Bilemek
Testere dişlerine uygun büyüklükte eğe seçiniz.
Bileme mengenesini bağlayınız.
Testere dişlerini titreşim yapmayacak şekilde mengene arasına sıkınız.
Eğeyi diş boşluğuna oturtunuz.
Bilemeye kesme yönünden başlayınız ters yöne doğru devam ediniz.
11
Eğeyi diş boşluğuna tam olarak oturtunuz ve lama yüzeyine dik olarak tutunuz.
Eğeyi sadece ileri iterken bastırınız; çünkü kesme işlemi ileri doğru gerçekleşir.
1.3.3. Çapraz
Testere lamasındaki sürtünmeyi ortadan kaldırmak için testere dişlerine yapılan işleme
çapraz denir.
Çapraz yöntemleri;
Testere lamasının sırtını inceltmek.
Diş uçlarını şişirmek.
Testere dişlerini sağa sola bükmek.
1.3.3.1. Testere Dişlerinin Sağa- Sola Bükülmesi
En çok uygulanan yöntemdir. Dişlerin sağa sola bükülmesi miktarını kesilecek ağacın
sertliği, nemi ve kesim yönü belirler. Bu miktar sert, kuru, düzgün elyaflı ve boy kesme
işlemlerinde 1:3 yumuşak, nemli, karışık elyaflı ve elyaf yönüne kesmelerde 1:2 dir.
Diğer bir faktör de diş yüksekliğine göre çapraz miktarının ayarlanmasıdır. Küçük
dişli testerelerde dişin tamamı büyük dişli testerelerde ise1:2 veya 1:3’ü bükülür.
Çapraz verme aletleri
Çapraz demiri
Çapraz pensi
Çapraz aparatları
1.3.3.2. Çapraz Pensi
Üzerinde çeşitli düzeneklerin bulunduğu çapraz pensi, el testerelerine çapraz
vermek için kullanılır. Çapraz yüksekliğini, miktarını ayarlamak mümkündür.
Resim 1.12: Çapraz pensi
12
1.3.4. Testerelerin Bakımı ve Korunması
Körelmiş ve laması hasar görmüş testerelerle çalışmayınız.
Testerenin tutamak kısımlarını temiz ve cilalı tutunuz
Testere dişlerini kesinlikle sert yüzeylere bırakmayınız.( metal,taş)
Haftalık bakımlarda ince yağ veya mazot ile siliniz.
Harçlı parçaları keserken başka testere kullanınız.
13
UYGULAMA FAALİYETİ
Testere Lamasının dişlerinin bilenmesi uygulamasını yapınız.
İŞLEM BASAMAKLARI ÖNERİLER
Testereyi, bileme mengenesine diş önleri sağ
tarafa bakacak ve dişler fazla yukarıda olmayacak
şekilde bağlayınız.
İş resmine göre doğru
markalayınız. İşe başlamadan önce
önlük giyiniz.
Çapraz verilmiş dişleri bileyiniz.
Çaprazı bilemeden önce yapınız.
Uygun eğe seçiniz.
Bilenmiş testere çaprazlanırsa dişler körelir.
Çapraz miktarı lama kalınlığının 1,5 katı
olmalıdır.
Çapraz miktarını iyi ayarlayınız.
Derinlik fazla çapraz dişlerin kırılmasına
neden olur. Kesim sırasında testere atlama yapar.
Diş boşluğuna oturan uygun, üçgen eğe
bulunuz.
Elinizi dişlere çarpmayınız.
Bilemeyi kesim yönünün tersine doğru
yapınız.(sağdan sola doğru)
Eğeyi yere paralel ve aynı sayıda, aynı
basınçla ileri doğru sürünüz.
Eğeyi geri çekmeyiniz.
Bilemeyi kesim yönünün tersine doğru
yapınız.(sağdan sola doğru)
Eğeyi yere paralel ve aynı sayıda, aynı
basınçla ileri doğru sürünüz.
Dişleri keskin eğe kullanınız.
UYGULAMA FAALİYETİ
14
DEĞERLENDİRME ÖLÇÜTLERİ
Testere ile elde kesme uygulaması yapınız. Yaptığınız uygulamayı aşağıdaki kriterlere
göre değerlendirerek, eksik veya hatalı gördüğünüz davranışları tamamlama yoluna gidiniz.
Değerlendirme Ölçütleri Evet Hayır
1 Parçayı sert uçlu kurşun kalemle markaladınız mı?
2 Kesim için uygun testereyi seçtiniz mi?
3 Parçayı, mengeneye esnemeyecek yükseklikte
bağladınız mı?
4 Kesim sırasında markalama çizgisini kesmeden işlemi
bitirdiniz mi?
5 Kesime başlarken ilk kertiği kendinize doğru çekerek –
iterek yaptınız mı?
6 Kesime diş uçuna göre açı yaparak başladınız mı?
7 Testereyi fazla zorlamadan, lamayı bükmeden kesimi
bitirdiniz mi?
8 İş önlüğünüzü giydiniz mi?
9 Tezgahın üstünü sürekli düzenli ve temiz tuttunuz mu?
10 Kesim bittikten sonra testereyi temizleyip yerine
kaldırdınız mı?
11 Kesme boyu artıkça testere dişlerinin açısını azaltarak
yüzeye parelel konuma getirerek kesimi bitirdiniz mi?
12 Kesme işlemini bitirirken darbe ve baskı kuvvetini
azaltarak parçanın kopmasını engellediniz mi?
DEĞERLENDİRME
Yaptığınız değerlendirme sonunda hayır, şeklindeki cevaplarınızı bir daha gözden
geçiriniz. Kendinizi yeterli görmüyorsanız öğrenme faaliyetini tekrar ediniz. Eksikliklerinizi
araştırarak ya da öğretmeninizden yardım alarak tamamlayabilirsiniz.
Cevaplarınızın tamamı evet ise bir sonraki faaliyete geçiniz.
15
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
LÇME faali DEĞERLENDİRME
Bu faaliyet kapsamında hangi bilgileri kazandığınızı aşağıdaki doğru-yanlış sorularını
cevaplandırarak belirleyiniz.
A- OBJEKTİF TEST (ÖLÇME SORULARI)
ÇOKTAN SEÇMELİ SORULAR
1. Kesmeye başlarken sol el baş parmağı nerede olmalıdır?
A.) Tutamak kısmında.
B.) Testere laması sırtında.
C.) Lamanın sol yan yüzeyinde
D.) İş parçası yüzeyinde.
2. Sol el başparmağının görevi nedir?
A.) Lamaya yön verir.
B.) Markalama çizgisine kılavuzluk yapar.
C.) Parçayı sıkıca tutar.
D.) Hepsi.
3. Kesime başlarken diş uçları parçayla hangi konumda olmalıdır?
A.) Parçaya paralel olmalıdır.
B.) Parça yüzeyine açılı durmalıdır.
C.) Yan durmalıdır.
D.) Tezgaha dik konumda olmalıdır.
4. Çekme testere ile kesim yaparken testere hangi şekilde kesim yapar?
A.) İterek kesim yapar.
B.) Hem iterek hem çekerek kesim yapar.
C.) Çekerek kesim yapar.
D.) Hepsi.
5. Kesim biterken baskı kuvveti artılırsa ne olur?
A.) Daha düzgün kesilir.
B.) Kesim kısa sürede biter.
C.) Testere körelir.
D.) Parça alttan kopar.
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarı ile karşılaştırınız. Doğru cevap sayınızı belirleyerek
kendinizi değerlendiriniz. Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap verirken tereddüt yaşadığınız
sorularla ilgili konuları faaliyete geri dönerek tekrar inceleyiniz.
Tüm sorulara doğru cevap verdiyseniz diğer faaliyete geçiniz.
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
16
ÖĞRENME FAALİYETİ-2
Düzgün, ölçüsünde, kurallara uygun bir şekilde el daire testere makinesinin
kesicilerini söküp takabilecek; el makinesiyle kesme işlemi yapabilecektir.
Piyasada el biçme alet ve makineleri üretimi yapan firmaların internet
sitelerinden elde kesme ile ilgili bilgi toplayıp sınıfa rapor halinde sununuz.
Piyasada ahşap mobilya üretim yapan iş yerlerini gezerek el biçme
makineleriyle uygulamalarını öğrenip sınıfa rapor halinde sununuz.
2. EL TESTERE MAKİNELERİ
El testere makineleri rahat kullanımı kolay ve taşınabilmesi için tercih sebebidir. Aynı
zamanda yerinde, montaj işlerinde kesme işlemlerini yapabilmek amacıyla kullanılır.
2.1. El Şerit Testere Makinesi
Fazla yaygın olmayan bir makinedir. Onun yerini tutacak daha kullanışlı makineler
çıktığı için fazla işlevsel değildir. Kasnağın bir tanesi motor miline direk bağlıdır, diğer
kasnak gergi düzeniyle hareket eder.
2.2. El Daire Testere Makinesi
Resim 2.1: El daire testere makinesi
ÖĞRENME FAALİYETİ–2
AMAÇ
ARAŞTIRMA
17
Makinenin özellikleri:
Testere çapı makinenin büyüklüğünü belirler.
Testere tabanı yatırılarak açılı (30,45,60) kesimler yapılabilir.
Testere yüksekliği ayarlanarak farklı kalınlıktaki parçalar kesilebilir.
Teloskopik koruyucu(testere dışındaki parça) kesimle birlikte hareket ederek
testerenin açıkta kalmasını önler.
2.2.1. El Daire Testere Makinesinin Lamasını Söküp Takmak
Testereyi sabitleyiniz.
Mil somununu özel anahtarı ile dönüş yönüne doğru çeviriniz.
Testereyi çıkarınız ve mil yatağını temizleyip yağlayınız.
Bilenmiş testereyi , diş kesim yönü alttan yukarıya gelecek şekilde
takınız,flanşları yerleştirip somununu sıkınız.
Resim 2.2: El daire testere makinesinin sökülüp takılması
2.3. Hassas kesme testeresi (elektrikli sigaço)
Ahşap malzeme, alçıpan gibi malzemeleri kesmekte kullanılır. Hassas kesim yapar.
Gönyeli sehpası ile açılı kesimler yapılabilir. Ayrıca hizalamalı ve sıfıra yakın kesme
işlemlerinde kullanılır. Kaplamalı işlerde kırıksız kesim yapma özelliği vardır. Testere
ortadan çalışabildiği gibi yana takılarak da çalışılabilir.
Resim 2.3: Hassas kesme testeresi
18
Resim 2.4: Kapı pervazı bitimi ve laminant tezgah kesimi
19
UYGULAMA FAALİYETİ
El Daire Testere Makinesiyle kesim uygulaması yapınız.
İŞLEM BASAMAKLARI ÖNERİLER
Kesilecek parçanın temiz yüzeyini mutlaka
alta getiriniz. Çünkü yukarı doğru kesim
yaptığı için çıkışta kırma yapar.
Kesilecek parçanın altının boşta
olmasına dikkat ediniz.
Kesim için iş parçasını markalayınız.
Kesilecek parçaya göre tabandan testere
yüksekliğini ayarlayınız.
Testere yüksekliğini parça
kalınlığına göre ayarlayınız.
Açılı kesim yapacaksanız taban açısını ona
göre ayarlayınız.
Düzgün olması istenen kesimlerde mastar
veya ayarlı genişlik siperini kullanınız.
Çalışma kurallarına uyunuz.
Testereyi parçanın başlangıç kısmına
oturtunuz ve çalıştırınız.Devrini aldıktan sonra
ileriye doğru sürmeye başlayınız.
Disiplinli olunuz.
UYGULAMA FAALİYETİ
20
Parçanın orta kısmını boşatma uygulamasını yapınız.
Makine tabanının ön kısmını parça
yüzeyine oturtunuz, arka kısmı yukarıda
olacak şekilde tutunuz
Parçayı sabitleyiniz.
Teloskopik koruyucuyu geriye çekiniz.
Testereyi iç köşeye markalama çizgisini
geçmeyecek yaklaştırınız.
Markalamayı iş resmine göre
yapınız ve kontrol ediniz.
Makineyi çalıştırınız yavaş yavaş aşağıya
bastırınız, markalama çizgisini kontrol ederek
ileri doğru sürünüz.
Güvenlik önlemlerini alınız.
21
DEĞERLENDİRME ÖLÇÜTLERİ
El Daire Testere Makinesiyle bir iş parçasını güvenlik kurallarına dikkat ederek kesim
uygulaması yapınız.
Yaptığınız uygulamayı aşağıdaki kriterlere göre değerlendirerek, eksik veya hatalı
gördüğünüz davranışları tamamlama yoluna gidiniz.
Değerlendirme Ölçütleri Evet Hayır
1 Parçayı sert uçlu kurşun kalemle markaladınız mı?
2 İş parçasını uygun bir şekilde sabitlediniz mi?
3 Kesme ölçünüze göre mastar, ayarlı kesme siperini
ayarladınız mı?
4 Açılı kesimlerde makine tabanını istediğiniz açıya
getirdiniz mi?
5 Elektriksel kazalara önlem alıp kabloları kontrol ettiniz
mi?
6 İş önlüğünü giydiniz mi?
7 Makinenin toz emme torbasını taktınız mı?
8 Çalıştığınız yerde havalandırmayı açtınız mı?
9 Testere yüksekliğini parça yüksekliğine göre ayarladınız
mı?
10 İşiniz bittikden sonra makineyi temizlediniz mi?
11 Kesim yaptığınız yeri temizlediniz mi?
12 Kesme işlemi bittikten sonra fişi prizden çektiniz mi?
DEĞERLENDİRME
Yaptığınız değerlendirme sonunda hayır, şeklindeki cevaplarınızı bir daha gözden
geçiriniz. Kendinizi yeterli görmüyorsanız öğrenme faaliyetini tekrar ediniz. Eksikliklerinizi
araştırarak ya da öğretmeninizden yardım alarak tamamlayabilirsiniz.
Cevaplarınızın tamamı evet ise bir sonraki faaliyete geçiniz.
22
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
Bu faaliyet kapsamında hangi bilgileri kazandığınızı aşağıdaki doğru yanlış sorularını
cevaplandırarak belirleyiniz.
A. OBJEKTİF TEST (ÖLÇME SORULARI)
ÇOKTAN SEÇMELİ SORULAR
1. El daire testere ile kesim yaparken temiz yüzeyin alta gelmesinin nedeni nedir?
A.) Yukarıdan toz alması.
B.) Markalama çizgileri görünmesi.
C.) Testere dişleri kesim yönüne göre kırması.
D.) Makine tabanı yüzeyin çizmesi.
2. El daire testere makinesinde boy yönünde kesme nasıl yapılır?
A.) Serbest elle
B.) Ayarlı genişlik siperi ile
C.) Mastar ile
D.) Hepsi
3. Ortası boşaltılacak parçada başlangıçta kesmeye nasıl başlanır ?
A.) Testere çalışırken doğrudan yüzeye oturtulur.
B.) Taban ön kısmı yüzeyde arka kısım havada başlanır.
C.) Taban arka kısmı yüzeyde başlanır.
D.) Taban yüzeye parelel başlanır.
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarı ile karşılaştırınız. Doğru cevap sayınızı belirleyerek
kendinizi değerlendiriniz. Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap verirken tereddüt yaşadığınız
sorularla ilgili konuları faaliyete geri dönerek tekrar inceleyiniz
Tüm sorulara doğru cevap verdiyseniz diğer faaliyete geçiniz.
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
23
ÖĞRENME FAALİYETİ-3
Düzgün, ölçüsünde, kurallara uygun bir şekilde Dekupaj Testere
Makinesinin kesicilerini söküp takabilecek; makine ile kesme işlemi yapabilecektir.
Piyasada el biçme alet ve makineleri üretimi yapan firmaların internet
sitelerinden elde kesme ile ilgili bilgi toplayıp sınıfa rapor halinde sununuz.
Piyasada ahşap mobilya üretim yapan iş yerlerini gezerek elde kesme
uygulamalarını öğrenip sınıfa rapor halinde sununuz.
3. EL DEKUPAJ MAKİNESİ
Her türlü ağaç, plastik, yumuşak metal,deri ve sünger türü gereçleri kesmeye yarayan
el makinesidir. Kesici lamanın diş özelliklerine göre farklı gereç kesme özelliği vardır.
Özellikleri:
• Tabanı ayarlanabilir. Bu sayede açılı kesimler
yapılabilir.
• Testere laması dakikada 500-3000 adet darbelik
hareket yapar. Yukarı hareket sırasında kesme
yapar, inerken geriye kaçar sürtünmeden dolayı
dişlerin körelmesi ortadan kalkar. (Şekilde
görüldüğü gibi)
• Testereyi takmak için katalogdaki kurallara
uyunuz. (Bazı modellerde testerede bulunan
kertik yuvasına takılır ve vidasıyla sabitlenir.
Sadece yerine yerleştirdikten sonra sabitlenen
modellerde vardır.Çıkarmak için kola basmak
yeterlidir.)
ÖĞRENME FAALİYETİ–3
AMAÇ
ARAŞTIRMA
24
Resim 3.1: El dekupaj makinesi ve kesicileri
Makinenin bakımı:
• Testere laması üzerindeki reçine vb. birikintileri temizleyiniz.
• Kablo bağlantılarını sürekli kontrol ediniz.
• Katoloğundaki belirtilen süre içerisinde yağlayınız.
• Kömürlerini istenen süreler içerisinde kontrol ediniz.
3.1. Tilki Kuyruğu Testere
Karşılıklı hareket eden testereleri sayesinde kalın ahşap malzeme ve keresteleri
rahatlıkla, hızlı, temiz bir biçimde kesmeye yarar. Aynı zamanda dalıcı dişleri sayesinde
parçaların orta kısmını boşaltmada kılavuz deliğe gerek kalmadan kesme yapar.
Resim 3.2: Tilki kuyruğu testere
25
3.2. Panter Testereler
Daha çok kaba kesimler için kullanılır. Çalışma prensibi olarak dekupaj makinesi
ile aynıdır. Çivili kalasları, üzerinde çivi varken kesme özelliğine sahiptir. Kesiciler
değiştirilerek profil ve çelik saçları kesebilir.
Resim 3.3: Panter testere
26
3.3. Ahşap Ürünler/Kontrplâklar
Geniş kaplama levhalarının, elyafları birbirine ters gelecek şekilde tek sayıda(3,5,7,9
gibi) katlar halinde yapıştırılarak, elde edilmesine kontrplâk denir.
3.3.1. Kullanım Alanları
Mobilya
Sandık ve baza yapımında, çekmece kenar ve altlarında, mobilya arkalarında, koltuk
ve kanepe iskeletlerinde, Sandalye yapımında kullanılır.
Resim 3.4: Kontraplâğın sandalyede uygulanışı
Tersaneler
Yat yapımında, tekne yapımında, canlı yük taşıyıcılarında, araba taşıyıcılarında,
konteynerlerda kullanılır.
Ambalajlama
Hava kargo ambalajlarında, sandık yapımında, koli yapımında kullanılır.
Diğer kullanım alanları
Kalıp kesimlerinde, hoparlör ve müzik kutularında, oyun park ekipmanlarında, yapboz
oyuncak yapımında spor ekipmanlarında, trafik işaretlerinde, reklam panolarında kullanılır.
3.3.2. Kontraplâğın Elde Edilişi
Soyma yöntemiyle papel ( Kalınlığı fazla olan kaplama) kaplama elde edilir.
Kaplamalar rulo halinde sarılır.
Kaba olarak giyotinde ölçülendirilir.
Yüzeylere tutkal sürülür.
Tek sayıda dizilen kaplamaların preslenmesi yapılır.
Kontrplâklar dinlendirilir.
27
Kontrplâkların ölçülendirilmesi yapılır.
Kontak, zımpara makinesinden geçirilerek yüzeylerin aynı kalınlığa getirilir.
Depolarda istiflenir.
3.3.3. Özellikleri
İstenilen ölçüde geniş levhalar elde edilebilir.
Yapısında çalışma olmadığı için şekil bozuklukları olmaz.
Dayanımı çok yüksektir.
Yüzeylerine her cins kaplama sıkılarak masif ağaca göre daha ekonomik
paneller elde edilir.
İşlenmesi ve şekillendirilmesi kolaydır.
3.3.4. Piyasada Bulunuşu
Üretici firmalar piyasanın isteklerine göre,kullanım alanlarına göre değişik
özelliklerde ve ölçülerde kontrplak üretirler.
Kullanılan Ağaç: Düzgün
elyaflı, orta yoğunluktaki doğu
kayınıdır (Fagus Orientalus)
Yoğunluk: 720 Kg / M3
Kalınlık: 0,4 mm ....... 50 mm
Ebat: 2200 mm x 1700 mm
2200 mm x 1300 mm
Kullanılan Tutkal: Üre
Formaldehit, Fenol Formaldehit
Görünüm: Her iki yüzey
zımparalı olduğundan düzgün
pürüzsüz kayın elyaflı
görünümlüdür.
Otomotiv, mobilya ve iç dekorasyon
sektörlerinde kullanılmaktadır.
28
X Seri
Üretim • Siparişe Göre Üretim
Ölçüler ve Kalınlık 7 9 11 13 17 19 23 26 31
220 X 170 cm x • • • • x • • •
244 X 122 cm x • • • x x • • •
Akçaağaç Çam Köknar
Meşe Kiraz Kayın
Venge Makore Ceviz
Huş Mau n Zebrona
Resim 3.5: Değişik firmaların üretim bilgileri
3.4. Ahşap Ürünler/Odun Lifi Levhalar
3.4.1. Tanımı
Odunlaşmış liflerin yapışma ve keçeleşme özelliklerinden yararlanılarak veya
yapıştırıcı maddeler katılarak, yüksek basınç ve sıcaklık altında preslenmesi sonucunda elde
edilen levhalara lif levhalar denir.
3.4.2. Çeşitleri
Yoğunluklarına göre üç gruba ayrılırlar.
3.4.2.1. Yumuşak Lif Levhalar
Herhangi bir katkı maddesi ilave edilmeden liflerin kendi arasındaki çekim
kuvvetinden ve doğal yapışma özelliğinden faydalanılarak üretilirler. Basınçla birlikte
liflerin birbirine yapışma gücü artar.
29
Kaba levhalar, silindirler arasından geçirilerek istenilen kalınlığa indirilir. Sıcak
fırınlarda kurutulur. Dinlendirilir ve ölçülendirilir.
3.4.2.2. Orta Yoğunlukta Lif Levhalar (MDF)
MDF Nedir?
MDF; termomekanik olarak odun veya diğer lignoselüozik hammaddelerden elde
edilen liflerin, sentetik yapıştırıcı ilavesiyle belirli bir rutubet derecesine kadar kurutulduktan
sonra oluşturulan levha taslağının sıcaklık ve basınç altında preslenmesiyle elde edilen bir
üründür.
MDF’nin her noktasında liflerin eşit dağılması ve çok yoğun bulunuşu levhanın her iki
yüzünün olduğu kadar, kenarlarının da makineyle herhangi bir kırılma olmaksızın ya da
malzeme parçacıkları arasında boşluklar ortaya çıkmaksızın işlenmesine imkan
sağlamaktadır. MDF bu sayede masa tablaları, kapı panelleri, kenarları pahalı veya profil
yüzeyli çekmece alınları gibi parçaların üretilmesinde başarıyla kullanılabilmektedir. Son
derece düzgün ve homojen bir yüzeye sahip olan MDF gerek boyamada, gerekse dekoratif
folyo veya ahşap kaplamada çok iyi bir taban oluşturur.
Düzgün kalınlığı, makine ile işlenmeye elverişli olması ve sağlamlığı, MDF'nin
çekmece yanları, ayna çerçeveleri ve pervazlar gibi uygulamalar için masif ahşaba alternatif
olarak kullanılabilmesine imkân sağlar.
Resim 3.6: Çeşitli boylarda ve kalınlıklarda MDF’ler
MDF Üretimi
MDF üretimi için, sert ve yumuşak ağaçlardan elde edilen yongalar buhara tabi
tutulup defibratörden geçirilerek ağaç liflerine dönüştürülür. Sonra bu lifler kurutularak
tutkal, parafin ve sertleştirici gibi birleştirici maddeler eklenir. Birleştirici maddeleri
karıştırılan lifler, daha sonra serme işlemine tabi tutulur. Bundan sonra yapılan ön presleme
İşlemi sırasında lif tabakaları yaklaşık yarı kalınlığa inecek biçimde sıkıştırılır, kenarları traş
edilip düzeltilir ve ebatlandırılır. Bunu izleyen sıcak presleme aşamasında ise yüksek
30
sıcaklık ve büyük basınç altındaki lirler ve birleştirici maddeler, tam kaynaşıp setleşerek
istenilen kalınlıkta levhalar haline gelirler. Üretimin son aşaması sıcak presten çıkan
levhaların soğutulması ve zımparalanarak kusursuz bir yüzey kazandırılması işlemidir. Üstün
nitelikli lif levha MDF artık her çeşit üretimde kullanılmaya hazırdır.
MDF Çeşitleri
• Kullanım yerine göre: İnce MDF (1.8-3 mm kalınlıkta), kalın MDF,
rutubete dayanıklı, açıkta kullanılan, yangına dayanıklı ve mobilya
yapımında kullanılanlar olarak sınıflandırılabilir.
• Özgül ağırlıklarına göre: Hafif lif levhalar(yumuşak), orta sert lif levhalar
ve sert lif levhalar.
MDF aslında sert lif levha ile yonga levhanın üstün özelliklerinin kombine edildiği bir
levha ürünüdür. Fiziksel ve mekaniksel özellikleri ile masif ağaç malzemeye alternatif olarak
kullanılmaya imkân sağlar.
Yüzey yoğunluğunun yüksek ve az pürüzlü olmasıyla levha yüzeylerine her çeşit lake,
boya ve vernik gibi sıvı yüzey işlemleri uygulanabilmektedir.
MDF levhalarının yüzeyleri her türlü laminat, reçine emdirilmiş kağıt, folyo ve ahşap
kaplama ile kaplanabilir.
MDF'nin kenarları son derece düzgün ve sıkı olup masif çıta yapıştırılmadan lamba
zıvana açılabilmekte ve her türlü profil verilebilmektedir. MDF'nin bir diğer üstün yanı ise
eğilme direnci, elastikiyet modülü, vida ve çivi tutma gücünün yüksek olmasıdır.
3.4.2.3. Sert Lif Levhalar
Daha yüksek basınçta elde edilen levhalardır. Yoğunluğu en yüksek (hdf) olan lif
levhalardır. Sertleştirme işlemi yüksek ısı ve basınç altında olur. Amaç mekanik etkilere ve
neme dayanıklılığı artırmaktır.
3.4.2.4. Kaplamalı Odun Lifi Levhası
Elde edilen odun lifi levhaların üzerine değişik cinsteki doğal kaplamalar
yapıştırılarak elde edilirler. İç kısmında kullanılan ağaç cinsi farklı olabilir.
3.4.2.5. Melamin Reçine Emdirilmiş Kâğıt Kaplı Lif Levha
Melamin reçine emdirilmiş dekor kâğıtlarının belli sıcaklık ve basınç altında lif
levhaların üzerine preslenerek elde edilirler.
31
3.4.3. Özellikleri
Yüzeyler düzgün olduğu için lake boyamada olumlu sonuç verir.
Kenarların yoğunluğu da fazla olduğu için kaplanmadan kullanılabilir.
Köşe birleştirme işlemlerinde olumlu sonuç verir.
Diş açılabilir, tornalama işlemine elverişlidir.
Kenarlara profil açılabilir, yüzey işlemleri yapılabilir.
Nemli ortamlarda olumlu sonuç verir.
3.4.4. Kullanıldığı yerler
Kontrplâk gerecinin kullanıldığı bütün alanlarda kullanılır. Bunun yanı sıra panel
kapılarda, pres kapılarda çok sık kullanılan bir gereçtir.
Resim 3.7: MDF den yapılmış örnek iş
3.4.5. Ölçüleri
Kalınlıkları 8 mm ile 30 mm arasında olup 183x366, 210x280 ve 210x366 ölçülerinde
olur. Diğer bir ölçü grubu ise; kalınlık 3 ile 8 mm 130x170,125x250,122x244 dir.
Resim 3.8: Melamin reçineli odun lifi levhası
32
UYGULAMA FAALİYETİ
İŞLEM BASAMAKLARI ÖNERİLER
El dekupaj makinesi ile kesim yapmak:
Kenara paralel kesimlerde makinenin ayarlı
genişlik siperini kullanınız.
Boyu yetmiyorsa markalama çizgisine
paralel mastar bağlayınız.
Güvenlik kurallarına uyunuz.
Serbest elle kesim yapacaksanız markalama
çizgisine dikkat ederek kesim yapınız.
Mutlaka iş parçasının temiz yüzeyini alta
getiriniz. Çünkü yukarı doğru kesim yaptığı
için çıkışta kırma yapar.
Disiplinli olunuz.
Parçanın iç kısmını dairesel olarak boşaltmak:
Başlangıç çizgisine testerenin gireceği
çapta delik deliniz.
Makinenin genişlik siperindeki
merkezleme pimini daire merkezine
sabitleyiniz.
İşi biten makinenin fişini prizden
çekiniz.
UYGULAMA FAALİYETİ
33
Bu işlem serbest ellede yapılabilir.
Makineyi çalıştırınız, kesime başlayınız,
kesilen parçanın sıkışmamasına dikkat ediniz.
Çalıştığınız ortamı temiz tutunuz.
Ayrıca; kılavuz deliği delinmeden kesim yapılmak istenirse,
Makine çalışırken iş parçası üzerine eğik
olarak oturtulur.
Yavaş yavaş yatırılmak suretiyle testerenin
kendi başlangıç yuvasını açması sağlanır.
Makineyi iki elle sağlamca
kavrayınız.
Markalama çizgilerine göre kesim bitirilir.
Dikkat edilmesi gereken bir nokta da köşe
dönüşlerini yaparken testerenin devrini dikkate
alarak yavaşça dönülmelidir.
Köşeleri yavaş dönünüz.
34
DEĞERLENDİRME ÖLÇÜTLERİ
El Dekupaj Makinesi ile kesim bir iş parçasında kesme işlemi yapınız.
Yaptığınız uygulamayı aşağıdaki kriterlere göre değerlendirerek, eksik veya hatalı
gördüğünüz davranışları tamamlama yoluna gidiniz.
Değerlendirme Ölçütleri Evet Hayır
1 Parçayı sert uçlu kurşun kalemle markaladınız mı?
2 İş parçasını uygun bir şekilde sabitlediniz mi?
3 Kesme ölçünüze göre mastarı, ayarlı kesme siperini
ayarladınız mı?
4 Açılı kesimlerde makine tabanını istediğiniz açıya
getirdiniz mi?
5 Elektriksel kazalara önlem alıp kabloları kontrol ettiniz
mi?
6 İş önlüğünü giydiniz mi?
7 Makinenin toz emme torbasını taktınız mı?
8 Çalıştığınız yerde havalandırmayı açtınız mı?
9 Malzemeye göre uygun testereyi seçtiniz mi?
10 İşiniz bittikden sonra makineyi temizlediniz mi?
11 Kesim yaptığınız yeri temizlediniz mi?
12 Kesme işlemi bittikten sonra fişi prizden çektiniz mi?
DEĞERLENDİRME
Yaptığınız değerlendirme sonunda hayır, şeklindeki cevaplarınızı bir daha gözden
geçiriniz. Kendinizi yeterli görmüyorsanız öğrenme faaliyetini tekrar ediniz. Eksikliklerinizi
araştırarak ya da öğretmeninizden yardım alarak tamamlayabilirsiniz.
Cevaplarınızın tamamı evet ise bir sonraki faaliyete geçiniz.
35
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
Bu faaliyet kapsamında hangi bilgileri kazandığınızı aşağıdaki doğru yanlış sorularını
cevaplandırarak belirleyiniz.
A. OBJEKTİF TEST (ÖLÇME SORULARI)
ÇOKTAN SEÇMELİ SORULAR
1. El dekupaj makinesi ile hangi işlem yapılmaz?
A )Dairesel kesim yapılır.
B) Açılı kesim yapılır.
C) Boy yönünde kesim yapılır.
D) Kereste kesilir.
2. El dekupaj makinesinde kesim yönü için aşağıdakilerden hangisi doğrudur?
A) Her iki yönde kesim yapar.
B) Yukarı doğru kesim yapar.
C) Aşağı doğru kesim yapar.
D) İleri doğru kesim yapar.
3. Kesim sırasında parçada kırılmalar hangi yüzeyde olur?
A) Üstte
B) Alta
C) Her iki yüzeyde
D) Hepsi
4. El dekupaj testereleri ile hangi malzemeleri kesebiliriz?
A) Ahşap malzemeler
B) Plastik, sünger
C) Alüminyum, ince saç parçaları
D) Hepsi
5. El dekupaj testere makinesinde en düzgün kesim nasıl yapılır?
A) Serbest elle kesim
B) Çizim üzerinden kesim
C) Mastar bağlıyarak kesim
D) Makine tablasını zemine oturtmadan kesmek
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarı ile karşılaştırınız. Doğru cevap sayınızı belirleyerek
kendinizi değerlendiriniz. Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap verirken tereddüt yaşadığınız
sorularla ilgili konuları faaliyete geri dönerek tekrar inceleyiniz
Tüm sorulara doğru cevap verdiyseniz diğer faaliyete geçiniz.
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
36
MODÜL DEĞERLENDİRME
PERFORMANS TESTİ (YETERLİK ÖLÇME)
Modül ile kazandığınız yeterliği aşağıdaki kriterlere göre ölçünüz.
Elde kesme faaliyetleri ve araştırma çalışmaları sonunda kazandığınız bilgi ve
becerilerin ölçülmesi ve değerlendirilmesi için kendinizi kontrol listesine göre
değerlendiriniz. Bu değerlendirme sonucuna göre bir sonraki modüle geçebilirsiniz.
Değerlendirme Ölçütleri Evet Hayır
1 Parçayı sert uçlu kurşun kalemle markaladınız mı?
2 Kesim için uygun testereyi seçtiniz mi?
3 Parçayı mengeneye esnemeyecek yükseklikte bağladınız mı?
4 Kesim sırasında markalama çizgisini kesmeden işlemi bitirdiniz
mi?
5 Kesme ölçünüze göre mastarı, ayarlı kesme siperini ayarladınız
mı?
6 Açılı kesimlerde makine tabanını istediğiniz açıya getirdiniz
mi?
7 Elektriksel kazalara önlem alıp kabloları kontrol ettiniz mi?
8 İş önlüğünü giydiniz mi?
9 Makinenin toz emme torbasını taktınız mı?
10 Çalıştığınız yerde havalandırmayı açtınız mı?
11 Kesim yaptığınız yeri temizlediniz mi?
12 Kesme işlemi bittikten sonra fişi prizden çektiniz mi?
13 Malzemeye göre uygun testereyi seçtiniz mi?
DEĞERLENDİRME
Yapılan değerlendirme sonunda hayır, cevaplarınızı bir daha gözden geçiriniz.
Kendinizi yeterli görmüyorsanız modülü tekrar ediniz.
Bütün cevaplarınız evet ise modülü tamamladınız, tebrik ederiz. Öğretmeniniz size
çeşitli ölçme araçları uygulayacaktır. Öğretmeninizle iletişime geçiniz.
MODÜL DEĞERLENDİRME
37
CEVAP ANAHTARLARI
ÖĞRENME FAALİYETİ-1 CEVAP ANAHTARI
1 C
2 A
3 B
4 C
5 D
ÖĞRENME FAALİYETİ-2 CEVAP ANAHTARI
1 C
2 D
3 B
ÖĞRENME FAALİYETİ-3 CEVAP ANAHTARI
1 D
2 B
3 A
4 D
5 C
CEVAP ANAHTARLARI
38




ELDE RENDELEME

GİRİŞ
ÖĞRENME FAALİYETİ–1
Düzgün, ölçüsünde, kurallara uygun bir şekilde uygun rende kullanarak ahşap
malzemeye yüz, cumba ve makta yönünde rendeleme işlemi yapabileceksiniz.
Bu faaliyet öncesinde yapmanız gereken öncelikli araştırmalar şunlardır:
Bileme çeşitlerini araştırınız.
Bileme aletlerinin kullanım amaçlarını ve şekillerini araştırınız.
Araştırma işlemleri için kesici alet kullanan iş yerlerini gezmeniz gerekmektedir.
Kontrol ve vida sıkma aletlerinin kullanım şekil ve amaçları için ise bu aletleri kullanan
kişilerden ön bilgi edininiz.
1. RENDELEME İŞLEMİNDE KULLANILAN
ARAÇLAR
1.1. Bileme
1.1.1. Bileme Makineleri ve Gereçleri
Ahşap teknolojisi alanında kullanılan zımpara taşı ve çeşitli gereçler, kullandığımız
kesici aletlerin bilenmesinde kullanılır.
1.1.1.1.Zımpara Taşı Makinesi
Kaide veya bir tezgâha bağlı olan bu makine miline iki yönden bağlı bulunan zımpara
taşları sayesinde kesici aletleri biler.
Resim 1.1: Tezgah tipi zımpara taşı makinesi
AMAÇ
ÖĞRENME FAALİYETİ–1
ARAŞTIRMA
4
Resim 1.2: Ayaklı tip su soğutmalı zımpara taşı makinesi
1.1.1.2.Doğal Zımpara Taşları
Doğal korund: Kilin kristalleşmiş şeklidir. Bunların taneleri polisaj işlemlerinde
ve zımpara yapımında kullanılır.
Kuvars: Bileşiminde en çok silisyum oksit bulunur. Zımpara yapımında
kullanılır.
Kösele taşı: Kuvars kristallerinin kil ile birleşmesinden meydana gelir. Kesici
aletlerin bilenmesinde kullanılır.
1.1.1.3.Yapay Zımpara Taşları
Elektrokorund, Alüminyum Oksit: Eriyik haldeki korund içine silisyum
oksit,titanoksit gibi maddeler katılarak oluşturulur. İçindeki alüminyum oksit
oranı yüksek olduğundan kesme, taşlama işlemlerinde başarıyla kullanılır.
5
Resim 1.3: Alüminyum oksit zımpara taşları
Silisyum oksit, Karborundum: %60 kuvars kumu ile %40 petrol koku
fırınlarda eritilerek hazırlanır. Dengeli yapısı elması andırır. Her türlü sert metal
malzemenin taşlanmasında ve kesici alet bilenmesinde kullanılır.
Resim 1.4: Değişik zımpara taşları
1.1.1.4.Yağ Taşları
Bunlar çok ince dokulu taşlardır. Üzerlerine yağ damlatılarak kullanılır. Bilenmiş
kesici aletlerin ağızlarındaki kılağıyı gidermede kullanılır.
6
Resim 1.5: Değişik yağ taşları
1.1.2. Kaba Bileme
Bu tip bileme genel olarak zımpara taşı makinesinde yapılır. Kesme özelliğini yitirmiş
rende tığları veya diğer kesiciler uygun açılarda zımpara taşı makinesinde bilenir. Bileme
makinesinde bileme yapılırken aşağıdaki hususlara dikkat edilmelidir.
Resim 1.6: Makinede rende tığı bileme
Bileme makinesinde çalışırken mutlaka koruyucu gözlük kullanılmalıdır.
Kesicinin ağız açısına dikkat edilmelidir.
Bileme esnasında kesici ağzı yakılmamalı sık sık suyla soğutulmalıdır.
Kesici ağız bilenirken siper üzerinde gezdirilmelidir.
Bileme işlemi sonuçlandığında makine şalteri kapatılmalı ve taşın dönüşünün
durması beklenmelidir.
7
Şekil 1.1:Gözlüksüz çalışma
Resim 1.7: Koruyucu gözlük
1.1.3. İnce Bileme
İnce bileme işlemi kaba bilemeden sonra kesici ağızda oluşan kılağının alınması
amacıyla yapılır. Bu işlem, yağ taşı adı verilen ince dokulu taşlarda yapılır. Yağ taşında
bileme esnasında aşağıdaki hususlara dikkat edilmelidir:
Kesici ağzın taş yüzeyine tam oturması sağlanmalıdır.
Yağ taşının dengeli aşındırılması için kesici ağız taş yüzeyinin her tarafında
dairesel hareketlerle gezdirilmelidir.
Taş yüzeyi sık sık kılağılardan bir üstübü ile temizlenmelidir.
8
Resim 1.8: Yağ Taşında İnce Bileme
1.2. İş Tezgâhı
Bu öğrenim faaliyetinde rendeleme ve diğer iş parçası yüzey işleme işlemlerinde
kullanılan iş tezgâhlarını tanıyacak ve iş tezgâhlarında çalışma kuralları hakkında bilgi sahibi
olabileceksiniz.
1.2.1. Tanıtılması
İş tezgâhı, üzerinde çeşitli işlemlerin yapıldığı ahşap malzemeden üretilmiş bir
masadır. Bir tezgâh çeşitli kısımlardan meydana gelir.
Resim 1.9: Tezgahın bölümleri
9
Resim 1.10: Tezgah demiri
Tabla ağaç, özüne dikey biçilmiş kalasların kinişli olarak yan yana
yapıştırılmasından oluşur.
Ön mengene, kutusu mengeneyi taşıyan kısımdır. Uzun ve geniş tablaların
bağlanmasına yarar.
Arka mengene, kutusu tezgâhın delikli ön kalası boyunca çalışır. Çok çeşitli
bağlama işlemlerinde kullanılır.
Mengene kolları, iç ve dış vidalı olup mengenelerin açılıp kapanmasını sağlar.
Takım yuvası, kullanılan bazı takımların konulmasını sağlar.
Ayaklar, dikme, kalaslardan oluşur.
Kayıtlar, ayakları birbirine dengeli ve paralel bir şekilde bağlar.
Kayıt cıvataları, kayıt başlarını sıkarak ayak sistemini bağlamaya yarar.
10
1.2.2. Çeşitleri
Alman Tipi Tezgâh
Okul atölyelerinde ve ahşap endüstrisinde bu tip tezgâhlar kullanılır.
Resim 1.11: Alman tipi tezgah
Fransız Tipi Tezgâh
Sadece ön mengene yapısı yönünden alman tipinden ayrılır.
Resim 1.12: Fransız tipi tezgah
11
Amerikan Tipi Tezgâh
Amerikan tipi tezgâhın ayak kısmı dolap şeklinde ve metaldendir. Üst tablanın dört
köşesine birer mengene bağlanmıştır. Üzerinde aynı anda dört kişi çalışabilir.
Resim 1.13: Amerikan tipi tezgah
Özel Tip Tezgâhlar
Özel amaçlar için değişik tiplerde tezgâhlar üretilir.
Resim 1.14:Özel tip tezgahlar
12
1.2.3. Kullanım ve Bakımı
1.2.3.1 Kullanımı
Bir tezgâh üzerinde kusursuz ve verimli bir çalışma yapabilmek için kullanmaya
başlamadan önce aşağıdaki şartların sağlanması gerekir.
Tezgâh tablasının düzlemliği,
Mengenelerin boşluksuz ve sıkışmasız rahatça çalışması,
Arka mengene kutusunun, tabla ile aynı düzlemde bulunması,
Tezgâh demirlerinin rahatça takılıp çıkarılabilmesi,
Mengene ağızlarının birbirine tam çakışması,
Çalışırken tablanın veya tezgâhın sallanmaması,
Bağlantı cıvatalarının sağlamca sıkılmış olması,
Yardımcı eklentilerin rahatça çalışır durumda olması
Tezgâhın her noktasının bezir ile yağlanması ve ince bir kat vernikle
verniklenmesi.
Tezgâhı kullanırken aşağıdaki hususlara dikkat etmek gerekir.
Tezgâh mengenelerini gereğinden çok sıkmayınız.
Tezgâh tablasını kesici vurucu aletlerle zedelemeyiniz.
Tezgâh üzerinde tutkallama yaparken tablan tablaya tutkal bulaştırmayınız.
Mengene kutuları üzerinde vurucu darbe gerektiren işlemler yapmayınız.
Tırnak demirleri üzerine çekiçle vurmayınız.
Kullanılmayan aletleri alet yuvasına kesici ağızlarını koruyacak şekilde
koyunuz.
1.2.3.2. Bakımı
İş tezgâhları günlük olarak tozdan arındırılmalı mengeneler sıkılı
bırakılmamalıdır.
13
Mengene vidaları ara sıra gres yağı ile yağlanmalıdır.
Tutkal akıntıları ve nemden korumak amacıyla en az yılda bir kez bezir yağıyla
yağlanmalıdır.
1.3.Ölçme Markalama ve Kontrol Aletleri
1.3.1. Tanıtılması
Bu kısımdaki ölçme, markalama ve kontrol aletleri mesleğinizle ilgili malzemeleri tam
ölçülerde ve verimli bir şekilde kullanabilmeniz için gerek duyacağınız aletlerdir. Örneğin
ahşap iş parçalarının kalınlıklarını ve uzunluklarını ölçme, açılarını kontrol etme ve
üzerlerine marka çizgilerini çizmede kullanacağınız aletlerdir. Bunlardan bazılarını
çevrenizde çok sık gördünüz. Hatta bazılarını kullandınız. Boyunu ölçmeye çalıştınız veya
sonuna kadar açıp kapatarak kendinize göre bazı oyunlar oynadınız ya da çeşitli şekiller
çıkartmaya çalıştınız. Şimdi de bunları nasıl kullanacağını doğru bir ölçme markalama ve
kontrolün nasıl yapılacağını öğreneceksiniz. Ayrıca başka nelerin ve nasıl ölçülebileceğini de
öğreneceksiniz.
1.3.2. Çeşitleri
Metre
Kumpas
Gönye
Çizecek ve bız
Su terazisi
Pergel
Nişangeç
1.3.2.1. Metre
Yaylı olarak 2, 3, 5 ve 10 metrelik olarak üretilen bu metreler bırakıldığında ise
kendiliğinden kutusu içine toplanır. 10, 20 ve 50 metre uzunluğunda yapılan metreler ise bir
makara üzerine sarılmış olup inşaat işlerinde arazi ölçümünde kullanılır. Bu metreler temiz
tutulur ve dikkatli kullanılırsa yazıları silinmeden yayları bozulmadan uzun süre
kullanılabilir. Yaylı metrelerin üzerinde bulunan toka sayesinde kemere takılarak rahatlıkla
taşınabilir.
14
Resim 1.15:Şerit metre Resim 1.16: Büyük metre
Resim 1.17: Katlanır metre
1.3.2.2. Kumpas
Kumpaslar hassas ölçüm araçları olup mm’den küçük değerleri ölçmeye yarar.
Verniyeli Kumpaslar
Bu aletlerde ölçü cetveli üzerinde kayan sürgüde verniye denilen bir ölçüm düzeneği
vardır. Bu aletle 20 santimetreye kadar derinlik, genişlik ve kalınlık ölçülebilir. Milimetrenin
yüzde onu, yüzde beşi ve yüzde ikisi oranında hassas ölçmeler yapılabilir. Bir sabit çenesi
bir de ve hareketli çenesi vardır. Her iki çenede de karşılıklı ölçü ağızları bulunur. Sabit
çeneye bağlı bir cetvel ve bu cetvelin bir kenarında inç, diğer kenarında milimetre
bölüntüleri vardır.
15
Resim 1.18: Verniyeli kumpas
Hareketli çenede de verniye denilen inç ve milimetre ondalık bölüntüleri bulunur.
Ayrıca hareketli çeneye bağlı kılıç denilen bir parça vardır. Bununla da çeşitli derinlikler
ölçülebilir. Yine hareketli çene üzerinde alınan ölçülerin bozulmaması için kaymayı önleyen
tespit vidası veya mandalı bulunur. Alt çene tam kapalı iken cetvelin sıfır çizgisi ile
verniyenin sıfır çizgisi çakışmış durumdadır
Resim 1.19: Verniyeli kumpas kullanımı
16
Çap Kumpasları
Dış veya iç kalınlıkları kontrol etmeye veya dolaylı yoldan ölçmeye yarar. Üzerlerinde
ölçü bölüntüsü olmadığı için çene açıklıkları bir cetvel veya metre ile ölçülebilir.
Resim 1.20: Çap kumpasları
1.3.2.3. Gönye
Yüzeyler arasındaki açıları ve yüzeylerin düzlemselliğini kontrol etmeye yararlar.
Mesleğimizde kullanılan iki çeşidi vardır. 90 derece ve ayarlı gönye yüzeylere açılı veya düz
paralel çizgiler çizmeye de yarar.
Resim 1.21: 90° ve ayarlı gönye
17
Resim 1.22: 90° gönye
1.3.2.4. Çizecek ve Bız
Çizecek metal, yüzeylere hassas markalama çizgisi çizmeye yarayan çelikten üretilmiş
kalemdir. Bız ise ahşap yüzeylere küçük vida delikleri delmeye yarar.
1.3.2.5. Su Terazisi
Su terazisi, metalden bir gövde içine yerleştirilmiş bir cam tüpten ibarettir. Tüpün içi,
içinde hava kabarcığı bırakılmış ispirtolu veya eterli bir sıvı ile doldurulmuştur. Yüzeylerin
yer düzlemine paralelliğini veya dikliğini kontrol eder.
Resim 1.23: Su terazisi
18
1.3.2.6. Pergel
İş parçası yüzeyine dairesel çizgilerin marka edilmesinde kullanılır. Pergelin sivri
ayağı parça yüzeyine batırılır, diğer ayağa kalem bağlanır ve markalama işlemi yapılır.
Resim 1.24: Pergel
1.3.2.7. Nişangeç
İş parçalarının yüzeyine paralel çizgiler çizerek kalınlık ve genişlik marka etmeye
yarayan bir el aletidir. Kollar üzerinde bulunan çizici uç iş parçasının kenar ve yüzeylerine
istenilen kalınlık ve genişlikte çizgiler çizer.
Resim 1.25: Nişangeç
1.3.3. Kullanımı ve Bakımı
Kullanımı
Ölçme ve kontrol aletlerinin her an kullanıma hazır durumda olması çok önemlidir.
Bozuk ölçme ve kontrol aletiyle çalışmak hem ekonomik kayba hem de zaman kaybına
neden olur.
19
Bakımı
Günlük-haftalık bakım
o Ölçme ve kontrol aletleri günlük olarak tozlardan arındırılmalıdır.
o Çalışma bitiminde takım dolaplarına kaldırılmalıdır.
o Ölçme ve kontrol aletlerinin üzerinde reçine artıkları varsa
temizlenmelidir.
o Sık sık doğruluk kontrolü yapılmalıdır.
Aylık-yıllık bakım
o Ölçme ve kontrol aletleri kontrol edilmeli bozulma varsa
onarılmalı veya kullanılmamalıdır.
o Ahşap nişangeç gönye gibi aletlerin gövdelerinde çizilme ve
dökülme olduğunda ince bir vernik katmanı ile verniklenmelidir.
o Metal gövdeli ölçme ve kontrol aletleri paslanma ve korozyona
karşı ara sıra hafifçe yağlanmalıdır.
1.4. Ağaçlar
1.4.1. Tanıtılması
Ağaç; tek gövdesi bulunan, beslenmeyi ana ve yan köklerden alan 4–5 m boyundaki
odunsu bitkidir.
Toprağa düşen tohumdan en önce fide meydana gelir. Fide bir yıl sonra fidan halini
alır. Hücrelerinin çoğalmasıyla dal ve yapraklar, gövde ve kök olarak üç parçadan ibaret bir
ağacın küçük bir modeli olur. Her yıl ağacın dallarında ve köklerinde yeni sürgünler
çıkarken gövdede de bir tane yıllık halka meydana gelir. Bu halkalar, ağacın enine
büyüyerek yaptığı odun tabakasıdır. Yağışı bol yıllarda, geniş bir halka; kurak geçen yıllarda
ise, ince ve küçük bir halka meydana gelir. Bu halkalardan ağacın yaşı kolayca anlaşılabilir.
1.4.2. Yapısı
Gövdesinden enine kesilen bir ağaç incelenecek olursa en dışta kabuk, sonra yıllık
halkaları meydana getiren hücre tabakaları ve en içte de öz kısım görülür.
20
Resim 1.27: Ağaç baş kesiti
Şekil 1.4.1. Ağaç hücresi
Bir ağacın gerçekten canlı olan biricik kısmı, kabuğun altında odunun yüzeyindeki
ince bir hücre tabakasıdır. Bu tabaka ağacı geliştiren ve büyümesini sağlayan tabakadır.
Genç bir ağaca çivi çakıldığında veya ağaç bir dal verdiğinde, çivinin ve dalın yerden
yüksekliği hiç değişmez.
Bütün canlı varlıklar gibi ağacın da dokularının arasında devamlı bir su dolaşımı olur.
Bu su dolaşımının sağlanabilmesi için ağacın devamlı ve bol miktar suya ihtiyacı vardır. Çok
büyük bir kayın ağacı, kuru ve sıcak bir günde 250 litre, küçük bir ayçiçeği ise 1 litre su
harcar. Okaliptüs ağaçları ise günde ortalama 400 litre su harcadıklarından bataklıkları
kurutmada faydalanılır.
Bir ağaç kendi besinini doğrudan doğruya toprak ve havadan güneş ışığı vasıtasıyla
üretir. Bu, hiçbir canlı hayvan vücudunun yapamadığı son derece karmaşık bir hadisedir.
Yapraklardaki klorofil denilen yeşil madde sayesinde havanın karbondioksitinden, güneş
ışığı altında fotosentez denilen olay sonucunda kendisi ve diğer canlılara faydalı besinleri
meydana getirir.
21
Ağaçlar günlük hayatın her kısmında son derece çeşitli ve o derece yaygın olarak
kullanılır. Kâğıt yapımından mobilya yapımına, meyvelerinin besin olarak kullanımından süs
ağaçlarına kadar, sayısız denebilecek kullanılış yeri vardır. Büyük ağaç toplulukları olan
ormanlar ise bir memleketin iklimini, hatta ekonomisini etkileyecek kadar önemlidir.
1.4.3. Kısımları
Kökler
Ağacın toprak altındaki bölümü olup toprağa sıkıca tutunmasını ve beslenmesini
sağlar. Kök vasıtasıyla topraktan emilen su ve besin maddeleri yapraklara kadar ulaşır.
Gövde
Ağacın kökleri ile dalları arasında bulunan ve kereste üretimine yarayan bölümüdür.
A: Kambiyum B: İç Kabuk C: Dış Kabuk D: Dışodun E: İçodun F: Öz
G: Özışınları
Şekil 1.4.2: Ağaç başkesitinde bölümler
Kambiyum
Dış odun ile kabuk arasında bulunur. Ağacın yaşamını ve büyümesini sağlayan
bölümdür.
İçkabuk
Ağacın yaşamında önemli bir görev yüklenen ve yapısı gereği yumuşak olan deri
dokunun dışı iç kabukla sarılıdır. İç kabuk deri dokuyu korur. Kambiyum tarafından her yıl
oluşturulan yeni gözelerin çok sayıda olmalarına karşın bunların % 6 – 20 kadarı iç
kabuğun gelişmesine katılır.
22
Dışkabuk
Ağacın gövdesini saran en dış katmandır. Yıllık büyüme ağacı kalınlaştırır. Bu ölçü
değişikliği iç kabuğu çatlatır. İç kabuğu yapan canlı gözeler ölür. Üst üste yığılan ölü gözeler
mantar görünüşlü dış kabuğu oluştururlar.
Dışodun
İçodunla kabuk arasındaki bölümdür. İçodundan daha yumuşak olup yaşayan
dokulardan oluşmuştur. Dışodun ağaçta aşağıdan yukarıya doğru besisuyu iletimini sağlar.
Dış odun yumuşak ve açık renklidir. Böcekler tarafından kolayca yıkıma uğrar. İğne
yapraklı bazı ağaçlarda içodun ile dışodun arasında pek fark olmamasına karşın meşe gibi
bazı ağaçlarda dışodun değersizdir ve ahşap sanayinde pek kullanılmaz.
İçodun
Özün çevresindeki bölümdür. Yaşamını tamamlamış, sertleşmiş ve odunlaşmış
gözelerden oluşur. Çoğunlukla koyu renklidir. İçodunu koyu renkli olmayan ağaçlar da
vardır. Yaşayan ağaçta içodunun kalınlığı her yıl artar. Özellikleri bakımından üstün
özellikler taşır.
Öz
Sağlıklı büyümüş ağaçlarda gövdenin ortasında bulunur. Gövde boyunca uzanır.
Yuvarlak veya çok kenarlı olabilir. Ağacın türüne göre 1–3 mm çapındadır.
Özışınlar
Başkesitte bulunan ve daha önce anlatılanların dışında, ağacın gövdesinde bulunan
önemli bir dokular grubu daha vardır. Bunlar deridokudan öze doğru, bisiklet tekerleğindeki
ince tellere benzer bir dağılım gösteren özışınlardır. Özışınlar, besin maddelerini yatay yönde
iletmeye ve gerekli hallerde depo etmeye yararlar.
Yapraklar
Köklerin topraktan emdiği ve içinde eriyik halde tuzlar bulunan özsu ağacın
yapraklarında işlenir. Yaşamı için çok gerekli olan bu değişim ağacın geniş veya iğne
yapraklarının birlikte oluşturdukları taç bölümünde gerçekleşir. Fotosentez adı verilen ve
yapraklarda gerçekleşen bir kimyasal olay sonucunda ağacın yaşamını ve büyümesini
sağlayan işlem gerçekleşir.
1.4.4. Çeşitleri
1.4.4.1. Yerli Ağaçlar
Ülkemizde yetişen ağaçlar iğne yapraklı ve geniş yapraklı ağaçlar olmak üzere iki
gruba ayrılır.
23
1.4.4.2. İğne Yapraklı Ağaçlar
Çam
Sarıçam, karaçam ve kızılçam gibi çeşitleri vardır. Kuzey ve Orta Avrupa, Güney
İspanya, Kuzey İtalya, Makedonya, Türkiye, Kafkaslar ve İran gibi ülkelerde ormanlar
oluşturur. Diriodun 5-10 cm genişlikte, sarımsı ile kırmızımsı beyaz renkte, özodun
kırmızımsı sarı, kahverengimsi, kırmızı olup giderek koyulaşır. Odunu reçinelidir.
İşlenme Özellikleri
Kolay işlenir, reçine fazlalığı nedeniyle aletlerin çalışmasında güçlükler çıkarabilir.
Boyanabilir, cilalanabilir, tornalanabilir, soyulabilir, iyi çivi tutar, renk verilebilir. Fazla
reçineli materyalde tutkallamada güçlük çıkar.
Kullanıldığı yerler
Binalarda ağaç malzemenin kullanılabileceği her yerde değerlendirilebilir.
Kaplamacılıkta, oymacılıkta, tornacılıkta, tel direği maden direği, su içi inşaatlarda, travers
olarak kullanılır.
Resim 1.28: Çam
Resim 1.29: Çam ağacı
24
Köknar
Dış odun ve içodun arasında renk farkı yoktur. İçodun özelliklerinde ve sarımsı beyaz
ile hemen hemen beyaz renktedir. Islak içodun oluşumu bulunduğunda dışodun kısmının
koyu bir renk aldığı görülür. Mantar ve böceklere maruz kalabilir. Dayanıksızdır. Dışodun
kolay içodun orta derecede emprenye edilir. Hızlı bir şekilde kurutulabilir. Yarılmaya ve
çatlamaya eğilimi azdır. Bununla beraber budaklar çatlayabilir ve düşebilir.
İşlenme Özelikleri
İşlenme özellikleri bakımından ladin ağacıyla benzerlik göstermekle beraber budakları
daha az sakınca yaratmaktadır. Kolay işlenir, yumuşaktır, çivileme ve vidalama özelliği
iyidir. Renk verilebilir. Yapışma özelliği iyidir.
Kullanıldığı Yerler
Binalarda iç kısımlarda, marangozluk ve doğramacılıkta, kutu ve sandık yapımında,
ara tabakalarda, lif kâğıt odunu olarak kontrplak endüstrisinde iç tabakalarda kullanılır.
Resim 1.30: Köknar
Ladin
Avrupa, Batı Rusya bölgelerinde yetişir. Diriodun ve özodun renk bakımından farklı
değildir. Orta kısmı olgun odun özelliklerine sahip olup, odunu sarımsı beyaz renktedir.
Böceklere karşı hassastır. Odunu dayanıksızdır. Emprenyesi güçtür.
İşlenme Özellikleri
Kolay işlenir, Soyulabilir, çivi ve vidalama özelliği iyidir. İyi yapıştırılır, renk
verilebilir. Boyanması ve cilalanması iyidir. Hızlı ve iyi kurutulur, çatlamaya meyili azdır.
Ancak, lif kıvrıklığı olan malzemede az miktarda çarpılma söz konusudur.
25
Kullanıldığı Yerler
Genellikle iç marangozluk işleri ve doğramalarda, kutu ve sandık yapımında, müzik
aletlerinde, tel direği, maden direği, ambalaj ve kâğıt lif odunu, kontrplak yapımında, gemi
direği yapımlarında kullanılır.
Resim 1.31: Ladin
Sedir
Batı, Orta ve Doğu Toroslarda doğal olarak bulunur. Kuzeyde Erbaa ve Niksar
yörelerinde küçük ve izole bir yayılış gösterir. Dört sedir türünden biri olan Toros sedirinin
dünya üzerindeki en geniş doğal ormanları Türkiye'dedir. Ülkemizde 109.440 hektar sedir
ormanı bulunmaktadır. 40 m kadar boylanabilir. Gençlikte piramide benzer bir forma sahip
olan ağacın tepesi zamanla bozulur ve yayvanlaşır. İğne yaprakları kısa, sivri, batıcı ve
sürgün denilen tutam üzerinde çoğu bir aradadır. Fıçı ya da yumurta biçimindeki kozalakları
olgunlaşınca pulları köknarlarda olduğu gibi dağılır ve eksenleri sürgün üzerinde kalır.
İşleniş Özellikleri
Hafif ve yumuşak bir ağaçtır. Az çeker, az çalışır. Hava koşullarının değişiminden az
etkilenir. Eş yapılıdır kolay işlenir. Kolay yarılır.
Kullanıldığı Yerler
Saunalarda, dış ortamlarda, yeraltında köprü ayaklarında ve katran üretiminde
kullanılır. Böceklere karşı dayanıklıdır. Bol budaklıdır. Kokulu bir ağaç türüdür.
Resim 1.32:Sedir
26
Ardıç
Yayılışı: Doğu Afrika,Kenya,Tanzanya,Uganda,Türkiye.Diriodun , dar ve beyazımsı
renktedir, öz odundan kolayca ayrılır.Özodun sarımsı kahverengi ile morumsu kırmızı renkli
kesimden sonra kırmızımsı kahverengine dönüşür.Tekstür ince,lifler düzgün radyal yüzeyler
dekoratif görünüşte.Dayanıklıdır,diriodun orta derecede,özodun son derece güç emprenye
edilir.Yavaş ve dikkatli kullanılmalıdır,yüzeysel çatlaklar meydana gelebilir.
İşlenme Özellikleri
Aletlerle iyi ve kolay işlenebilir. Körleştirme etkisi azdır. Yarılmaya müsait
olduğundan çivileme ve vidalamada ön delme işlemine gerek vardır. Yapıştırma ve cilalama
özellikleri iyidir.
Kullanış Yerleri
En önemli kullanış yeri kurşun kalem yapımıdır. Tornacılıkta, oymacılıkta, mobilya
yapımında, marangozluk ve doğramacılık işlerinde kullanılır.
Resim 1.33: Ardıç
1.4.4.3. Geniş Yapraklı Ağaçlar
Kayın
Odunu kırmızımsı beyaz renkte olup olgun odun özelliklerine sahiptir. Seksen yaşın
üzerinde bazı ağaçlarda orta kısımda daha kırmızımsı kahverenginde koyu şeritli bir özodun
oluşmaktadır.
İşlenme Özellikleri
Yetişme şartları ve rutubet miktarı ile ilgili olarak işlenme özellikleri değişir. El
aletleri ve makinelerde işlemede orta derecede direnç gösterir. Çok iyi tornalanma özelliğine
sahiptir, buharlama ile bükülme özellikleri çok daha iyi hale getirilir. Çivilemede ön delme
işlemine gerek vardır. Kolay yapıştırılır, renk verebilir, çok iyi cila kabul eder. Böceklere
karşı hassas olup kuru odun termitlerinin de zarar verdiği tespit edilmiştir. Genellikle odunu
çok dayanıksızdır.
27
Kullanış Yerleri
Diğer yapraklı ağaçlardan daha geniş bir kullanım yerine sahiptir. Özellikle masif
mobilya, lambri, spor aletleri, oyuncak, bobin, alet sapları, tornacılıkta, müzik aletleri
yapımında, kontrplak, parke, kaplama levha, fıçı sanayicinde, lif ve kâğıt odunu olarak
karoser yapımı, odun kömürü, odun katranı, asetik asit eldesinde ve emprenye edildiği
takdirde travers yapımında kullanılır. Türkiye piyasasında bol miktarda bulunur.
Resim 1.34: Kayın ağacı
Meşe
Avrupa, Türkiye, Kuzey Afrika bölgelerinde yayılır. Diriodun 2–5 cm genişlikte,
sarımsı beyaz renkte, özodun açık kahverenginde giderek koyulaşır. Taze halde yetişme yeri
olarak hafif kırmızımsı renkte olanları vardır. Kurutmanın ilk safhalarında çok yavaş bir
uygulanmalıdır. Çatlamaya ve yarılmaya eğilimi olduğundan çok yavaş kurutulmalıdır. Açık
havada kurutmada ince istif lataları kullanılmalı ve enine kesitleri korunması için kurutma
söz konusu olduğundan iç çatlaklar ve çarpılmalar görülebilir. Diriodun az dayanıklı, özodun
dayanıklıdır. Tomruklara böcekler arız olabilir, bekletilmemelidir. Diriodun kolay, özodun
son derece güç emprenye edilir.
İşlenme Özellikleri
Orta ile şiddetli derecede körleştirme etkisi vardır. Aletler keskin olmalıdır. Çivileme
güç olduğundan ön delme işlemine gerek vardır. Yapıştırılması iyidir, ancak alkali tutkallarla
lekelenme gelebilir, renk verilebilir. Yüzeyler doldurulduktan sonra iyi cila kabul eder.
Metallerle temasta mavi renk oluşur.
Kullanış Yerleri
Trakelerin gözeleri tıkalı olması, sıvıların geçmesini engellediği için konyak, şarap ve
bira fıçılarının yapımında ideal bir malzemedir. Masif olarak mobilya, küçük gemi
yapımında limanlarda, su içi inşaatlarda, vagon yapımında ve toprakla temas eden her çeşit
28
kullanım yerinde değerlendirilir. Yüksek kalite marangozluk işlerinde, oymacılık, parke,
karoser yapımı ve kesme kaplama levhaları olarak mobilya ve lambride kullanılır.
Resim 1.35: Meşe
Ceviz
Yayılışı: Avrupa, Türkiye, Güneybatı Asya. Diriodun grimsi beyaz ile kırmızımsı
beyaz renkte, özodun ağaç yaşı ve yetişme yeri ile ilgili olarak çok değişken olup gri ile koyu
kahverenginde ve koyu şeritli olabilir. Özodun orta derecede dayanıklıdır. Yavaş
kurutulmalıdır.
İşlenme Özellikleri
Kolay ve düzgün bir şekilde işlenir, düzgün yüzeyler elde edilir. Orta derecede
körleştirme etkisi vardır. Soyulabilir, çivileme ve vidalanması iyidir, orta derecede
yapıştırılabilir, çok iyi renk verilir ve çok iyi cila kabul eder. Diriodun kolay, özodun güç
emprenye edilir.
Kullanılış Yerleri
Masif ve kaplama levha halinde yüksek kalite mobilya üretiminde en uygun ağaç
malzemedir. Tüfek kundak ve dipçiği yapımında, tornacılıkta, oymacılıkta, spor aletleri,
müzik aletleri yapımında, marketride kullanılır. Kök kısımlarından da değişik görünüşlü
levhalar elde edilir.
Resim 1.36: Ceviz
29
Dışbudak
Yayılışı; Avrupa, Kafkaslar, Türkiye, Kuzey Afrika. Diriodun çok geniş ve beyazımsı
ile sarımsı renkte, özodundan farklı değil, bazı tomruklarda koyu kahverenginde özodun
bulunur. Zeytin odununa benzeyen bir renktedir. Böceklere karşı hassas olup odunu
dayanıksızdır. Orta derecede emprenye edilir.
İşlenme Özellikleri
İşlenmesi iyidir, körleştirme etkisi orta derecede olup çivilemede ön delme işlemine
gerek vardır. Kolay renk verilir, çok iyi cila kabul eder, kesilebilir, soyulabilir, yapıştırılması
iyidir. Oldukça iyi kurutulabilir. Ancak, yüzeysel çatlaklara ve yarılmalara dikkat
edilmelidir.
Kullanış Yerleri
Dinamik eğilme direnci yüksek olduğundan, en fazla spor aletleri ve vurucu alet
sapları yapımında kullanılmaktadır. Raket, hokey sopaları, jimnastik aletleri, kriket ve
bilardo sopaları, küçük gemilerin bükme kısımları ile iskelet ve döşemelerinde, masif
mobilya yapımında, karoser ve araba tekerlerinde, kontrplak ve kaplama levha üretiminde,
lambri ve marketride kullanılır. Kebapçılar ve kasaplar et doğrama tezgâhı olarak
kullanmaktadırlar.
Resim 1.37: Dişbudak
Kavak
Yayılışı: Avrupa, Rusya, Türkiye, Kuzey Afrika, Hindistan. Diriodun beyazımsı ile
sarımsı beyaz renkte, özodun açık kahverengi ile açık yeşilimsi kahverengi, öz çevresi hafif
kırmızı renkte bazen çok donuk kahverengi ile pembemsi kahverengi renginde, lifler
düzgün, ince iğne çizikli, az dekoratif. Böceklere karşı hassas ve çok dayanıksızdır. Diriodun
kolay, özodun güç emprenye edilir.
İşlenme Özellikleri
Hafif körleştirme etkisi vardır. Pürüzlü yüzey oluşmaması için keskin ve ince uçlu
aletler kullanılmalıdır. Kesilebilir soyulabilir çivilenmesi ve yapıştırılması iyidir.
Renklendirme iyi sonuç vermemektedir. Boyanma ve cilalanma özellikleri iyidir.
30
Kullanış Yerleri
Mobilyaların iç kısımlarında ve çekmecelerde, oyuncak kutu ve sandık imalinde,
kontrplak, kibrit yapımında dekoratif olmayan tornacılık işlerinde ambalaj, talaşı, protezler,
kurşun kalem, lif ve kâğıt endüstrisinde kullanılır.
Resim 1.38: Kavak
Akçaağaç
Yayılışı: İngiltere, Orta Avrupa, Türkiye ve Batı Kafkasya Diriodun, özodundan farklı
değildir. Odunu sarımsı beyaz ile kahverengimsi beyaz renkte, taze halde hafif kırmızımsı
tonda olup giderek koyulaşır. Lifler düzgün, bazen dalgalı veya hareli, ince iğne çizikli, ipek
gibi parlak ve çok dekoratiftir.
İşlenme Özellikleri
El aletleri ve makinelerle kolay işlenir ve düzgün yüzeyler elde edilebilir. Kesilebilir,
soyulabilir, çok iyi çivi ve vida tutar, yapıştırılabilir, renk verilebilir, iyi cilalanır.
Kullanış Yerleri
Kesme ve soyma kaplama levha olarak özellikle enine dalgalı görünüşlü olan kaplama
levhalar mobilya endüstrisinde, parke yapımında, müzik aletlerinde, kemanın alt tablasının
yapımında, bobin, makara, fırça sapı, gıda maddesi, ambalaj kapıları imalinde ve marketride
kullanılır.
Resim 1.39: Akçaağaç
31
Ihlamur
Yayılışı Avrupa. Diriodun ve özodun arasında renk farkı yoktur. Olgun odun
özelliklerine sahiptir. Odunu beyazımsı ile sarımsı, bazen kırmızımsı ve açık kahverengimsi
tondadır. Biraz çarpılma eğilimi olmasına rağmen iyi ve oldukça çabuk kurutulur. İyi sonuç
alabilmek için yavaş kurutulmalıdır. Az dayanıklı olup, mantar ve böceklere karşı hassastır.
Kolay emprenye edilir.
İşlenme Özellikleri
Kolay ve çabuk işlenir. Ancak pürüzlü yüzeyler teşekkül etmemesi için ince ve keskin
aletler kullanılmalıdır. Tornalanabilir, çivilenebilir, vidalanabilir, yapıştırılması iyidir. Renk
verilebilir, cilalanabilir.
Kullanış Yerleri
Her yönde yarılmaya karşı direnç gösterdiğinden oymacılıkta en önemli ağaç
türlerindendir. Arı kovanı iskeleti, şapka, kalıpları, müzik aletlerinde, rezonans tablası
olarak, piyano, arp, oyuncaklar, yassı fırça sapları, tornacılık, bobin ve makaralar ile
kaplama levha imali, ambalaj talaşı, teslimat masaları, modeller ve siyaha boyanarak abanoz
imitasyonlar yapımında kullanılır.
Resim 1.40: Ihlamur
Armut
Yayılışı: Avrupa, Türkiye, Batı Asya. Olgun odun özelliklerine sahip olup, Diriodun
ile özodun arasında renk farkı bulunmamaktadır. Odun rengi sarımsı ile açıl kırmızımsı
kahverengindedir. Çarpılmaya eğilimi dolayısıyla yavaş kurutulur. En iyisi, fırında
kurutulmasıdır. Kolay emprenye edilir.
İşlenme Özellikleri
Biçilmesi orta derecede güçtür. Son derecede iyi tornalanabilir, çivi ve vidayı iyi tutar,
iyi yapıştırılır. Özellikle renk verilmesi ve cilalanması iyidir. Siyah renk verilerek abanoza
benzetilir, buharlama suretiyle kırmızımsı kahverengi bir renk elde edilir. Armut ağacından
elde edilen tomruklar, mayıs sonuna kadar işlenmelidir. Kesilen kısımlarda çatlama tehlikesi
olduğundan havadar bir yerde istif edilmemelidir.
32
Kullanış Yerleri
Güzel görünüşlü tornalanmış malzeme elde etmede ve oymacılıkta geniş çapta
kullanılır. Fırça sapı, şemsiye sapı, ölçme aleti, cetvel takımı ve T cetveli yapımında, siyaha
boyanmış kısımlar keman, gitar, blok flüt, piyano yapımında, seçilmiş uygun çap ve boydaki
tomruklar dekoratif kesme kaplama levhalar elde edilir, ısıyı geçirmez, eli ısıtmadığından
pipo yapılır, sıcak kalıplarda şişe fabrikalarında kullanılır.
Resim 1.41: Armut
Karaağaç
Yayılışı: Avrupa, Asya, Güney Sibirya, Türkiye, Kuzey Afrika, Kuzey ve Orta Avrupa
Diriodun sarımsı beyaz ile gri renkte ve oldukça geniş, özodun ova karaağacında
çikolata kahverenginde, dağ karaağacında açık kahverenginde. Lif yapısı nispeten düzgün,
fakat lif kıvrıklı ve düzensiz liflilik görülebilir. Kaba iğne çizikli, parlak, çok dekoratiftir.
Odunu dayanıksız olup Diriodun böceklere karşı hassastır. Diriodun kolay özodun güç
emprenye edilir. Çabuk kurutulabilir, ancak özellikle kalın materyal çarpılmaya eğilimlidir
ve kolellaps teşekkül edebilir. Fırında kurutma kusurları klimatize yoluyla giderilebilir.
İşlenme Özellikleri
El aletleri ve makinelerle oldukça kolay işlenir. Keskin aletler kullanılmalıdır.
Planyalamada güçlükler ortaya çıkabilir, kesilebilir. Çivilenme ve yapıştırılma, renk verme
ve cilalanması iyidir. Buharlanmış malzeme bükülme özelliklerine sahiptir.
Kullanış Yerleri
Masif mobilya, parke, lambri, tornacılıkta, küçük gemi, vagon yapımında, emprenye
edildikten sonra dok ve liman inşaatlarında, seçilmiş tomruklardan dekoratif kesme kaplama
levhaların imalinde, spor aletleri, alet sapları yapımında ve oymacılıkta kullanılır.
Resim 1.42: Karaağaç
33
Porsuk
Yayılışı: Avrupa, Kuzey Afrika, Kafkaslar.
Diriodun dar, sarımsı, öz odun, sarı ile kırmızımsı kahverenginde, bazen koyu
morumsu ve kahverengi şeritli. Lifler düzgün, bazen düzensiz, çok dekoratif, dar yıllık
halkalı, yıllık halka sınırları belirgin ve dalgalı, Porsuk, Avrupa’da ve ülkemizde iğne
yapraklı ağaçların en ağır ve sert olanıdır. Dayanıklıdır, emprenyesi güçtür, hızlı ve iyi bir
şekilde kurutulabilir. Ancak halka çatlaklarına dikkat etmeli ve mevcut halka çatlaklarının
büyümesi önlenmelidir. Çarpılma dikkate alınmayabilir.
İşlenme Özellikleri
Son derece iyi tornalanır, çivileme ve vidalamada ön delme işlemine gerek vardır.
Yapıştırılması iyidir, renk verilebilir ve çok iyi cila kabul eder. Kesilebilir ve soyulabilir.
Kullanış Yerleri
Tornacılıkta ve dekoratif maksatlar için kullanımda iyi materyaldir. Çit direği ve
bahçe kapısı dikmelerinde ve diğer toprakla temas eden kısımlarda kullanılmaktadır. Son
derece dekoratif kaplama levhalar elde edilerek mobilyacılıkta lambri ve marketride
kullanılır. Ancak kaplama levhaların kırılabilme özelliğinde olması nedeniyle dikkatli
çalışmak gerekmektedir. Ayrıca yüzyıllarca ok atmada kullanılan yay yapımında
değerlendirilmiştir.
Resim 1.43 Porsuk
1.4.4.4. Yabancı Ağaçlar
Pelesenk
Yayılışı: Orta ve Güney Amerika, Meksika, Batı Hint adaları, Honduras, Panama,
Kolombiya, Venezüella, Nikaragua, Guatemala. Diriodun dar, sarımsı; özodun yeşil ile
zeytuni renkte olup sonraları koyulaşır, düzensiz koyu şeritli, yabancı maddelerden dolayı
yağlı görünüştedir.
İşlenme Özellikleri
El aletleri ve makinelerde işlenmesi çok güçtür. Güç yarılır, iyi tornalanır ve şekil
verilir. Yüksek derecede cilalanabilir. Yağlı yapısı dolayısı ile yapıştırılması güçtür.
34
Kullanış Yerleri
Kendi kendine yağlanma özelliği dolayısı ile alet yatak ve başlıkları olarak makine
kısımları, fırça sapları ve gemilerde uskur şaftı yapımında, tornacılıkta, ayrıca ekstraktı likör
esansı olarak kullanılır.
Resim. 1.44: Pelesenk
Paduk
Yayılışı: Batı Afrika, Nijerya, Kamerun, Ekvator Gine’si, Gabon, Kongo, Zaire,
Angola. Diriodun 6 – 10 cm genişlikte, beyazımsı ile krem renginde, özodun kırmızımsı
renkte, kesimden sonra morumsu kahverengine dönüşür, koyu siyah şeritli. Lif yapısı düzgün
ve girift, kaba iğne çizikli parlak ve çok dekoratiftir. Diriodun mantar ve böceklere karşı
hassas, özodun mantar ve böceklere karşı dayanıklı, termitlere karşı ise çok dirençlidir. İyi
bir şekilde kurutulabilir. Çatlama ve çarpılmaya eğilimi azdır. Diriodun orta derecede güç,
özodun oldukça güç emprenye edilir.
İşlenme Özellikleri
Körleştirme etkisi azdır. Makinelerle kolay işlenir. Çivi ve vida tutma özelliği iyidir.
Kolay yapıştırılır, yüzeyler doldurulduğunda iyi cila kabul eder. Zımpara tozu hapşırtır.
Kullanış Yerleri
Özellikle kesme kaplama levha yapımında kullanılır.
Resim 1.45:Paduk
35
Teak
Yayılışı: Güneydoğu Asya, Hindistan, Burma, Tayland, Kamboçya, Vietnam, Java.
Diriodun 2,5 cm genişlikte, sarımsı renkte ve belirgin, özodun sarı ile sarımsı kahverenginde,
giderek koyulaşır. Kısmen koyu morumsu kahverengi ile s iyah şeritli, şeritlerin genişliği
2 - 8 mm. dır. Lifler düzgün, bazen dalgalı, kaba iğne çizikli, dokunulduğunda yağlı bir his
verir. Taze halde deri kokusu verir. Dekoratiftir. Dikili ağaçlar kesimden 3 yıl önce
çevrelenerek dikili halde kurumaya bırakılır. Yavaş kurutulmalıdır. Kurutmada büyük
farklılıklar gösterir. Mantar ve termitlere karşı çok dayanıklı ancak, böceklere karşı hassastır,
güç yanar. Diriodun düşük permeabilitede, özodun son derecede güç emprenye edilir.
İşlenme Özellikleri
İşlenmesi orta derecede güçtür, son derecede fazla körleştirme etkisi vardır. Bu
nedenle tungsten karpit uçlu testereler kullanılmalıdır. Çivileme ve vidalamada ön delme
işlemine gerek vardır. Yeni planyalanmış ve zımparalanmış yüzeyler iyi yapışır.
Yapıştırmada rutubet %6 -10 arasında olmalıdır. İyi renk verilir, oldukça iyi derecede
cilalanır.
Kullanış Yerleri
Gemilerde güverte kaplamalarında çok kullanılır. Mobilya yapımında iç ve dış
marangozluk işlerinde, kapı, pencere doğramalarında, parke, bahçe mobilyası, lambri,
asitlere karşı dayanıklı olduğu için kimyasal kaplarda, laboratuar masalarında, ayrıca her
türlü kontrplak ve dekoratif üst yüzey kaplama levhaları yapımında, tornacılık ve
oymacılıkta kullanılır.
Resim 1.46: Teak
Maun
Batı, orta,ve doğu Afrika, Liberya,fildişi sahili, Gana, Nijerya, Kamerun, Gabon,
Kongo, Angola, Zaire, Uganda bölgelerinde yayılmıştır.. Diriodun 3-8 cm genişlikte,
beyazımsı ile sarımsı renkte, özodun koyu kırmızımsı kahverengi ile morumsu
kahverengidir. 70 ila 80 cm kuturlu tomruklar daha kalitede olup bunlar tercih edilmeli.
Çarpılma özelliğine dikkat edilerek oldukça çabuk kurutulabilir. Bu nedenle düşük sıcaklık
ve düşük nispi rutubetle kurutulmalıdır. Diriodun böceklere hassas, özodun böceklere karşı
36
orta derecede dayanıklı, deniz hayvanlarına karşı dayanıksızdır. Diriodun orta derecede güç,
öz udun güç emprenye edilir.
İşlenme Özellikleri
El aletleri ve makinelerle güçlük çıkarmadan işlenir. Ancak, girift liflilik makinelerle
işlemede etkili olmaktadır. Çivileme, vidalama ve yapıştırma özellikleri iyidir.Çok iyi cila
kabul eder. Demiri korozyona uğratır.
Kullanış Yerleri
Özellikle üst yüzeylerde kesme kaplama levha olarak mobilyacılıkta, lambri, parke ve
kapılarda, binalarda, iç ve dış kısımlarda, uçak, vagon, küçük gemi, keman yapımında,
marketri, tornacılık ve oymacılık kullanılmaktadır.
Resim 1.47: Maun
Limba
Yayılışı: Batı ve Orta Afrika, Gine, Sierra Leone, Fildişi Sahili, Gana, Nijerya,
Kamerun, Orta Afrika Cumhuriyeti, Kongo, Zaire, Angola. Diriodun 10 cm kadar genişlikte,
Öz odunla aynı renkte, özodun sarımsı kahverengi, bazen koyu renkli şeritler nedeniyle
güzel görünüşlü, lif yapısı düzgün ve girift, hafif parlak, dekoratif.Özodun mantarlara karşı
dayanıksız, termit ve böceklere karşı hassastır. Kurutulması kolay ve hızlıdır. Diriodun orta
derecede güç, özodun son derecede güç emprenye edilir.
İşlenme Özellikleri
El aletleri ve makinelerle kolay işlenir. Hafif körleştirme etkisi vardır. Çivileme ve
vidalamada ön delme işlemine gerek vardır. Kesilebilir, soyulabilir, yapıştırılması iyidir.
Yüzeyler doldurulduğunda iyi cila kabul eder.
37
Kullanış Yerleri
Koyu renkli şeritli özodunu son derecede dekoratif kaplama levha imalinde,
kontrplaklarda, mobilya, iç marangozluk işlerinde, tornacılık, oymacılık ve marketride
kullanılır.
Resim 1.48: Limba
1.4.5. Kurutulması ve İstiflenmesi
1.4.5.1. Kurutulması
Ahşap malzeme nem alışverişi sonucu zamanla şekil değişimine uğrar. Bu şekil
değişikliği ahşap gereçte bozulmalara yol açar. Bu sakıncanın önüne geçilmesi için ahşap
malzemenin nem oranı belli değerlere sahip olmalıdır.
Resim 1.49: Kesilmiş Tomruklar
1.4.5.1.1. Ağaçta Nem ve Ölçülmesi
Ağaç, havadaki nem oranına uyar. Havadan fazla neme sahipse nem verir, az neme
sahipse nem alır. Nem dengesi oluştuğunda alışveriş durur.
Ağacın nem miktarı kuru ağırlığını belirleyerek hesaplanabilir.
38
Ahşabın nem oranı, kurutulmuş ağırlığının yüzdesi olarak ifade edilir. Yani, yarısı
kuru ahşap lifi ve yarısı da nem olan bir parça ahşabın nem oranı %100 dür. Bu nedenle,
yeşil kerestenin nem içeriği %100’ den çok daha fazla olabilir.
Tartı yöntemi Ahşabın nem oranını belirleme yöntemlerinden birinde, ahşaptan
alınan numuneler tartılır, 101–105°C de kurutulur ve tekrar tartılır. Bunun arkasından, nem
içeriği, aşağıdaki formülden belirlenir:
(İlk ağırlık - son ağırlık) / Son ağırlık * 100 = % nem içeriği
Yeni kesilmiş ağaç kururken, içerdiği nemin, kuru ağırlığının %30'u miktarına
düşmesine kadar asıl boyutlarını korur. Lif doygunluk noktası olarak bilinen bu noktadan
itibaren, kurudukça büzülür. Benzer şekilde, kuru ahşaptaki nem maksimum %30 oranına
kadar arttığında şişer. Nem oranının, bu oranın üzerine çıkması daha fazla genleşmeye sebep
olmaz. Nem hareketi, sehim (aşağı eğilme), burkulma ve çatlama gibi şekil değişikliklerini
de beraberinde getirebilir.
Bu yüzden mobilyada kullanılan ahşap %8–14 nem oranına kadar kurutulmalıdır.
Elektronik nem ölçme Nemölçer aleti ile daha seri ölçülür. Cihaz nem miktarının
etkilediği elektrik akımına göre ölçme yapar. Endüstride kullanılan nemölçerler, farklı nem
içeriklerinin yarattığı elektriksel direnç farklarını ölçmektedirler. Bu ölçüm cihazları, ahşabın
elektrik direncinin, ahşabın kuruluğu ile doğru orantılı olduğu esasına göre çalışmakta olup,
ahşaba batırılan iğne şeklinde elektrotlar 6-8 mm ahşap içine girip, geçtikleri en nemli
bölgenin nem oranını gösterirler. Ahşabın elektrik direnci, lif doygunluk noktasının altında,
yani, %25–30 nem içeriğinde önemli ölçüde değişmeye başlamaktadır. Bu yüzden direnç tipi
nem ölçüm cihazları, %25 nem içeriğinin üzerinde daha hatalı sonuçlar verirler.
Yaklaşık olarak %7’nin altındaki nem oranında, ahşabın iletkenliği keskin bir şekilde
azalmakta, cihazlar bu kadar yüksek direnci doğru şekilde ölçememektedir. Ancak, %7 ila
%25 arası nem oranı aralığı, ahşabın kullanıldığı birçok hizmet koşulu için uygundur.
Belirli bir nem içeriğindeki direnç, farklı türler arasında önemli oranda değişmektedir.
Ancak bu değişiklik hesaplanabilir ve özel türlere uygun kalibrasyon ölçekleri uygulanabilir.
Ölçüm cihazlarından doğrudan yapılan okumalar genellikle en sık kullanılan keresteler için
geçerlidir.
Ahşabın liflere dik yöndeki elektrik direnci, liflere paralel yöne göre daha fazladır.
Belirli bir nem oranındaki iletkenlik, ahşabın sıcaklığı ile artmaktadır.
39
Resim 1.50: Elektronik nemölçerler
1.4.5.1.2. Tomruk Standartları
Ormancılıkla ilgili olarak TSE (Türk Standartları Enstitüsü) tarafından çıkarılmış
birçok standart vardır. Bu standartlar ana ürünler, yan ürünler, mamuller ile metot ve kurallar
olmak üzere 4 grupta toplanmış olup ana ürün grubunda yer alan tomruklar için çıkarılan
standartlara göz atacak olursak;
TS 276 - Kerestelik Meşe Tomruğu
TS 328 - Kerestelik Kayın Tomruğu
TS 446 - Kerestelik Yumuşak Tomruklar (İğne Yapraklılar)
TS 674 - Kerestelik Kara Kavak Tomruğu
TS 1002 - Soymalık Kayın Tomruğu
TS 1109 - Soymalık Çam Tomruğu
TS 1067 - Kibritlik Kavak Tomruğu
40
HANGİ AHŞAP HANGİ NEM ORANINDA KURUTULMALI?
Kullanım alanı Nem oranı (%)
Zeminde (yerden ısıtmalı) 6-10
Zeminde (daimi ısıtmalı) 9-12
iç doğrama (daimi ısıtmalı) 8-12
iç doğrama (kesintili ısıtmalı) 10-14
Dış doğrama 13-19
Taşıyıcı olarak 16-20
Ağaçta kurutma doğal yollarla yani açık havada bekletilerek kurutulabildiği gibi,
kurutma fırınlarında ileri teknoloji kullanılarak kurutulur. Doğal yollarla kurutma işlemi çok
zaman alması ve istenilen nem oranına kadar kurutulamaması gibi nedenlerle pratik bir
uygulama değildir.
1.4.5.1.3. Fırınlarda Kurutma
Ahşap sanaysiinde kullanılacak keresteler, kurutma fırınının kamarasına dengeli ve
düzenli aralıklarla istif edilir. İstiflemede oluşturulacak hava kanalları kereste ile havanın
temasını kolaylaştıracak biçimde olmalıdır.
Resim 1.51: Kurutma fırını
Fırın sıcaklığında kerestelerdeki nem, su buharı olarak açığa çıkar ve hava akımı ile
atılır. Santrifüjle fırına verilen havanın bağıl nemi azaltıldıkça higroskopik denge için
kerestelerin nemi de azalacaktır.
Fırınlarda kurutma işlemi nemli sıcak hava ile yapılır. Böylece tıkızlaşma olayı
(ağacın dış yüzünün çabuk kuruyup, içerisinin ıslak kalmasıyla oluşan dengesizlik) önlenir.
41
Resim 1.52:Kurutma fırını kontrol ünitesi
Keresteler mamul veya yarı mamul olarak kurutma fırınlarına alınmaktadır. Teknik
kurutma fırınları tamamen kapalı devre çalışmakta, kontroller bilgisayar aracılığıyla
yapılmaktadır. Bilgisayar devamlı olarak fırın odalarının içindeki ısıyı, nispi nemi,
malzemelerin ısısını ve nispi nemlerini ölçmekte; hava dolaşımını kontrol etmektedir.
Kurutulacak malzemenin cinsine ve evsafına göre kurutma süresini belirlemekte, fırınların
ısısını ve içindeki nispi nemi kontrol eden aygıtları çalıştırmakta, gerektiği zaman devreye
almakta, böylece nem yoğunlaşmasını önlemekte, aşırı veya düşük ısıyı ayarlamakta,
aygıtlara ihtiyaç kalmadığında da devreden çıkarmaktadır.
Şekil1.1.43: Kurutma fırını kesiti
42
Şekil. 1.4.4: Kurutma fırını şematik görünümü
Fırınlardaki malzemelerin kuruma durumları her zaman fırın kapıları açılmadan
bilgisayar ekranlarından gözlemlenebilmekte, yapılması gerekli olan müdahaleler bilgisayar
aracılığıyla anında otomatik şekilde yapılmaktadır. Böylece, fırındaki malzemeler aşırı veya
eksik kurutma, nem yoğunlaşması ve çatlama nedeniyle, zarar görmeden amaçlanan kuruluk
özellikleri elde edilmektedir. Bilgisayarlar, bir malzemenin kurutma süresindeki nem ve ısı
değişikliklerini devamlı kayıt ettiğinden benzer malzemenin tekrar kurutulma işlemi
sırasında bu eski kayıtlar ve istatistikler kullanılarak tecrübe birikimine de imkân
vermektedir.
Fırınların ısı ihtiyacı üretim aşamasında çıkan bıçkı artıkları ve talaş ile
sağlanmaktadır. Böylece artık malzemeler fabrika içinde entegre bir şekilde
değerlendirilmektedir. Baca filtresi ve yağmurlama üniteleri ile de çevre kirliliğinin
önlenmesine ve ekolojik dengenin korunmasına önem verilmekte ve özen gösterilmektedir
1.4.5.2. İstiflenmesi
Ormandan kesilen ağaçlar tomruk haline getirildikten sonra çeşitli kalınlıklarda lata,
kalas ve tahtalara ayrılarak katrak adı verilen makinelerde biçilir.
Resim 1.53: İstifleme
43
1.4.5.2 1. Belli başlı biçme çeşitleri
Basit Biçme: Tomruk olduğu gibi katrağa verilir.
Prizmatik Biçme: Tomruğun iki tarafından iki kalın kapak alınır, çevrildikten
sonra katrağa verilir. Tamamıyla biçilir.
Çeyrek Biçme: (Oyma Biçme) Tomruk önce 4 parçaya bölünür ve bunlar
merkezi olarak biçilir.
Diyoğram Biçmeleri: Değerli ağaç tomrukları en iyi desen elde edilecek şekilde
çeşitli doğrultularda çevrilerek biçilir.
Şekil 1.4..5: Katrakta tomruk biçme
1.4.5.2 2. İstiflemede dikkat edilecek noktalar
Kereste hava akımı, güneş, yağmur, kar etkilerinden korunmalıdır.
Kerestenin istif edildiği zemin nemsiz olmalıdır.
Keresteler istif çıtalarının üzerine düzgün sıralarlarla yerleştirilmelidir.
Kerestenin alın yüzeyleri katran, kağıt ile dış etkilerden korunmalıdır.
İstifler yılda bir yeniden düzenlenmelidir.
İstifler ağaç cinslerine göre gruplandırılıp numaralandırılmalıdır.
44
1.4.6. Hastalık ve Özürleri
Çürük
Kovuk mantarların neden olduğu bir kusurdur. Genellikle bu kusura sahip dikili
ağaçların Diriodun kısmı daha sağlam kalmaktadır. Bazı çürük kovuklar ağaç kesilmeden
anlaşılamamaktadır. Kereste verimini önemli derecede düşüren etkili bir kusurdur. Öz
çürüklüğü küçükse bu tomruğun öz kısmından elde edilecek tek bir kalasta bırakılmalıdır. Öz
çürüklüğünün geniş olması durumunda, çürüklük prizma kesişle uzaklaştırılmalıdır.
Özellikle radyal biçilmiş kaliteli kereste üretiminde öz çürüklüğü kesinlikle
uzaklaştırılmalıdır.
Renklenme
Özellikle kereste kalite verimi üzerine etkilidir. Ormanda veya fabrika depolarında
hatalı depolama sonucu tomruklarda mantarlardan kaynaklanan çeşitli lekelenmeler meydana
gelmektedir. Renklenme yüzeysel ise renklenmiş kısımlar tomruktan prizma kesişle
uzaklaştırılmalıdır. Böylece öz odunundan kaliteli parçalar elde edilebilmektedir. Renklenme
fazla ise tomruklar keskin kesişle biçilebilir. Bu durumda elde edilen parçalar 3. veya 4. sınıf
kalite olmaktadır.
Yıllık Halka Düzensizlikleri
Tomruk enine kesitinde yıllık halka genişliği az veya çok farklılık gösterir. Bu
farklılığın çok belirginleşmesi, dar yıllık halkaların ani olarak geniş veya geniş yıllık
halkaları hemen dar yıllık halkalar takip ettiği ya da halka genişliğinin devamlı değişmesi
halinde bir kusur teşkil eder. Bu kusur ağaç malzemenin çalışma, sertlik gibi özelliklerinin
homojen olmadığına işarettir. Bu, malzemenin işlenme ve kurutma özelliklerini etkiler. Bazı
ağaçlarda yıllık halkaların dalgalı bir durum alması her kullanış yerinde bir kusur
sayılmamaktadır. Örneğin; yüksek dağlarda yetişen ladin ve köknarda rastlanan dalgalı
liflilik dolayısıyla meydana gelen yıllık halka dalgalılığı teğet kesitte güzel şekiller
oluşturduğundan dekoratif bakımdan kullanılan ağaç malzemede faydalı bir özellik
sayılmaktadır. Yer yer içeriye doğru girintili yıllık halkalara sahip ladin, aynı zamanda yaylı
müzik aletleri yapımında makbul bir malzeme teşkil etmektedir.
Budaklar
Ağaç malzemenin kullanılışında teknik bakımdan çeşitli sakıncalar meydana
getirdiğinden çürüklüklerden sonra en önemli bir kusur sayılmakta ve kaliteyi
düşürmektedir. Budaklar, gövdenin her yıl bir yıllık halka oluşturarak ve çap artımı yaparak
genişlemesi ve dalların veya dal çıkıntılarının gövde odunu içerisine gömülmesiyle
oluşmaktadır. Yaşayan bir dalın gövde içerisine gömülmesi ile meydana gelen budaklar,
dalın etrafındaki gövde odunu ile kaynaşmış olması nedeniyle kaynamış budak adını alır.
Doğal dal temizliği ile ölü ve kuru dalın koparak düşmesi, gövde üzerinde bıraktığı kuru ve
ölü dal çıkıntısının artım yapan ağaç gövdesi tarafından örtülerek gövde içerisine gömülmesi
ile oluşan budaklara ise düşen budak denmektedir. Bu tür budaklar gövde ile kaynaşmamış
45
olması, gövde odununa göre daha yoğun bulunması ve kuruma sonunda daha fazla daralması
nedeniyle düşerek kerestede boşluk bırakırlar. En fazla ladin, köknar ve melezde bulunur.
Eğrilik
Eğri tomruklar kereste verimini düşürür ve işletme masraflarını artırırlar. Ancak bazı
kullanım yerlerinde örneğin; sandal ve tekne yapımında kestane tomruklarında eğrilik aranan
bir özellik olabilmektedir. Mümkünse eğri tomruklar sulamalı keskin kesişle biçilmelidir.
Tomruğun eğri kısmı yukarı ya da aşağı bakacak şekilde tomruk arabasında tespit edilip bu
şekilde biçilerek kereste üretilmelidir.
Çatlaklar
Ağaç malzemede çatlamalar; kuruma sonucu liflere paralel, radyal ve yıllık halkalara
teğet yönlerde çalışmanın farklı bulunması, şiddetli soğuk (don) veya sıcaklık, rüzgârın
döndürücü etkisi gibi çeşitli nedenlerle meydana gelmektedir. Çevre çatlağı, kesimden sonra
kabukları soyulmuş bulunan ağaç gövdelerinde kuruma esnasında odunun yıllık halkalara
teğet yönde daha fazla çalışması dolayısıyla çevrede ve liflere paralel yönde olmak üzere çok
sayıda çevre çatlakları meydana gelmektedir. Derin çevre çatlakları kereste üretiminde
tomruklardan kalın kapak tahtalarının çıkarılmasına ve dolayısıyla ana ürün kaybına neden
olmaktadır. Küçük ve orta büyüklükteki çatlaklar, kenar veya kapak tahtalarında
bırakılmalıdır. Daha derin çatlaklar ise biçme hattında kalacak şekilde testereye verilmelidir.
Kurt Yeniği ve Diğer Delikler
Bu tür tomruklardan elde edilen kerestelerde de kalite ve verim azalması
görülmektedir. Tomrukta yüzeysel olarak böcek delikleri varsa prizma kesiş, derin böcek
deliklerinde ise keskin kesiş metoduyla üretim yapılmalıdır.
Gövde Konikliği
Her tomrukta az ya da çok koniklik vardır. Silindire yakın olan ve aşağıdan yukarıya
doğru çıkıldıkça normal bir çap düşüşü (1 cm /m ) gösteren gövdelere dolgun veya silindirik
gövde denmektedir. Bunun aksine gövdenin aşağıdan yukarıya doğru gidildikçe normalden
daha fazla çap düşüşü gösteren tomruklara konik tomruk denmektedir. Kereste üretiminde
verimi düşüren önemli bir faktördür. Konik tomruklardan elde edilen kerestenin direnç
özellikleri, dolgun gövdelerden elde edilen kerestelere göre daha düşüktür. Gövde
dolgunluğu bakımından en başta köknar gelmekte, bunu sırasıyla ladin ve çam takip
etmektedir.
Oluklu Gövde Oluşumu
Bazı ağaç gövdeleri enine kesitte daire şeklinden ayrılarak kaba, girintili, çıkıntılı ve
çevrede oluklu bir durum almaktadır. Oluklu gövde oluşumu bazı ağaç türlerinde irsi olup
örneğin gürgen, porsuk, servi ve Karaağaçta gövde enine kesitinde yıllık halkalar kaba
dalgalı, girintili çıkıntılı ve gövde yüzeyi olukludur.
46
İki Özlülük
İki veya daha fazla sayıda özlü gövdelerin direnç özellikleri normal gövdelere göre
farklı ve değeri düşük bulunmaktadır. Bu gibi gövdeler, keresteyle biçilmesinde dağılırlar.
Keskin kesişle yapılan üretimde küçük çap, şekil 6’da gösterildiği gibi testere levhasına
paralel olmalıdır.
Eksantrik Büyüme
Eksantriklik, özü enine kesitin merkezinde bulunan oval büyüme ve özün çevreye
doğru kaçık olduğu reaksiyon odunu oluşumu olarak iki şekilde görülmektedir. Her iki
oluşuma göre, tomrukların şerit testere makinesinde biçilmesinde farklı yol izlenmelidir.
İğne yapraklı ağaç tomruklarında görülen reaksiyon odununa “basınç odunu”, yapraklı ağaç
tomruklarında görülen reaksiyon odunu oluşumuna ise “çekme odunu” denmektedir. Basınç
odunu ihtiva eden tomruklardan mümkünse kalın keresteler biçilmelidir. Ayrıca bu tür
tomrukların biçme öncesi tomruk arabasında tespit edilmesinde sıkıştırma işlemi hatasız
taraftan yapılmalıdır. Yani öncelikle basınç odunu kısmı biçilmelidir. Çünkü basınç odunu
kısmının sıkıştırma kancalarıyla tespit edilmesi zordur. Çekme odununa sahip tomrukların
biçilmesinde testere levhası sıkışmakta ve testere dişleri, lifleri kesme yerine koparmaya
meyillidir. Bunu önlemek için çekme odunu biçilmesinde her zaman iyi bilenmiş keskin
testereler kullanılmalıdır.
Çeşitli Yaralar
Fırtına, kar, dolu, yıldırım gibi iklimsel faktörler yanında hayvanlar ile taşıma araçları
ve insanların neden olduğu bir kısım yaralar tomrukta kaliteyi düşüren faktörlerdir.
Sonuç olarak; kerestenin kalite özellikleri üzerine, kalınlık farklılığı, yüzey
pürüzlülüğü, eğri biçme ve ondülelilik gibi üretim kusurları yanında böcek deliği,
renklenme, budak, çatlak, çürüklük ve lif kıvrıklığı gibi odun özelliklerine ait kusurların
oranına göre üretilen kerestenin kalite sınıfı azalmaktadır. Odun özelliklerine ait kusurların
oluşumu genelde tomruğun yetişme şartları yanında kesimden sonra ormanda ya da
fabrikada depolanması şartlarına bağlıdır. Her iki durumda da oluşan kusurların, kereste
üretim aşamasında özellikle ana makine operatörleri tarafından, kontrol edilerek tanınması
ve tomruk kusur ya da özelliklerine göre yukarda belirtilen şekillerde biçilmesi kerestenin
özelliklerini iyileştirmesi bakımından gereklidir.
47
1.5.Rendeler
1.5.1. Tanıtılması
Ahşap yüzeylerden yontma yöntemiyle talaş kaldırarak istenilen formu oluşturmaya
yarayan el aletidir. Ahşap teknolojisi alanında kullanılan rendeler ahşap yüzey ve kenarların
rendelenmesinde kullanılır. Ağaç ve metal gövdeli olanların yanı sıra büyük ve küçük tipleri
mevcuttur.
1.5.2 Çeşitleri
Rendeler işlediği yüzeyin özelliğine göre gruplandırılır.
RENDELER
Düzlem yüzey rendeleri
Özel yüzey rendeleri
a) Rende a)Düztaban
b).Planya b)Pastran kolu
c)Kiniş rendesi
d)Kanal rendesi
Rendelemede kesme etkileri
Ağaç yüzeylerin rendelenmesinde dokusal liflerin, yani elyafın yüzeydeki duruşu
dikkate alınmalıdır.
Elyaf yönünde rendelemede, talaşlar yüzeyden düzgün ve kolay ayrılır. Dolayısı
ile düzgün yüzeyler elde edilir.
Elyafa karşı rendelemede, talaşlar ağaç dokusundan koparak ayrılacağı için
düzgün yüzey elde etmek zordur.
Elyafa dik rendelemede, talaşlar birbiri üzerine biner ve yüzey pürüzlü olur.
Karışık elyaflı ağaçlarda bu yöntem uygulanır.
Makta rendelemede, ise talaşlar elyaftan çok az ayrılır. Bu nedenle yarılma
olabileceğinden iki yönlü çalışma yapmak uygun olur.
48
Şekil. 5.1: Rende tığında çeşitli açılar
a) Ağız
b) Ayna
c) Taban
d) Sırt
e) Tığ
f) Kama açısı
g) Serbest açı
h) Kesme açısı ( 45-48 derece)
Düzlem Yüzey Rendeleri
Rende
Yüzeylerin düzeltilmesinde kullanılır. Ahşap veya metal gövdeli tipleri mevcuttur.
Hassas, ağzı dar ve ince talaş çıkaran bir rendedir. Tığ üzerinde ve tığın ağzından 1–1,5 mm
yukarıda bir kapak bulunur. Bu kapak tığın kestiği talaşları fazla uzamadan kırılmasını sağlar
ve daha düzgün bir yüzey elde edilmesini sağlar.
Resim 1.54: Demir rende
49
Planya
Geniş yüzeyleri oldukça iyi düzelten bir rendedir. Bu rendelerde de kapaklı tığ
kullanılır. Kapak tığdan 0,5-1 mm yukarıda olacak şekilde ayarlanır.
Resim 1.55: Planya
Özel Yüzey Rendeleri
Düztaban
Dar gövdeli bir rendedir. Tığ genişliği rendenin gövde kalınlığı ile aynı olduğundan
dolayı talaş boşlukları rendenin yanlarına açılmıştır. Rendeye tığ alt tarafından takılır.
Düztaban rendeler genel olarak lamba açma ve lamba alıştırma işlemlerinde kullanılır.
Rende tığını sökmek için kama üzerindeki damağa vurmak yeterlidir. Bir işin yüzeyinin bir
bölümünün 90 derece açıyla derinleştirilmesi işlemine lamba açma denir.
Resim 1.56: Düztaban
50
Pastran Kolu
İki kollu bir rende olup kavisli yüzeylerin düzeltilmesinde kullanılır.
Resim 1.57: Pastran kolu
Kiniş Rendesi
İş parçalarının cumbalarına (dar birleştirme yüzeylerine )açılan erkek ve dişi kanal
açan rendelerdir.
Resim 1.58: Kiniş rendeleri
51
Kanal Rendesi
Kanal boşaltma işlemlerinde kullanılan bir rendedir. Tığı L biçimindedir.
Düz ve kırlangıçkuyruğu kanallar bu rende ile boşaltılır. Marka çizgilerinden testere
ile kesilen yüzeylerdeki kanallar kanal rendesi ile boşaltılır.
Resim 1.59: Kanal Rendesi
1.5.3. Kullanımı ve Bakımı
Kullanımı
Rende tığlarının her an bilenmiş durumda olması çok önemlidir. Kör kesicilerle
çalışmak hem zaman kaybına hem de iş parçasının bozulmasına neden olur.
Bakımı
• Günlük- haftalık bakım
o Rendeler günlük olarak tozlardan arındırılmalıdır.
o Çalışma bitiminde takım dolaplarına kaldırılmalıdır.
o Tığ üzerinde reçine artıkları varsa temizlenmelidir.
• Aylık- yıllık bakım
o Rende taban ve gövdesi kontrol edilmelidir, bozulma varsa
giderilmelidir.
o Ahşap rendeler gövdelerinde çizilme ve dökülme olduğunda
ince bir vernik katmanı ile verniklenmelidir.
o Metal rendeler, paslanma ve korozyona karşı ara sıra hafifçe
yağlanmalıdır.
52
UYGULAMA FAALİYETİ
Rende tığını bileme uygulaması yapınız.
İŞLEM BASAMAKLARI ÖNERİLER
Makine siperinin açısını
ayarlayınız.
Tığ kama açısının 25–30 derece olacak
şekilde siperi ayarlayınız.
Su kabını suyla doldurunuz.
Bileme esnasında tığın yanmaması için su
kullanınız.
Koruyucu gözlüğünüzü takınız
Resim 1,4’te görülen tarzda bir gözlük
kullanınız.
Rende tığını taşta bileyiniz.
Bileme esnasında tığı siper üzerinde sağa
sola hareket ettirerek bileyiniz.
Isınan rende tığını sık sık
soğutunuz.
Tığın sertliğini yitirmemesi için sık sık
suyla soğutunuz.
Rende tığını, yağ taşında
kılağıları tamamen yok
oluncaya kadar bileyiniz.
Yağ taşının düzlemini bozmamak için taşın
her noktasında bileme yapınız
Yağ taşı yüzeyini temizleyiniz.
Bileme işlemi boyunca düşen kılağılar
tığın ağzını bozabileceği için sık sık bir
üstübü ile temizlenmelidir.
UYGULAMA FAALİYETİ
53
İş tezgâhının bakımına ilişkin uygulamaları yapınız.
İŞLEM BASAMAKLARI ÖNERİLER
İş önlüğünü giyiniz.
Kol uçları lastikli ve diz kapaklarına kadar
inen bir iş önlüğü giyiniz.
Gres yağını hazırlayınız
İyi kalite bir gres kullanınız.
Fırça ile tezgâhın tozunu
temizleyiniz
Yumuşak bir fırça ile her tarafının tozunu
temizleyiniz.
Gres yağını üstübü yardımıyla
ön mengene vidasına sürünüz.
Fazla miktarda gres kullanarak kirliliğe
neden olmayınız.
Gres yağını üstübü yardımıyla
arka mengene vidasına sürünüz.
İnce bir eldiven kullanarak ellerinizin
kirlenmesini önleyiniz.
Yağ fazlalıklarını üstübü ile
temizleyiniz.
Mengene vidalarındaki yağlamanın
düzgünlüğünü kontrol ediniz.
54
Markalama uygulaması yapınız.
İŞLEM BASAMAKLARI ÖNERİLER
İş önlüğünü giyiniz.
Kol uçları lastikli ve diz
kapaklarına kadar inen bir iş
önlüğü giyiniz.
Gönye ayarını yapınız.
İstenilen açıda gönye ayarını
yapınız.
Nişangeç ayarını yapınız Nişangeç çizeceğinin sivri uçlu
olmasına dikkat ediniz.
İş parçasını nişangeçle markalayınız.
Nişangeçle bir defada çift çizgi
çizmeden markalamayı yapınız.
İş parçasın tezgâha bağlayınız. iş parçasını tezgâhın arka
mengenesine bağlayarak sıkınız.
İş parçasının yüzeyini gönye ile
markalayınız
Parça yüzeyinden bir defa geçerek
çift çizgi çizmemeye dikkat ediniz.
Marka çizgilerini metre ile kontrol
ediniz.
Metre ile ölçü kontrolü yaparken iş
yüzeyine dik olarak bakmaya
çalışınız.
Markalama çizgileri üzerinden kalemle
geçiniz.
Ucu açılmış sert ve sivri uçlu bir
kalem kullanınız.
55
Ağacın nemini ölçme uygulaması yapınız.
İŞLEM BASAMAKLARI ÖNERİLER
İş önlüğünü giyiniz.
Kol uçları lastikli ve diz kapaklarına kadar
inen bir iş önlüğü giyiniz.
Elektronik nemölçer cihazını
hazırlayınız.
Uygun nemölçer kullanınız.
Keresteyi hazırlayınız. Kereste üzerinde yeterli derinlikte bir delik
açınız.
Nemölçerin elektrotlarını
keresteye açılacak deliğe
yerleştiriniz.
Keresteye açılacak deliklerin elektrot
formuna uygun olmasına dikkat ediniz.
Nemölçerin ekranındaki değeri
okuyunuz.
Nemölçerin ekranındaki değeri dikkatli
okuyunuz
Aynı işlemi tekrar ederek doğru
değeri tespit ediniz.
Aynı işlemi tekrar etmek en doğru sonucu
almak açısından faydalıdır.
56
Rendeleme uygulaması yapınız.
İŞLEM BASAMAKLARI ÖNERİLER
İş önlüğünü giyiniz Kol uçları lastikli ve diz
kapaklarına kadar inen bir iş
önlüğü giyiniz.
Rende ayarını yapınız. Rende tığını talaş derinliğine göre
yapınız.
İş parçasın tezgâha bağlayınız.
Yüzey rendeleme için iş parçasını
tezgahın tırnak demirlerine
bağlayarak mengeneyi sıkınız.
İş parçasının yüzeyini kaba olarak
rendeleyiniz.
Kaba rendelemeyi ölçü
fazlalıklarını çıkaracak şekilde
rendeleme kurallarına uyarak
yapınız.
İş parçasının yüzeyini hassas bir şekilde
rendeleyiniz
.
Son düzeltme işlemini ise
yüzeyden çok ince talaş çıkaracak
şekilde, rendeleme kurallarına
uyarak yapınız.
Gönye ile yüzey kontrolü yapınız.
Rendelenmiş yüzeyin
düzgünlüğünü kontrol ediniz.
57
DEĞERLENDİRME ÖLÇÜTLERİ
Zımpara taşında rende tığını bileyerek, bir iş parçasına markalama yaparak rendeleme
işlemini yapınız.
Yaptığınız uygulamayı aşağıdaki kriterlere göre kontrol ediniz.
AÇIKLAMA: Aşağıda listelenen davranışları kendinizde gözleyemediyseniz HAYIR,
gözlediyseniz EVET şeklinde karşısındaki kutucuğa (X) le işaretleyiniz.
Değerlendirme Ölçütleri EVET HAYIR
1 Zımpara taşının bilemeye elverişli olduğunu kontrol ettiniz
mi?
2 Zımpara taşının su bölümünde su bulunup bulunmadığına
dikkat ettiniz mi?
3 Koruyucu gözlüğünüzü taktınız mı?
4 Isınan kesiciyi sık sık soğuttunuz mu?
5 Yağ taşının yüzeyinin düzgünlüğünü kontrol ettiniz mi?
6 Yağ taşının yüzeyinde bulunan kılağıları temizlediniz mi?
7 Yağ taşında bileme esnasında taşın her noktasında dairesel
hareketlerle bileme yaptınız mı?
8 Bileme makinesinin şalterini kapattıktan sonra durmasını
beklediniz mi?
9 Uygun bir iş önlüğü giydiniz mi?
10 Gres yağını hazırladınız mı?
11 Üstübü ve eldiveni hazırladınız mı?
12 Tezgâhın tozunu aldınız mı?
13 Dikkatli bir şekilde mengene vidalarını yağladınız mı?
14 İşlemler sonunda el ve gözle kontrol ettiniz mi?
15 Nişangeç ayarını yaptınız mı?
58
16 İş parçası yüzeyini markalayacak şekilde tezgâha bağladınız
mı?
17 Düzgün bir şekilde markalama yaptınız mı?
18 Metre ile markalamayı kontrol ettiniz mi?
19 Kalemle marka çizgileri üzerinden geçtiniz mi?
20 Nemölçer cihazını kontrol ettiniz mi?
21 Kereste yüzeyinde uygun delik açtınız mı?
22 Elektrotları düzgün bir şekilde kerestede açılan deliklere
yerleştirdiniz mi?
23 Nemölçerin ekranındaki değeri doğru olarak okuyabildiniz
mi?
24 İşlemler sonunda nemölçerin doğruluğunu kontrol ettiniz mi?
25 Rende talaş ayarlarını yaptınız mı?
26 İş parçası yüzeyini rendeleyecek şekilde tezgâha bağladınız
mı?
27 Tek rendeyle kaba rendeleme işlemini elyafa paralel bir
şekilde yaptınız mı?
28 Çift rendeyle kaba rendeleme işlemini elyafa paralel bir
şekilde yaptınız mı?
29 İşlemler sonunda iş parçası yüzeyini gönye ile kontrol ettiniz
mi?
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı kontrol ederek kendinizi değerlendiriniz, HAYIR yanıtlarınız var ise bu
yanıtlarınızla ilgili konuyu tekrarlayınız.
59
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
Bu faaliyet kapsamında kazandığınız bilgileri, aşağıdaki soruları cevaplandırarak
değerlendiriniz.
ÇOKTAN SEÇMELİ SORULAR
1. Aşağıdakilerden hangisi zımpara taşı yapımında kullanılan yapay gereçlerden
biridir?
A) Kuvars
B) Elektrokorund
C)Kösele taşı
D)Doğal korund
2. Bileme esnasında kesicinin soğutulmaması hangi soruna yol açar?
A) Motorun durmasına
B) Taşın ısınmasına
C) Kesici ağzın yanmasına
D) Hiçbir soruna yol açmaz.
3. Rende tığları hangi bileme açısıyla bilenir?
A) 25–30 Derece
B) 15–20 Derece
C) 35–40 Derece
D) 5–10 Derece
4. Yağ taşında tek noktada bileme sonucunda ne gibi sorun meydana gelir?
A) Kesicinin ağzı kavislenir.
B) Taşın yüzeyi bozulur.
C) Kesici ağız yanar
D) Hiçbir sorun oluşmaz.
5. Aşağıdakilerden hangisi ince bilemedir?
A) Yağ taşında bileme
B) Zımpara taşında bileme
C) Su ile soğutma
D) Hiçbirisi
6. Mesleğimizde en çok kullanılan iş tezgâhı çeşidi aşağıdakilerden hangisidir?
A) Fransız tipi tezgâh
B) Alman tipi tezgâh
C) Amerikan tipi tezgâh
D) Özel tip tezgâh
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
60
7. Aşağıdakilerden hangisi İş tezgâhının kısmı değildir?
A) Takım boşluğu
B)Ön mengene
C) Ayak
D) Takım dolabı
8. Tezgâh üzerinde aşağıdaki işlemlerden hangisi yapılmaz?
A) Mengene üzerinde sert darbe ile çalışılır
B) Uzun parçalar arka mengenede sıkıştırılır
C) Yüzeyi işlenecek parçalar ön mengenede sıkıştırılır
D) Kullanılmayan takımlar takım boşluğuna konur.
9. İş tezgâhının mengene vidaları hangi yağ ile yağlanır?
A) Gres yağı ile
B) Motor yağı ile
C) Bezir yağı ile
D) Vazelin yağı ile.
10. Aşağıdakilerden hangisi iş tezgâhına bakım yapmaktır?
A) En az yılda bir kez tozları temizlenmelidir.
B) Her gün bezir ile yağlanmalıdır.
C) Ara sıra mengene vidaları gres ile yağlanmalıdır.
D) Hiç biri
11. Metreler hangi amaçla kullanılır?
A) En boy kalınlık ölçmek için
B) Markalamak için
C) Açı kontrolü için
D) Hiçbiri
12. Aşağıdakilerden hangisi kontrol aletidir?
A) Metre
B) Çizecek
C) Kumpas
D) Gönye
13. Biz ile aşağıdaki işlemlerden hangisi yapılır?
A) Yüzeylere çizgi çizme
B) Vida deliği delme
C) Dairesel çizgi çizme
D) Diklik kontrolü yapma
61
14. Diklik ve düzlem kontrol eden alet aşağıdakilerden hangisidir?
A) Çizecek
B) Metre
C) Gönye
D) Su terazisi
15. Aşağıdaki işlemlerden hangisi su terazisi ile yapılır?
A) Hassas kalınlık ve derinlik ölçme.
B) Silindirik parçaların çapını ölçme.
C) Genişlik ölçme.
D) Yüzeyin yere paralelliğini ölçme
16. Aşağıdakilerden hangisi ağacın bölümlerinden birisi değildir?
A) Yapraklar
B) Toprak
C) Gövde
D)Kök
17. Aşağıdakilerden hangisi iğne yapraklı ağaçtır?
A) Kayın
B) Meşe
C) Ladin
D) Meşe
18. Aşağıdaki ağaçlardan hangisi çok yumuşak ve gevşek dokuludur?
A) Kavak
B) Meşe
C) Ladin
D) Çam
19. Aşağıdakilerden hangisi ağaç kusuru değildir?
A) Çift öz
B) Don çatlağı
C) Budak
D) Tek öz
20. Ahşap sektöründe kullanılacak bir kerestenin ortalama nemi ne olmalıdır?
A) %3–7
B) %24–30
C) %8–14
D) %16–20
21. Yüzey rendelemede kullanılan rende çeşidi aşağıdakilerden hangisidir?
A) Pastran kolu
B) Kanal rendesi
C) Düztaban
D) Rende
62
22. Aşağıdakilerden hangisi özel yüzey rendesidir?
A) Ağaç rende
B) Planya
C) Rende
D) Pastran kolu
23. Kanal rendesi ile aşağıdaki işlemlerden hangisi yapılır?
A) Kordon
B) Kırlangıçkuyruğu kanal
C) Kiniş
D) Lamba
24. Elyafa karşı rendelemede ne gibi sorun meydana gelir?
A) İş parçası yüzeyinde çatlaklar oluşur
B) İş parçasında yarılma olur.
C) İş parçası yüzeyinde elyaf kopmaları oluşur.
D) Hiçbir sorun oluşmaz.
25. Aşağıdakilerden işlemlerden hangisinde temiz bir yüzey elde edilir?
A) Elyafa paralel rendeleme
B) Elyafa dik rendeleme
C) Karışık rendeleme
D) Hiçbiri
DOĞRU-YANLIŞ TEST SORULARI
Bu faaliyet kapsamında hangi bilgileri kazandığınızı belirleyebilmeniz için bir kısmı
doğru, bir kısmı yanlış cümleler verilmiştir. Cümle doğru ise başındaki parantezin içerisine
D, yanlış ise Y harfini koyunuz.
1.( ) Yağ taşlarında bilemede su kullanılır.
2.( ) Zımpara taşında bileme kaba bilemedir.
3.( ) Bileme esnasında koruyucu gözlük kullanmak önemli değildir.
4.( ) Kesici ağız yanarsa sertliğini yitirir.
5.( ) Yağ taşındaki kılağılar temizlenirse kesici ağız bozulmaz.
6.( ) İş tezgâhları sert ağaçtan üretilir.
7.( ) Mesleğimizde en yaygın kullanılan tezgâh tipi Amerikan tipidir.
.
8.( ) Nemden korumak amacıyla yılda bir kez bezir ile bezirlenmelidir.
63
9.( ) Tezgâh parçaları kavela ile birleştirilir.
10.( ) Amerikan tipi tezgâhlarda iki adet mengene vardır.
11.( ) Çap kumpasları üzerinde ölçü bölüntüleri bulunur.
12.( ) Metre bir markalama aletidir.
13.( ) Parça kalınlıkları gönye ile ölçülür.
14.( ) Bız ile sert yüzeylere çizgi çizilir.
15.( ) Verniyeli kumpas markalama aletidir.
16.( ) İğne yapraklı ağaçlar mobilya sektöründe kullanılmaz.
17.( ) Ladin iğne yapraklı bir ağaçtır.
18.( ) En iyi kurutma yöntemi doğal kurutmadır.
19.( ) Sonbahar dokusu ilkbahar dokusundan serttir.
20.( ) Renklenme bir ağaç kusurudur.
.
21.( ) Rendeler yontma yöntemiyle yüzeyden talaş kaldırır.
22.( ) Planya bir özel yüzey rendesidir.
23.( ) İş parçalarına lamba açma işlemi çift rende ile yapılır.
24.( ) Makta rendeleme çift yönden yapılır.
25.( ) Çift rendelerde bulunan kapak talaşın dışarı atılmasını sağlar.
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız ve doğru cevap sayınızı belirleyerek
kendinizi değerlendiriniz. Yanlış cevapladığınız konularla ilgili konuyu tekrarlayınız.
Başarılıysanız bir sonraki bölüme geçiniz.
64
ÖĞRENME FAALİYETİ–2
Düzgün, ölçüsünde, kurallara uygun bir şekilde El Planya Makinesinin kesicilerini
söküp takabilecek ve rendeleme işlemi yapabileceksiniz.
Bu faaliyet öncesinde yapmanız gereken öncelikli araştırmalar şunlardır:
El Planya Makinelerinin çeşitlerini araştırınız.
El Planya Makinelerinin kullanım amaçlarını ve şekillerini araştırınız.
Araştırma işlemleri için El Planya Makinelerini satan işyerlerini gezmeniz
gerekmektedir. El planya makinelerinin kullanım şekil ve amaçları için ise bu makineleri
kullanan kişilerden ön bilgi edininiz.
2. EL PLANYA MAKİNESİ İLE ENDELEME
YAPMAK
2.1. El Planya Makinesi
El Planya Makineleri kapı lambri gibi yerinde alıştırılması gereken işlerin
rendelenmesinde yaygın olarak kullanılan ve yüzeyden yontma yöntemiyle talaş kaldıran bir
ağaç işleme makinesidir.
2.1.1. Önemli Kısımları
Motor
Ön ve arka taban
Şalter
Bıçaklar
Kayış ve kasnak
ÖĞRENME FAALİYETİ–2
AMAÇ
ARAŞTIRMA
65
Resim 2.1:Elektrikli planya
2.1.2. Kısımların Özellikleri
Motor
Gövdeye monte edilmiş bir şekilde 500–1500 Watt gücünde ve 15.000–24.000 devir
hızına sahip bir motordur. 220 volt elektrik akımıyla çalışır.
Ön ve Arka Taban
Arka taban bıçak uçuş seviyesinde sabit olup ön taban ayarlanabilir. Talaş derinliği ön
taban yardımıyla sağlanır. İş yüzeyine devamlı sürtündüğünden oldukça düzgün yüzeyli
olmalıdır. Dökme demirden üretilmiştir. Yaklaşık 82 mm genişliktedir.
Şalter
Makine şalteri motorun çalışmasını sağlayan anahtardır. Basılınca motor çalışır,
bırakılınca durur. Tutamak yüzeyinde bulunan bir anahtar ise şaltere basılı iken basılınca
motorun kesintisiz dönmesini sağlar.
Bıçaklar
Planya miline takılmak üzere iki adet sert metalden üretilmiş iki ağızlı lama bıçakları
vardır. Üretici firmanın makine ile birlikte verdiği anahtar yardımıyla sökülüp takılır.
66
Kayış ve Kasnak
Kayış motordan aldığı dönme hareketini mile iletmeye yarar. Motor miline ve bıçak
miline bağlı iki adet kasnak kayış yardımıyla dönme hareketini birbirine aktarır. Motor
hareketinin tam olarak aktarılabilmesi için kayışın iç yüzeyi ve kasnakların dış yüzeyi dişli
olarak yapılmıştır.
2.1.3 Bıçakların Bilenmesi ve Yerine Takılması
Bıçakların Bilenmesi
Özel çelikten üretilmiş bıçaklar, planya bıçak bileme makinesinde bilenir. Sert metal
uçlu bıçaklar ise özel elmas taşlı bileme makinelerinde bilenir. Bıçaklar aynı ağırlıkta
kalmaları için takım halinde birlikte bilenmelidir.
Resim 2.2: Bıçak bileme makinesi
Bıçakların Yerine Takılması
El planya makinesi bıçakları üretici firmanın talimatlarına göre yerine takılır.
Genellikle bıçakların takılması planya makinelerinde olduğu gibidir. Bıçaklar arka tablaya
sıfır olarak ayarlanır. Bir ağaç mastarla bıçakların yükseklikleri kontrol edilir.
Şekil 2.1: El planya makine bıçakları
67
2.1.4. El Planya Makinesinde Çalışma Güvenliği
Makinenin fişini takmadan önce kablonun pozisyonunu, bıçak uçuş seviyelerini
kontrol ediniz.
Talaş derinliğini istenilen seviyede ayarlayınız. (maksimum 3.5 mm)
Makine tutamağını sıkıca kavramadan makineyi çalıştırmayınız.
Rendeleme esnasında parçaların girişinde ön tabana, ortalarında her iki tabana
çıkışta ise arka tabana baskı uygulayınız.
Kör bıçaklarla çalışmayınız.
Çatlak, elyafı dönük ve ince parçaları rendelemeyiniz.
Mümkünse çalışma esnasında makineye toz emme sistemini bağlayınız.
Çalışma esnasında ellerinizi kesicilere yaklaştırmayınız.
Varsa üretici firmanın güvenlik talimatlarına uyunuz.
2.1.5 Sayısal özellikleri
Giriş gücü: 500–1500 W
Ayarlanabilir talaş kalınlığı: 0,0 – 3.5 mm
Ağırlığı: 2,80 kg
Ayarlanabilir oluk derinliği: 0 – 9 mm
Boştaki devir sayısı: 15.000 -24.000 devir/dakika
Uzunluğu: 284,0 mm
Genişlik: 163,0 mm
Yükseklik: 173,0 mm
Planya genişliği: 82 mm
68
2.1.6 Bakımı
El planya makinesinin bakımı farklı safhalarda yapılmalıdır.
İşleme Başlamadan Önceki Bakımı
• Kesicilerin keskinliğini kontrol ediniz.
• Kesicilerin mile doğru olarak bağlandığını kontrol ediniz.
• Tablayı temizleyiniz, ayarlarının normal çalıştığını kontrol ediniz.
• Derinlik ayarını kontrol ediniz.
• Ön ve arka tablanın düzgünlüğünü ve bağlama sistemlerini kontrol
ediniz.
Günlük Bakımı
• Makine üzerindeki talaş ve tozları temizleyiniz.
• Makine üzerinde takılı bulunan kesiciler, temizlenmelidir
Haftalık Bakımı
• Takılı bulunan kesiciler ve kılavuz pimi çıkarılmalı, temizlenmelidir.
• Mil yataklarındaki yağlama noktalarını makinenin katalogunda
belirtildiği şekilde yağlayınız.
• Makinenin talaş ve tozları temizlenmeli, hava tutulmalı ve metal
kısımları ince yağ kullanılarak yağlanmalıdır.
Yıllık Bakımı
Makinenin bütün elemanları kontrol edilmelidir. Elemanların her biri için gerekli
onarma, değiştirme, yağlama ve ayarlama işlemi yapılmalıdır.
Resim 2.3: Şarjlı El planya makinesi
69
UYGULAMA FAALİYETİ
El Planya Makinesi ile rendeleme uygulamasını yapınız.
İŞLEM BASAMAKLARI ÖNERİLER
İş önlüğünü giyiniz. Kol uçları lastikli ve diz
kapaklarına kadar inen bir iş
önlüğü giyiniz.
El planya makinesi ayarını yapınız. Cıvataya tam oturan anahtar
kullanınız.
İş parçasın tezgâha bağlayınız.
Varsa ürünle birlikte gelen tespit
aparatını kullanınız.
İş parçasının yüzeyini kaba olarak
rendeleyiniz.
Bıçakların taşkınlığını kontrol
ederek rendelemeye başlayınız.
İş parçasının yüzeyini hassas bir şekilde
rendeleyiniz.
Kesici bıçakları ön tabandan en
fazla 0,5 mm taşkınlıkta
ayarlayınız.
Gönye ve metre ile yüzey kontrolü
yapınız.
Yerinden çıkma olasılığına karşı
bıçaklar yeterli sıkılıkta
bağlanmalıdır.
UYGULAMA FAALİYETİ
70
DEĞERLENDİRME ÖLÇÜTLERİ
El Planya Makinasının bıçağının değişimi ve ayarlanması işlemini yapınız.
Yaptığınız uygulamayı aşağıdaki kriterlere göre kontrol ediniz.
AÇIKLAMA: Aşağıda listelenen davranışları kendinizde gözleyemediyseniz HAYIR,
gözlediyseniz EVET şeklinde karşısındaki kutucuğa (X) le işaretleyiniz.
Değerlendirme Ölçütleri Evet Hayır
1 Uygun bir iş önlüğü giydiniz mi ?
2 Uygun anahtarı hazırladınız mı?
3 Mil tespit aparatı ile mili sabitlediniz mi?
4 Bıçakları mil üzerindeki yuvalara yerleştirdiniz
mi?
5 Bıçak tespit cıvatalarını anahtarla hafifçe
sıktınız mı?
6 Bıçak taşkınlıklarını kontrol ettikten sonra
bıçakları sıkıca tespit ettiniz mi?
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı kontrol ederek kendinizi değerlendiriniz, HAYIR yanıtlarınız var ise bu
yanıtlarınızla ilgili konuyu tekrarlayınız.
71
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
Bu faaliyet kapsamında kazandığınız bilgileri, aşağıdaki soruları cevaplandırarak
değerlendiriniz.
ÇOKTAN SEÇMELİ SORULAR
1. El planya makinesinin kullanım alanı aşağıdakilerden hangisidir?
A) Yerinde montaj işlerinde
B) Küçük ebatlı işlerin rendelenmesi
C) Masif fazlalıklarının rendelenmesi
D)Kiniş açma işlemleri
2. El planya makinesinin motor gücü ne kadardır?
A) 300–500 Watt
B) 500–1500 Watt
C) 1600–1800 Watt
D) 3000–4500 Watt
3. El planya makinesinin motor dönüş hızı ne kadardır?
A) 15.000 -24.000 devir/dakika
B) 2.000 -4.000 devir/dakika
C) 25.000 -34.000 devir/dakika
D) 5.000 -7.000 devir/dakika
4. El planya makinesi miline kaç adet bıçak bağlanır?
A) 3
B) 2
C) 5
D) 4
5 El planya makinesinin hangi tablası ile talaş ayarı yapılır?
A) Arka tabla
B) Ön tabla
C) Şalter
D) Bıçaklarla
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
72
DOĞRU-YANLIŞ TEST SORULARI
Bu faaliyet kapsamında hangi bilgileri kazandığınızı belirleyebilmeniz için bir kısmı
doğru, bir kısmı yanlış cümleler verilmiştir. Cümle doğru ise başındaki parantezin içerisine
D, yanlış ise Y harfini koyunuz.
1.( ) El planya makinesi yontma yöntemiyle yüzeyden talaş kaldırır.
2.( ) El planya makinesinde talaş ayar düzeni yoktur.
3.( ) Bu makineler en fazla 3.5 mm talaş kaldırır.
4.( ) Çatlak ve ince iş parçaları bu makinede rendelenebilir.
5.( ) Makinenin yan tarafında bulunan delik talaşın dışarı atılmasını sağlar.
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız ve doğru cevap sayınızı belirleyerek
kendinizi değerlendiriniz. Yanlış cevapladığınız konularla ilgili konuyu tekrarlayınız.
Başarılıysanız bir sonraki bölüme geçiniz.
73
MODÜL DEĞERLENDİRME
MODÜL DEĞERLENDİRME YETERLİK ÖLÇME
UYGULAMA: El Planya Makinesi ile yüzey rendeleme işlemini yapınız.
AÇIKLAMA: Aşağıda listelenen davranışların her birinde kazandığınız
davranışları aşağıdaki değer ölçeğine göre kontrol ediniz.
DEĞERLENDİRME ÖLÇEĞİ Evet Hayır
1-Faaliyet Ön Hazırlığı
A.Çalışma ortamını faaliyete hazır duruma getirdiniz mi?
B.Kullanılacak araç gereci uygun olarak seçtiniz mi?
C.Kullanacak malzemelerin sağlamlığını kontrol ettiniz mi?
2-İş Güvenliği
A. Çalışma ortamında yeterli güvenlik tedbiri aldınız mı?
B.Rendeleme işlemi esnasında olabilecek yaralanmalara tedbir
aldınız mı?
C.Çalışırken iş gözlüğü kullandınız mı?
D.Kullanılan araç gereçleri işlem sonunda kaldırdınız mı?
3.Rendelemenin yapılması
A.İş parçasını tespit ettiniz mi?
B.Makineye talaş emme sistemini bağladınız mı?
C. Ölçme ve kontrol aletlerini hazırladınız mı?
D.El planya makinesini çalıştırdınız mı?
E.İş parçasına kuralına uygun giriş yaptınız mı?
F. Kaba rendelemeyi kuralına uygun yaptınız mı?
G. Perdah rendelemesini kuralına uygun yaptınız mı?
H.Düzlem kontrolünü gönye ile yaptınız mı?
MODÜL DEĞERLENDİRME
74
I.Ölçü kontrolünü ölçme aleti ile yaptınız mı?
J. Elle yüzey kontrolü yaptınız mı?
H. Gözle yüzey kontrolü yaptınız mı?
L. El planya makinesinin fişini prizden çektiniz mi?
M. Talaş emme sistemini söktünüz mü?
N. İş parçasını iş tezgâhı üzerinden kaldırdınız mı?
O. Makineyi talaşlardan temizlediniz mi?
P. İş tezgâhını talaş artıklarından temizlediniz mi?
R. Makineyi yerine kaldırdınız mı?
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı kontrol ederek kendinizi değerlendiriniz, “HAYIR” yanıtlarınız var ise
hayır yanıtlarınızla ilgili öğrenme faaliyetlerini tekrarlayınız. Tamamı “EVET” ise bir
sonraki modüle geçiniz.
75
CEVAP ANAHTARLARI
ÖĞRENME FAALİYETİ-1 CEVAP ANAHTARI
ÇOKTAN SEÇMELİ TEST
1 B
2 C
3 A
4 B
5 A
6 B
7 D
8 A
9 A
10 C
11 B
12 D
13 A
14 C
15 D
16 B
17 C
18 A
19 D
20 C
21 D
22 D
23 C
24 C
25 A
CEVAP ANAHTARLARI
76
ÖĞRENME FAALİYETİ-1 CEVAP ANAHTARI
DOĞRU YANLIŞ TEST
1 Y
2 D
3 Y
4 D
5 D
6 D
7 Y
8 D
9 Y
10 Y
11 Y
12 Y
13 Y
14 Y
15 Y
16 Y
17 D
18 Y
19 D
20 D
21 D
22 Y
23 Y
24 D
25 Y
ÖĞRENME FAALİYETİ-2 CEVAP ANAHTARI
ÇOKTAN SEÇMELİ TEST
1 A
2 B
3 A
4 B
5 B
77
ÖĞRENME FAALİYETİ-2 CEVAP ANAHTARI
DOĞRU YANLIŞ TEST
1 D
2 Y
3 D
4 Y
5 D






ELDE ŞEKİLLENDİRME

GİRİŞÖĞRENME FAALİYETİ–1
Bu faaliyette verilen bilgiler doğrultusunda uygun el aleti kullanarak, ahşap
malzemelerin yüzeylerini ve kenarlarını düzgün, ölçüsünde, iş resmine ve kurallara uygun
olarak şekillendirmelerini yapabileceksiniz.
Bu faaliyet öncesinde yapmanız gereken öncelikli araştırmalar şunlardır:
Kesici kalem, vurma ve bağlama aleti üreten firmaları, okulunuzdaki ya da
yakınınızdaki atölyeleri araştırarak bu aletleri inceleyiniz.
Çevrenizde bulunan ahşap ürünlerin kenar ve yüzey şekillerini inceleyiniz.
Internet ortamında el freze makinesi ve kullanılan bıçaklar hakkında araştırma
yaparak bilgi edininiz.
1. EL ALETLERİYLE ŞEKİLLENDİRME
YAPMAK
1.1. Kesici Kalemler
1.1.1. Tanımı ve Çeşitleri
Ahşap mobilya yapım işlerinde zıvana, diş, kertik, kiniş, oluk, pah, kızak, balıksırtı,
lamba gibi kenar ve yüzey şekillerinin oluşturulmasında ve çeşitli perdah işlemlerinin
yapılmasında kullanılan el aletleridir.
AMAÇ
ÖĞRENME FAALİYETİ–1
ARAŞTIRMA
4
SAP
BİLEZİK
GÖVDE
AĞIZ
Resim 1.1: Kesici kalem bölümleri
Gövde: Kesici kalemin esas kesme görevini yapan bu kısım üstün nitelikli
takım çeliğinden üretilmiştir. Kesme işlevini yerine getiren ağız kısmına ise
çeşitli şekiller verilmiştir. (Düz, oluklu eğmeçli v.b.). Gövdenin yan kenarları
pahlı veya düz olabilir.
Resim 1.2: Kesici kalem gövdesi
Sap: Kesici kalemin tutulmasına ve elle veya bir vurma aletiyle kuvvet
uygulanmasına yarayan kısımdır. Saplar sert ağaçtan, plastikten veya metal
alaşımdan yapılarak gövdeye sıkıca bağlanır.
5
Resim 1.3: Plastik sap Resim 1.4: Ağaç sap
1.1.2. Çeşitleri
Düz Kalemler
Düz kalemler, kesici ağızları düz (doğrusal) olan kalemlerdir. Kalemin kama açısı 25
derecedir. Düz kalemler piyasada 3-12 mm arası 1’er mm arayla 12-32 mm ( ağız genişliği)
arası ise 2’şer mm aralıklarla bulunur.
Resim 1.5: Düz kalemler
Resim 1.6: Düz kalemler
6
Delik Kalemleri
Gövde kalınlıkları fazla olan (12-15 mm) ve özellikle zıvana deliği, kiniş, kanal açma,
kilit yuvası açma işlemlerinde kullanılan özel yapılı düz kalemlerdir. 30 derece ağız açısı ile
bilenir Ağız genişlikleri 3-16 mm arasında ve 2’şer mm aralıklarla değişir. Yapılan
işlemlerde sürtünmeyi azaltmak amacıyla gövdeleri arkaya doğru dar yapılmıştır.
Resim 1.7: Delik kalemi
Oluklu Kalemler
Eğri ağızlı içbükey kalemlerdir. Çeşitli oyma ve alıştırma işlemlerinde kullanılır.
Resim 1.8: Oluklu kalem
7
Oyma Kalemleri
Ahşap yüzey süsleme işlemlerinde kullanılan çok değişik ağız yapısına sahip kesici
kalemlerdir.
Resim 1.9: Oyma kalemleri
Resim 1.10: Oyma kalemleri
8
1.1.3. Kullanımı ve Bilenmesi
Kullanımı
Yukarıda sayılan kalemlerin kullanılış amacı ve biçimi birbirinden farklıdır.
Genellikle iş parçalarında diş ve zıvana boşaltma, kilit ve menteşe yuvası açma, çeşitli
alıştırma işlemlerinde ve değişik karşılık yuvalarının açılmasında kullanılır.
Şekil 1.11.1: Kesici kalemin kullanımı
Şekil 1.11.2 : Kesici kalemin kullanımı
Bilenmesi
Düz kalemler 20 derecelik, delik kalemleri ise 30 derecelik açılarla bilenir. Bileme
işlemi kaba olarak zımpara taşında, ince olarak yağ taşında ve zımpara kâğıdında yapılır.
Taşta bileme esnasında kalem uçlarının yanmaması için suyla sık sık soğutulmalıdır.
9
Resim 1.12: Zımpara taşı makinesi ve kalem bileme
Yağ taşında bileme işlemi ince bilemedir. Zımpara taşında kaba olarak bilenen kesici
kalemler yağ taşında kılağıları alınıncaya kadar taş üzerinde dairesel hareketlerle bilenir.
Resim 1.13: Yağ taşı ve kesici kalemler
Zımpara kâğıtları da aşındırma özellikleri sayesinde ince bilemeye uygundur.
Bilemede kullanılacak zımpara kâğıdı su zımparası diye adlandırılan ve 220 numara ve üstü
olmalıdır.
10
Resim 1.14: Zımpara kâğıdında bileme
Resim 1.15: Zımpara kâğıdında bileme
1.2. Vurma ve Bağlama Aletleri
1.2.1. Tanımı
Ahşap teknolojisi alanında ahşap ve ahşap ürünlerinin yüzey ve kenarlarına istenilen
şekillendirme işlemlerinin yapılmasını sağlayan aletlerdir.
11
1.2.2. Çeşitleri
1.2.2.1. Çekiçler
Çekiçler çivi çakma ve sökme, keski, rende tığı ve zımba gibi aletlere darbe uygulama
gibi işlemlerde kullanılır.
Bir çekiçte sap ve gövde olmak üzere iki ana bölüm vardır.
Sap genellikle ağaçtan yapılır. Son yıllarda ağacın yanı sıra demir ve plastikten
üretilmiş saplara da rastlamaktayız.
Gövde ise üstün nitelikli alaşım çeliğinden yapılır. Piyasada çekicin büyüklüğü gövde
ağırlığına göre belirlenir. Mesleğimizde kullandığımız boyut genellikle 100-800 gram arası
büyüklükteki çekiçlerdir.
Resim 1.16: Çekicin bölümleri
1.2.2.2. Tokmaklar
Tokmaklar, darbe etkisiyle zedelenmemesi gereken işlerde ve yüksek darbe gücü
gerektiren durumlarda (kesici kalemler üzerinde darbe yapılması, çeşitli montaj işlemlerinde
bağlantı parçalarının birbirine çatılması gibi,) vurma aleti olarak kullanılır.
12
Resim 1.17: Ahşap tokmakla çalışma Resim 1.18: Plastik tokmak
Resim 1.19: Ahşap tokmak
13
1.2.2.3. Kerpeten
Çivi sökme, çivi ve tel kesme işlemlerinde kullanılan kerpeten çelikten mafsallı
gövdeli ve keskin ağızlı bir alettir.
Resim 1.20: Kerpeten
1.2.2.4. Pense
Çeşitli metal parçaları (pim, boru, kama vb.) tutmak, döndürmek, sökmek, tel ve çivi
kesmek amaçlarıyla kullanılır. Elektrik işlemlerinde de kullanılacağından dolayı izoleli
penseleri kullanmamız gerekir.
Resim 1.21: Pense
Resim 1.22: Yan keski
14
1.2.2.5. Tornavidalar
Bu aletler vidaların takılmasında ve sökülmesinde kullanılır. Genel olarak bir
tornavida ağaç veya plastik bir sap ile özel alaşımlı çelikten üretilmiş bir gövdeden oluşur.
Gövdenin ucu bağlanacak vidanın yapısına göre düz veya yıldız biçiminde olur.
1.2.2.6. Düz Tornavidalar
Genel amaçlı vidalama işlemlerinde kullanılır. Kullanma amacına göre değişik
boyutlarda bulunur. Yıldız ve düz uçlu tipleri vardır.
Resim 1.23: Değişik tornavidalar
1.2.2.7. Cırcırlı Tornavida
Vidalamanın daha kolay ve hızlı yapılabilmesi için cırcırlı tornavidalar kullanılır.
Mandalı sayesinde dönüş yönü ayarlanarak sadece sıkma veya sökme işlemi için
kullanılabilir.
Resim 1.24: Cırcırlı tornavida ve uçları
1.2.2.8. Şarzlı Tornavida
Otomatik sıkma ve açma işlemi yapan özel tornavida çeşididir. Uçları değiştirilebilir
yapıdadır. Yıldız, düz, tork ve diğer ağız yapısında uçlar takılıp kullanılmaktadır. Görüntüsü
15
matkaplara benzemektedir ve şarjlı pillerle çalışmaktadır. Mandreni olanlara matkap ucu
takılarak şarjlı matkap olarak kullanılabilir.
Resim 1.25: Şarjlı tornavidalar
1.2.2.9. Anahtarlar
Çok çeşitli cıvataların sökülmesinde ve sıkılmasında kullanılan bu takımlar cıvata
veya somunun büyüklüğüne, bulunduğu yere, cıvata başlarının şekillerine göre çok çeşitli
şekil ve yapıda üretilmişlerdir. Kullanırken kendimize doğru çekerek kullanmalıyız. Aksi
takdirde iş kazalarına sebep olabiliriz.
1.2.2.10. Kombine Anahtar Takımı
Açıkağızlı anahtar takımlarıdır. İki ucu farklı büyüklükteki cıvatalar için yapılmıştır.
Anahtarların iki ucu 20 mm ’ye kadar 10–11, 16–17 gibi ardışık numaralarla yapılırken 20
mm ’den sonra 20–22, 21–23, 25–28 ve 26–32 gibi farklı büyüklüklerde imal edilirler.
Resim 1.26: Kombine anahtar takım
16
1.2.2.11. Yıldız Anahtar Takımı
Açıkağızlı anahtar takımlarının numaralarında fakat kapalı altı veya on iki köşeli
olarak yapılırlar. Bu anahtarlarında açık yıldız, yarım yıldız gibi çeşitleri vardır. Bazılarının
da bir ucu yıldız diğer ucu açıkağızlıdır.
Resim 1.27: Yıldız anahtar takımı
1.2.2.12. Lokma Anahtar Takımı
Açıkağız ve yıldız anahtarların çalışamayacağı derinlikte olan cıvata ve somunlar için
kullanılır. Yıldız anahtarın ucuna benzer şekilde yapılmış olup arka kısımlarına takılıp
çıkarılabilen kollarla çevrilirler. Cıvatanın durumuna göre uzun, kısa veya mafsallı kollarla
çalışmamız gerekebilir. Ayrıca cırcır denilen kol yardımıyla anahtarı yerinden çıkartmadan
kolun sağ-sol hareketleri ile sökme ve sıkma işlemleri yapılabilmektedir. Parçaları çok ve
küçük olduğundan saçtan yapılmış özel kutuları vardır.
Resim 1.28: Lokma anahtar takımı
17
1.2.2.13. Alyen Anahtar
Bazı cıvataların bulunduğu yer cıvatanın başına anahtar sığmayacak kadar dar olabilir.
Bu durumda cıvata başına altıgen veya yıldız oyuklar açılarak altıgen veya yıldız alyen
anahtarlarla çalışma yapılmaktadır.
Resim 1.29: Alyen anahtar
1.2.2.14. Kurbağacık Anahtar
İngiliz anahtarı diye başka bir çeşidi de bulunan bu anahtar açık ağız anahtarlara
benzemektedir. Ancak bu anahtarın en önemli özelliği hareketli çenesi yardımıyla ağız
genişliği her cıvata başına göre ayarlanabilir olmasıdır.
Resim 1.30: Kurbağacık anahtar
1.2.2.15. Boru Anahtarı
Kurbağacık anahtara benzeyen özelliği, özel çene yapısı sayesinde boruları sıkıştırarak
çevirebilmesidir. Boruların çapına göre çeşitli büyüklük ve güçte yapılırlar.
Resim 1.31: Boru anahtarı
18
1.2.2.16. İşkenceler
Tutkallama ve çeşitli iş parçalarını sabitleme işlemlerinde iş parçalarına basınç
uygulamamızı sağlayan aletlerdir.
Çeşitleri:
Vidalı demir işkence: Çeşitli sıkma kalınlıklarına göre pratik olarak
ayarlanabilen ve mesleğimizde en yaygın kullanılan bir işkence tipidir.
Büyüklüğü gövde boyu ile belirlenir.
Resim 1.32: Vidalı demir işkence ve kısımları
19
Resim 1.33: Vidalı demir işkence ile sıkma işlemi
Resim 1.34: Mandallı tip demir işkence
20
Ray işkence (Putrel) : Geniş tabla, çerçeve, dolap gibi işlerin sıkılmasında,
yüksek sıkma gücü sağlayan ray işkenceler kullanılır. Boyları 1–3 metre
arasında değişmektedir. İşkencenin hareketli pabucu gövde boyunca istenilen
sıkma genişliğinde ayarlanabilir.
Resim 1.35: Ray işkence
Resim 1.36: Ray işkencenin kullanımı
Resim 1.37: Ray işkence
21
1.2.3. Kullanım ve Bakımı
El aletlerinin amacı dışında kullanılması sakıncalıdır. Her alet amacına uygun
kullanılmalıdır. Aletler kullanımdan sonra takım dolabına veya uygun yerlere kaldırılmalıdır.
Körelen aletler bilenmeli, kırılan ve bozulan takımlar onarılmalı veya kullanılmamalıdır.
İşkencelerin vidaları yağsız bırakılmamalı pabuç eksikleri giderilmelidir. Alet ve takımların
metal aksamları paslanma ve korozyonu önlemek amacıyla ara sıra hafifçe yağlanmalıdır.
1.3. Ahşap Yüzey ve Kenar Şekil Terimleri
1.3.1. Pah
İş parçaları veya ahşap mobilyada dış köşelerin keskinliğini kırmak ve iyi bir görünüm
kazandırmak amacıyla yapılan bir işlemdir. Rendelerle, kesici kalemlerle ve makinelerle
yapılabilir.
Şekil 1.38: Pah açılmış parça
1.3.2. Kavela
İki parçanın birbirine eklenmesi esnasında birleştirmeyi güçlendiren silindirik biçimli
genellikle kayından üretilen elemandır. Çeşitli yöntemlerle kavela yapılabilir. Elde ve
makinelerde üretildiği gibi piyasada hazır olarak da bulunur. Kalınlık ölçüsü belirlenirken
birleştirilecek parça kalınlığının 1/3’ü dikkate alınır.
22
Resim 1.39: Kavela
1.3.3. Derz
İş parçalarının kenar veya yüzeylerine el aletleri veya makinelerle açılan küçük
girintilerdir. Genellikle geniş görünen bölümlemek veya birleştirme ek yerlerindeki
hataları gizlemek amacıyla uygulanır.
Şekil 1.40: Derz açılmış parça
23
1.3.4. Kiniş
Ahşap parçaların yan yana birleştirilmesinde uygulanır. Birleştirme erkek ve dişi
olmak üzere iki parçadan oluşur.
Dişi parça Erkek parça
Şekil 1.41: Kiniş açılmış parçalar
1.3.5. Zıvana
Ahşap çerçevelerde köşe birleştirme işleminde uygulanan bir birleştirme şeklidir.
Uygulama el aletleriyle veya ağaç işleme makinelerinde yapılır.Parça kalınlığının 1/3’ine
zıvana açılır.
Şekil 1.42: Zıvana açılmış parçalar
24
1.3.6. Kordon
Ahşap parçaların kenar ve yüzeylerine estetik bir görünüm katmak amacıyla
uygulanır. Uygulama el aletleriyle yapılabildiği gibi makinelerde de yapılabilir.
Şekil 1.43:
1.3.7. Lamba
Ahşap parçaların kenarlarına uygulanan ve birleşme yerinde tutkallama yüzeyini
arttırmak için yapılan bir kenar şeklidir. Ayrıca cam ve tabla takılacak çerçeve kenarlarına
uygulanır.
Şekil 1.44:
25
1.3.8. Kızak
Bir yüzey ve kenar birleştirme şeklidir. Ahşap yüzeylere kızak parçaları tutturmak için
uygulanır. El aletleri veya makinelerle yapılır.
Şekil 1.45:
1.3.9. Balıksırtı
Ahşap yüzeylerde kenarları yumuşatmak ve ince göstermek amacıyla uygulanır.
Uygulama el aletleri veya makinelerde yapılır.
Şekil 1.46: Balıksırtı (Radüs)
26
1.3.10. Diş
Ahşap köşe birleştirmelerinde uygulanır. Düz veya kırlangıçkuyruğu şeklinde yapılır.
El aletleri veya makinelerle yapılır.
Şekil 1.47: Diş açılmış parçalar
Şekil 1.48: Diş açma
27
1.3.11. Oluk
Ahşap parçaların kenar ve yüzeylerine farklı amaçlarla uygulanır. Uygulama el
aletleriyle yapılabildiği gibi makinelerde de yapılabilir.
Şekil 1.49: Oluk
28